Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Mgr Justyna Żebrowska-Naklicka

Zaburzenia afektywne dwubiegunowe - objawy, typy, przyczyny, leczenie

Avatar placeholder
07.04.2021 13:57
Depresja
Depresja (123rf)

W ostatnich latach coraz częściej diagnozuje się występowanie zaburzeń afektywnych dwubiegunowych (CHAD). Badacze wskazują, że na zaburzenia afektywne dwubiegunowe choruje między 1-10% populacji danego kraju. CHAD rozpoczyna się najczęściej w młodym wieku (przed 35. rokiem życia). Światowy Dzień Choroby Afektywnej Dwubiegunowej obchodzimy 30 marca.

spis treści

1. Zaburzenia afektywne dwubiegunowe - objawy

Zaburzenia afektywne to wspólna nazwa obejmująca wiele różnych zaburzeń psychicznych. Zalicza się do nich m.in. depresję, chorobę afektywną jednobiegunową, chorobę afektywną dwubiegunową, dystymię. Zaburzenia afektywne dwubiegunowe charakteryzują się występowaniem zamiennie epizodów manii oraz depresji czyli nadmiernego podwyższenia nastroju oraz jego znacznego obniżenia. Może występować również hipomania, która tak jak mania, jest stanem podwyższonego nastroju, ale jednak nie w takim stopniu jak w manii.

1.1. Zaburzenia afektywne dwubiegunowe - epizod manii

Do rozpoznania manii konieczne jest wystąpienie okresu nieprawidłowego i trwale wzmożonego lub drażliwego nastroju, a także nieprawidłowej i trwale zwiększonej aktywności lub energii. Stan ten trwa przynajmniej tydzień, przez większą część każdego dnia. Ponadto występują przynajmniej trzy z następujących objawów:

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Psychoterapia par - razem czy osobno?"

a) znaczne zwiększenie poczucia własnej wartości,

b) dużo mniejsza potrzeba snu (np. bycie wypoczętym po 3 godzinach snu),

c) większa rozmowność niż zwykle lub stała chęć mówienia,

d) poczucie gonitwy myśli,

e) szybkie rozpraszanie się, większa aktywność w różnych dziedzinach życia oraz psychomotoryczna,

f) angażowanie się w ryzykowne zachowania.

W epizodzie maniakalnym, wszystkie te symptomy są na tyle silne, że upośledzają funkcjonowanie społeczne lub zawodowe, mogą także powodować potrzebę hospitalizacji, jeżeli prowadzą do sytuacji zagrażających życiu osoby chorej lub osób z jej otoczenia.

Zobacz także:

1.2. Zaburzenia afektywne dwubiegunowe - epizod hipomanii

Innym stanem jaki występuje w przebiegu CHAD jest epizod hipomanii. Hipomanię od manii odróżnia czas trwania oraz stopień nasilenia objawów. Hipomanię można rozpoznać już po 4 dniach jej trwania, kiedy objawy trwają przez większą część każdego z tych dni. Natomiast występowanie objawów jest obserwowalne dla innych, ale objawy nie są na tyle silne, aby przeszkadzać choremu w funkcjonowaniu społecznym i zawodowym, ani nie prowadzą do sytuacji zagrażających życiu.

1.3. Zaburzenia afektywne dwubiegunowe - epizod depresji

Ostatnim stanem pojawiającym się w zaburzeniach afektywnych dwubiegunowych jest epizod depresji. Trwa on co najmniej dwa tygodnie i charakteryzuje się obniżonym nastrojem lub niemożnością odczuwania przyjemności względem zwyczajnego, normalnego funkcjonowania osoby.

Do rozpoznania epizodu depresji potrzeba wystąpienia co najmniej 5 objawów z następujących:

a) obserwowane przez osobę lub jej otoczenie znaczne obniżenie nastroju (odczuwanie smutku, pustki, beznadziejności) trwające przez większą część każdego dnia,

b) znacznie zmniejszone zainteresowanie większością aktywności lub brak odczuwania przyjemności,

c) znaczna utrata lub wzrost wagi, które nie są związane z chęcią jej zmiany lub stale wzmożony apetyt albo jego brak,

d) bezsenność lub stała potrzeba snu prawie każdego dnia,

e) spowolnienie psychomotoryczne, które jest obserwowane przez osoby z otoczenia (także odczuwanie spowolnienia przez chorego),

f) odczuwanie zmęczenia albo utraty energii,

g) poczucie bezwartościowości, nieuzasadnionego poczucia winy,

h) zmniejszona zdolność do koncentracji, brak umiejętności podjęcia decyzji,

i) powracające myśli o śmierci, samobójstwie, układanie planu popełnienia samobójstwa czy próby samobójcze.

Ponadto, wszystkie te objawy powodują upośledzenie w funkcjonowaniu społecznym, zawodowym lub innym aspekcie funkcjonowania.

