Uzależnienie od leków - na czym polega lekomania, kto jest podatny, skutki
Uzależnienie od leków określa się inaczej mianem lekomanii. Dla lekomana najbliższym „przyjacielem” stają się tabletki, kapsułki i różnego rodzaju medykamenty. Kiedy przyjaciele, rodzina, znajomi i lekarze próbują uświadomić choremu siłę nałogu i niebezpieczeństwo wynikające z przedawkowania leków, odbiera on ich interwencje i sugestie jako zamach na jego autonomię i wolność. Przyjmując środki przeciwbólowe, człowiek jedynie „oszukuje” siebie, znosząc wrażenie bólu, a przecież ból to sygnał dla organizmu, że „coś jest nie tak”. Leki przeciwbólowe eliminują objaw, a nie przyczynę choroby. Bezmyślne faszerowanie się pastylkami, zamiast pomagać – szkodzi i stopniowo degraduje zdrowie człowieka.
1. Na czym polega lekomania?
W podręcznikach psychiatrycznych znajduje się kilka terminów-substytutów na opis tego samego zjawiska: uzależnienie od leków, lekomania, farmakomania, zależność lekowa albo lekozależność. Uzależnienie od leków wywołuje stan fizyczny lub psychiczny, który wynika z interakcji leku z żywym organizmem, prowadząc do zmian zachowania łącznie z uczuciem przymusu stałego lub okresowego zażywania leku. Chory w miarę rozwoju nałogu musi przyjmować coraz większe dawki substancji, by otrzymać pożądany efekt lub aby uniknąć nieprzyjemnych doznań w związku z brakiem leku. W ten sposób wzrasta niebezpieczeństwo przedawkowania leków, wystąpienia skutków ubocznych, zatrucia, a nawet śmierci. Lekomania to forma toksykomanii, która najczęściej dotyczy leków przeciwbólowych, nasennych, dopingujących, euforyzujących i hormonalnych. Wyróżnia się dwa rodzaje uzależnienia od leków:
- nałóg – cięższa postać uzależnienia,
- przyzwyczajenie – lżejsza postać uzależnienia.
2. Kto jest podatny na uzależnienie od leków?
Większość osób uzależnionych od leków to kobiety w wieku 35-50 lat. Lekozależność powstaje zazwyczaj wtórnie do pierwotnych problemów, jakimi są zaburzenia emocjonalne, depresja, nerwice, psychozy, nierozwiązane problemy z okresu dzieciństwa czy wczesnej młodości. Do nadmiernego zażywania tabletek prowokują również rzeczywiste objawy bólowe w przebiegu poważnych chorób somatycznych (np. nowotworów), ale częściej uzależnienie od leków wynika z kompulsywnego i niekontrolowanego przyjmowania kapsułek na skutek urojonych zaburzeń czynności narządów wewnętrznych lub z powodu hipochondrii – irracjonalnego lęku o własne zdrowie.
Do lekomanii przyczyniają się także kampanie reklamowe koncernów farmaceutycznych. Polacy znajdują się w czołówce, jeśli chodzi o nadmierne kupowanie medykamentów w aptekach. Mamy skłonność do leczenia się „na własną rękę”, łykamy mnóstwo suplementów, preparatów wspomagających, witamin, pastylek ziołowych i środków na poprawę samopoczucia czy leczenie problemów ze snem. Zazwyczaj człowiek wybiera specyfiki propagowane przez reklamy, a kiedy tabletki zawodzą, dopiero wtedy udaje się do lekarza z prośbą o fachową pomoc. Tymczasem kierunek działania powinien być odwrotny – najpierw wizyta u doktora, potem zażycie lekarstw zgodnie z jego zaleceniami.
3. Skutki nadmiernego zażywania leków
Nadmiernie i zbyt często przyjmowane dawki leków powodują przestrojenie czynności psychicznych i somatycznych organizmu. W wyniku nagłego odstawienia środka mogą pojawić się objawy abstynencyjne, które wywołują nieprzyjemne doznania i niejako zmuszają do ponownego zażycia leku. Najszybciej i najczęściej wytwarza się u lekomana uzależnienie psychiczne, które objawia się trudnościami w przezwyciężeniu chęci przyjmowania substancji działającej na psychikę.
Uzależnienie fizyczne (somatyczne) pojawia się rzadziej i później, a wiąże się ze zjawiskiem tolerancji – koniecznością przyjmowania coraz większej dawki, ponieważ poprzednio przyjmowana już nie działa ze względu na przyzwyczajenie się mózgu do stałej obecności substancji we krwi. Uzależnienie fizyczne powoduje zmiany pracy narządów wewnętrznych. Może doprowadzić do powstania wrzodów żołądka, upośledzenia funkcji wątroby lub nerek, a u astmatyków nasilać skurcz oskrzeli. Inne konsekwencje nadużywania leków to m.in.: zaburzenia ciśnienia krwi, czynności serca, oddychania i funkcji układu trawiennego.
4. Najbardziej popularne formy lekozależności
Człowiek najczęściej sięga po leki, gdy odczuwa dyskomfort fizyczny (ból somatyczny) albo kiedy „boli dusza”, a więc ze względu na brak równowagi psychicznej, nierozwiązane konflikty wewnętrzne, labilność emocjonalną albo trudności w codziennym funkcjonowaniu. W przypadku problemów natury psychicznej lepszą metodą pomocy jest wsparcie najbliższych, psychoterapia, wgląd w siebie, autoanaliza niż leczenie objawowe – farmakologiczne. Szczególne niebezpieczeństwo niesie fakt krzyżowego łączenia się dwóch typów uzależnień (lekomania + alkoholizm) – popijanie tabletek alkoholem.
W polskim społeczeństwie ciągle funkcjonuje stereotyp „osoby z problemami psychicznymi”. W obliczu trudności i nieumiejętności poradzenia sobie człowiek zazwyczaj myśli: „Przecież nie jestem jakimś wariatem, żeby iść do psychiatry albo na rozmowę do psychologa”. Zaczyna szukać pomocy i wzmocnienia indywidualnie, np. w lekach albo środkach odurzających. Alkohol, psychostymulanty i niektóre kapsułki umożliwiają poprawę nastroju, łagodzenie kompleksów, dodawanie sobie odwagi bez narażania się na ostracyzm społeczny w związku z wizytą u psychiatry.
Niejednokrotnie uzależnienie psychiczne od leków powstaje dlatego, że najbliżsi chcą ukryć przed otoczeniem wstydliwy problem natury psychicznej jednego z członków rodziny. I tak nałóg rozwija się „w czterech ścianach”, degradując życie człowieka. Najlepszym rozwiązaniem jest odcięcie lekomana od środków uzależniających i nakłonienie go do leczenia, a nie podświadome wypieranie problemu i udawanie, że nic niepokojącego się nie dzieje.
Najbardziej rozpowszechnione typy lekozależności dotyczą zażywania leków nasennych (typ barbituranowy i benzodiazepinowy) oraz leków przeciwbólowych. Wyróżnia się dwie główne grupy leków przeciwbólowych – narkotyczne (opioidowe), których działanie jest bardzo silnie uzależniające oraz nienarkotyczne, najczęściej nadużywane, np. paracetamol, ibuprofen, aspiryna, ketoprofen.
Silne uzależnienie fizyczne i psychiczne wywołują długo przyjmowane barbiturany, które zwiększają niebezpieczeństwo popełnienia samobójstwa. Barbiturany nie są polecane jako leki nasenne ze względu na szybki rozwój zjawiska tolerancji oraz silne właściwości tłumiące na ośrodkowy układ nerwowy. Należą do starszej generacji leków i wykazują tendencję do kumulowania się w organizmie, prowadząc do zatruć.
Mniejsze działanie uzależniające mają pochodne benzodiazepiny o właściwościach nie tylko nasennych, ale i uspokajających oraz przeciwlękowych. Jednak i one po jakimś czasie uzależniają i pogarszają jakość snu. Nadmierne dawki leków nasennych obejmują szereg skutków ubocznych: ospałość, apatię, senność, uczucie rozbicia, niepamięć, bełkotliwą mowę, drżenie, oczopląs, dezorientację, spadek koncentracji uwagi, zaburzenia koordynacji ruchowej. U osób starszych mogą pojawić się stany lękowe, niepokój, pobudzenie, drażliwość, majaczenie oraz nasilenie objawów otępiennych.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.