2. Zaburzenia afektywne dwubiegunowe - typy

Istnieje kilka typów choroby afektywnej dwubiegunowej, w zależności od przebiegu poszczególnych epizodów. Wśród nich wyróżnia się zaburzenie afektywne dwubiegunowe I, zaburzenie afektywne dwubiegunowe II, cyklotymia oraz zaburzenia afektywne dwubiegunowe wywołane używaniem substancji psychoaktywnych lub leków, a także spowodowane chorobą organiczną.

Zaburzenie afektywne dwubiegunowe I charakteryzuje się wystąpieniem co najmniej jednego pełnego epizodu manii, który mogą poprzedzać lub po nim następować epizody hipomanii i depresji.

Do zdiagnozowania zaburzenia afektywnego dwubiegunowego II niezbędne jest wystąpienie w przeszłości lub aktualnie epizodu hipomanii oraz następującego po nim epizodu depresji. W tym przypadku nie może nigdy występować epizod manii, a występujące epizody hipomanii i depresji muszą następować na zmianę z określoną częstotliwością.

Kolejnym zaburzeniem należącym do zaburzeń afektywnych dwubiegunowych jest cyklotymia. Jest to zaburzenie, które można zdiagnozować po okresie trwania co najmniej dwóch lat. Podczas tego czasu występują liczne okresy, w których obecne są objawy hipomanii oraz depresji, które nie spełniają kryteriów epizodu hipomaniakalnego ani depresyjnego. Objawy te, trwają przez co najmniej połowę czasu w ciągu tych dwóch lat.

Liczne badania wskazują na postępujący charakter choroby. Im dłużej trwa zaburzenie, tym objawy są silniejsze, a w mózgu zachodzą poważne zmiany w aktywności jego struktur. Oznacza to także, że im wcześniej choroba zostaje zdiagnozowana tym większe prawdopodobieństwo leczenia, które zapobiegnie jej nawrotom.

Fakty i mity dotyczące depresji
Fakty i mity dotyczące depresji [10 zdjęć]

Depresja może się pojawić u każdego człowieka. Badania kliniczne sugerują jednak, że to kobiety są bardziej

zobacz galerię

3. Zaburzeń afektywne dwubiegunowe - przyczyny

Badacze wskazują przede wszystkim na biologiczne podłoże CHAD. U pacjentów z chorobą afektywną dwubiegunową udowodniono nieprawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego noszące cechy zarówno aktywacji, jak i zablokowania odpowiedzi immunologicznej w zależności od fazy choroby. Organicznych uwarunkowań choroby upatruje się również w niskiej plastyczności neuronalnej, która polega na zaburzeniu procesów związanych z sygnalizacją wewnątrzkomórkową. Ponadto wskazuje się na czynniki genetyczne, bowiem występowanie CHAD w rodzinie znacznie wpływa na zwiększenie prawdopodobieństwa zachorowania.

Poza czynnikami biologicznymi, dla wystąpienia zaburzeń afektywnych dwubiegunowych ważne są również czynniki psychospołeczne. W ostatnich latach rozwinięto badania nad znaczeniem wydarzeń życiowych. Wskazuje się na występowanie w dzieciństwie traum np. w postaci przemocy emocjonalnej. Ponadto wykazano częstą obecność przemocy fizycznej i seksualnej w dzieciństwie lub dorastaniu u osób z diagnozą CHAD, a także doświadczenia straty rodzica (z powodu jego śmierci, często poprzez dokonanie samobójstwa).

Należy również wspomnieć, że zaburzenia afektywne dwubiegunowe często współwystępują z innymi zaburzeniami psychicznymi:

  1. U 40% pacjentów z CHAD rozpoznaje się również zespół stresu pourazowego (PTSD).

  2. U ponad 10% rozpoznaje się również zaburzenia odżywiania, głównie bulimię, bulimiczny typ anoreksji i zespół napadowego objadania się (BED).

  3. Wykazano także, że większe nasilenie objawów manii istotnie pogarsza sprawność funkcjonowania poznawczego.

  4. Około 40-60% pacjentów z diagnozą CHAD jest również uzależniona od alkoholu lub go nadużywa.

4. Zaburzenia afektywne dwubiegunowe - leczenie

Zobacz także:

W tym przypadku przede wszystkim ważna jest farmakoterapia. W leczeniu głównie stosuje się leki normotymiczne czyli normalizujące nastrój. Zalicza się do nich współcześnie węglan litu, karbamazepinę i walproinianinę. Z nowych leków o własnościach normotymicznych najbardziej popularny jest lek przeciwpadaczkowy – lamotrygina oraz leki neuroleptyczne nowej generacji, takie jak klozapina, olanzapina i risperidon. W trakcie epizodu depresji włącza się również leki przeciwdepresyjne.

Ważnym elementem w leczeniu CHAD jest także psychoedukacja, która pomaga pacjentom zrozumieć istotę choroby, własnych zachowań oraz pomaga wzbudzić motywację do leczenia i redukuje strach przed przyjmowaniem leków wyjaśniając ich działanie. Do leczenia włącza się także psychoterapię indywidualną, która jednak nie może zastąpić leczenia farmakologicznego, ale może je uzupełnić.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze