Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Mgr Kamila Drozd

Zaburzenia lękowo-depresyjne

Jednoznaczna diagnoza zaburzeń psychicznych czasem bywa trudna. Dzieje się tak w przypadku mieszanych zaburzeń lękowo-depresyjnych.
Jednoznaczna diagnoza zaburzeń psychicznych czasem bywa trudna. Dzieje się tak w przypadku mieszanych zaburzeń lękowo-depresyjnych. (Shutterstock)

Jednoznaczna diagnoza zaburzeń psychicznych czasem bywa trudna. Dzieje się tak w przypadku mieszanych zaburzeń lękowo-depresyjnych. Problemy, z jakimi zgłasza się do specjalisty osoba cierpiąca na te zaburzenia, mogą przypominać zarówno depresję, jak i nerwicę. Jednak w przebiegu zaburzenia zarówno objawy depresji, jak i nerwicy przebiegają łagodnie, przez co diagnoza jest utrudniona.

spis treści

1. Mieszane zaburzenia lękowo-depresyjne

Zaburzenia mieszane są trudne do zdiagnozowania, a samo zaburzenie budzi wiele kontrowersji. Trudno jest je odróżnić w przebiegu od depresji czy nerwicy. Lęk pojawia się zarówno w depresji, jak i nerwicy. U osób ze zdiagnozowaną nerwicą można zaobserwować zmiany nastroju, które mogą objawiać się podobnie jak depresja. Specjaliści wciąż nie są zgodni, czy można tę jednostkę uznać za odrębne zaburzenie, czy jest to nawracające zaburzenie lękowe lub nastroju.

Przebieg zaburzenia jest łagodny, przez co nie rozpoznaje się pełnego spektrum objawów depresyjnych) lub nerwicowych. U osób ze zdiagnozowanymi zaburzeniami mieszanymi można zaobserwować objawy takie, jak: smutek, niepokój, niezadowolenie, poczucie osamotnienia i bezradności, negatywny obraz siebie i świata. Osoba cierpiąca na tego rodzaju zaburzenia nastroju ma trudności w odczuwaniu satysfakcji i radości. Myślenie jest przesiąknięte pesymizmem, a dotychczasowe działania i aktywności stają się mało znaczące i nudne. Pojawiają się także trudności w skupieniu się, koncentracji uwagi, zapamiętywaniu oraz w wykonywaniu swoich obowiązków. Występują dobowe wahania nastroju, które dodatkowo wpływają na pogarszanie się samopoczucia.

2. Co to są zaburzenia lękowe?

Zobacz film: "Skąd się bierze fala depresji?"

Zaburzenia lękowe, inaczej nazywane „nerwicami”, są niejednolitą grupą schorzeń charakteryzujących się zróżnicowanym obrazem klinicznym. Różnorodność ta znajduje odzwierciedlenie w liczbie przyczyn je powodujących. Najogólniej czynniki etiologiczne zaburzeń lękowych można podzielić na:

  • egzogenne, czyli wynikające z sytuacji w środowisku zewnętrznym, np. stres, uraz psychiczny z dzieciństwa, odrzucenie przez otoczenie;
  • endogenne, wynikające z dysfunkcji wewnętrznych organizmu, np. depresja, schizofrenia, zaburzenia osobowości;
  • somatogenne, czyli będące wynikiem choroby somatycznej, np. choroby nowotworowej, poważnego urazu.

3. Czy nerwica jest genetyczna?

Badania przeprowadzone w ostatnich latach udowodniły, że istnieją czynniki genetyczne umożliwiające dziedziczenie skłonności do zaburzeń lękowych (nerwic). Nie zidentyfikowano konkretnych genów odpowiedzialnych za to dziedziczenie. Uznaje się, że jest to dziedziczenie wieloczynnikowe, wielogenowe. Oznacza to, że do wykształcenia się pełnoobjawowego zespołu zaburzeń lękowych potrzeba odpowiednich czynników płynących ze środowiska, otoczenia pacjenta. Osoby z rodzin, w których występuje nerwica, częściej niż w innych rodzinach przejawiają specyficzne zaburzenia osobowości, mogące predysponować do rozwoju pewnych typów zaburzeń.

4. Kto leczy zaburzenia lękowe?

Gdy do lekarza zgłasza się pacjent z niedowidzeniem, kierowany jest do specjalisty okulisty. Tak samo w przypadku zaburzeń i chorób psychicznych – lekarzem, który powinien je leczyć jest psychiatra. Specjalista ten ma największą wiedzę oraz doświadczenie w diagnostyce i leczeniu tego typu chorób. Współpracuje on często z zespołem psychologów. Razem mają największą skuteczność. Nie należy bać się tych specjalistów. W dzisiejszych czasach większość chorób i zaburzeń psychicznych leczonych jest ambulatoryjnie, tzn. w trybie spotkań w przychodni. Spotkania z pacjentami są prowadzone w odpowiedniej atmosferze wsparcia ze strony bliskich, spokoju, zaufania i partnerstwa.

Pierwszy kontakt powinien nastąpić z lekarzem psychiatrą, chociażby ze względu na jego medyczne wykształcenie. W procesie diagnostycznym zdarza się, że konieczne jest wykonanie pewnych badań obrazowych, laboratoryjnych itp. Psycholog nie ma możliwości ich zlecenia. Specjalista psychiatra jest przygotowany do prowadzenia procesu diagnostycznego wraz z różnicowaniem, które w przypadku zaburzeń lękowych często jest bardzo trudne. Psycholog stanowi wsparcie dla lekarza. Przejmuje od niego w odpowiednim momencie niektóre zadania, tj. prowadzenie psychoterapii, wsparcia pacjenta i rodziny. Dla wielu osób łatwiej ze swoimi problemami na początku zgłosić się do psychologa. Ważne jest, by psycholog umiał nakłonić pacjenta na wizytę u psychiatry, jeśli problem jest złożony lub istnieje cień wątpliwości co do charakteru zaburzeń.

5. Leczenie psychiatryczne zaburzeń lękowo-depresyjnych

Zaburzenia mieszane lękowo-depresyjne, mimo wszelkich kontrowersji, są problemem, który wymaga odpowiedniego leczenia. Tego rodzaju zaburzenia mogą mieć charakter trwały i towarzyszyć człowiekowi przez wiele lat, a czasem przez całe życie. Odpowiednio dobrane leczenie może być szansą na poprawę samopoczucia i zmniejszenie lub wyeliminowanie objawów. Pierwsze objawy mieszanych zaburzeń mogą pojawiać się już w dzieciństwie. Wraz z wiekiem poszczególne problemy mogą się nasilać i utrudniać życie. Niepokojące objawy warto jest skonsultować z lekarzem psychiatrą, by móc podjąć się odpowiedniego leczenia.

Mimo trudności w zdiagnozowaniu zaburzeń mieszanych i kontrowersji dotyczących definicji zaburzenia, warto jest korzystać z pomocy lekarza psychiatry, gdyż w ten sposób można wpłynąć na poprawę stanu psychicznego. Bardzo istotna jest współpraca z psychiatrą, ponieważ dokładne przedstawienie problemów i trudności pozwoli lekarzowi lepiej zrozumieć sytuację i przeprowadzić diagnozę. Należy również stosować się do zaleceń lekarza i dzielić się z nim obawami oraz zaobserwowanymi niepokojącymi objawami, gdyż w ten sposób psychiatra będzie mógł dostosowywać leczenie do zmieniających się potrzeb.

Oprócz kontaktu z psychiatrą warto skonsultować się także z psychoterapeutą. Psychoterapeuta będzie mógł pomóc w zmianie myślenia i postrzegania siebie oraz otoczenia. Opieką terapeutyczną dobrze jest objąć całą rodzinę, nie tylko chorego.

6. Leczenie niefarmakologiczne i szpitalne zaburzeń lękowych

Istnieją typy zaburzeń lękowych, podczas leczenia których można się obyć bez środków farmakologicznych. Często podstawową i jedyną metodą leczenia nerwic jest psychoterapia. Przeprowadzono również badania, które pokazały wpływ czynników endogennych na powstawanie zaburzeń, co spowodowało wprowadzenie do leczenia środków farmakologicznych. W większości zaburzeń wywołało to znaczną poprawę rokowania i zwiększyło odsetek w pełni wyleczonych pacjentów. Oznacza to, że często leczenie skojarzone jest jedyną możliwością dojścia do pełnego zdrowia.

Pewne choroby z grupy zaburzeń lękowych mogą stanowić wskazanie do prowadzenia leczenia w warunkach szpitalnych. Są dwie podstawowe przyczyny takiego postępowania: negatywny wpływ otoczenia na pacjenta, będący podstawową przyczyną większości zaburzeń oraz bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia pacjenta, np. próba samobójcza. W pierwszym przypadku leczenie psychoterapeutyczne, prowadzone w oddziale psychiatrycznym, ma na celu odizolowanie pacjenta od czynników wywołujących zaburzenia, z powodu których cierpi – w ten sposób zwiększa się szanse na znaczną poprawę lub wyleczenie. Ten sposób postępowania wykorzystywany jest m.in. w zaburzeniach dysocjacyjnych (histeriach). Przymusowa hospitalizacja w przypadku bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia pacjenta w zaburzeniach lękowych występuje niezmiernie rzadko.

7. Operacja neurochirurgiczna

Istnieją przypadki, kiedy pacjenci z zaburzeniami obsesyjno-kompulsyjnymi są kierowani na operację neurochirurgiczną. Jednak jest to postępowanie, po które sięga się w ostateczności. Sama kwalifikacja nie jest rutynowym postępowaniem, ponieważ by do niej doszło, musi się zebrać odpowiednia komisja. Musi ona zadecydować, czy pacjent w rzeczywistości nie ma innego wyboru, czy np. brak poprawy jego stanu nie jest spowodowany błędnym dopasowaniem leczenia. Wielu lekarzy specjalistów jest jednak przeciwko stosowaniu metody operacyjnej, ponieważ jest to usunięcie kilku centymetrów sześciennych tkanki mózgowej, a powodzenie takiej operacji nigdy nie jest stuprocentowe.

8. Jak pomóc w zaburzeniach lękowych?

Przede wszystkim nie można utwierdzać w słuszności, np. w fobii, pomagając unikać określonej sytuacji, czy w zaburzeniach obsesyjno-kompulsywnych, biorąc udział w rytuałach pacjentów, a w żadnym razie wyręczać w ich odbywaniu. Powinno się im przeciwstawiać, ale zawsze spokojnie, bez emocji. W praktyce jest to bardzo trudne, dlatego najważniejsza jest edukacja i współpraca ze specjalistą prowadzącym leczenie. Oznacza to, że nie tylko pacjent powinien nauczyć się radzić sobie ze swoim schorzeniem i wiedzieć o nim jak najwięcej, ale optymalnym rozwiązaniem jest, by jego najbliższe otoczenie również uczestniczyło w tym procesie.

9. Jak przekonać chorego na zaburzenia nerwicowe do leczenia?

Przepisy ustawy psychiatrycznej stanowią, że do momentu ukończenia 16. roku życia o wizycie u psychiatry, konsultacji psychiatrycznej czy hospitalizacji decydują wyłącznie rodzice. Natomiast jeśli pacjent ma ukończone 16 lat, współdecyduje o swoim leczeniu. W przypadku osoby dorosłej, jeżeli zaburzenia psychiczne bezpośrednio zagrażają życiu bądź zdrowiu tej osoby, a nieleczenie może istotnie pogorszyć jej stan zdrowia, istnieje możliwość hospitalizacji bez jej zgody. Możliwe jest więc zastosowanie terapii wbrew woli chorego. Jednak trzeba pamiętać, że aby skutecznie leczyć zaburzenia nerwicowe, niezbędna jest motywacja i współpraca ze strony pacjenta.

10. Metody leczenia mieszanych zaburzeń

W leczeniu mieszanych zaburzeń lękowo-depresyjnych niezwykle ważne jest odpowiednie dostosowanie terapii do indywidualnych potrzeb pacjenta. Leczenie powinno składać się z farmakoterapii i psychoterapii. Oprócz tych dwóch podstawowych metod dobrze jest wprowadzić do leczenia także takie oddziaływania, które wzmocnią i utrwalą efekty tradycyjnego leczenia. Duża część przypadków zaburzeń lękowych wymaga kompleksowego postępowania zarówno za pomocą psychoterapii, jak i leczenia farmakologicznego. Sposób leczenia dobiera się indywidualnie dla każdego pacjenta, w zależności od przyczyn, typu zaburzeń oraz nasilenia objawów.

Farmakoterapia jest zalecana przez lekarza. Aby była skuteczna, należy przestrzegać zaleceń i przyjmować leki przez czas określony przez lekarza. Wszystkie niepokojące objawy i skutki uboczne leków dobrze jest zgłaszać lekarzowi prowadzącemu, by ten mógł w trakcie modyfikować leczenie.

Uczestnictwo w psychoterapii daje możliwość pracy nad psychicznymi problemami i negatywnym myśleniem. Wspomaga powrót do równowagi psychicznej, dzięki zmianom błędnych przekonań oraz rozwiązywaniu trudności. Jej efektywność zależy w dużym stopniu od zaangażowania i motywacji osoby leczącej się.

W psychoterapii może brać udział także rodzina osoby leczącej się. W ten sposób bliscy mają szansę przepracowania trudności wywołanych przebiegiem zaburzenia. Podczas terapii wzmacniane są również wzajemne relacje, co sprzyja powrotowi do zdrowia i pozwala otaczać się opieką i wsparciem.

Tradycyjne metody leczenia są niezbędne, by móc radzić sobie z trudnościami i poprawić samopoczucie. Jednak wprowadzenie dodatkowych form terapeutycznych może dać choremu szansę na szybszy i sprawniejszy powrót do zdrowia. Zastosowanie w leczeniu mieszanych zaburzeń lękowo-depresyjnych biofeedbacku pozwala utrwalać i wzmacniać efekty farmakoterapii i psychoterapii.

11. Neurofeedback

Zastosowanie biofeedbacku jako metody wspomagającej i uzupełniającej leczenie farmakologiczne i psychoterapię daje możliwość szybszego i sprawniejszego powrotu do równowagi psychicznej. Nowoczesne techniki komputerowe oraz wykorzystanie najnowszych odkryć medycyny pozwala wpływać na poprawę procesów myślowych, funkcjonowania mózgu i czynności fizjologicznych takich, jak oddech, napięcie mięśniowe, temperatura ciała czy praca serca. Metoda ta jest oparta na podstawach biologicznego sprzężenia zwrotnego, czyli wzajemnych oddziaływań na siebie ciała i umysłu.

Biofeedback jest metodą całkowicie bezpieczną, która nie ma skutków ubocznych. Treningi są dobierane do każdego klienta indywidualnie na podstawie wyników badań. Wynik badania QEEG (ilościowe badanie mózgu) określa amplitudy, udziały procentowe i wzajemne stosunki między falami w poszczególnych obszarach mózgu. Daje więc konkretną liczbową informację o poziomie odczuwanego przez pacjenta stresu, lęku. Natomiast badanie reakcji na stres dostarcza informacji, w jaki sposób organizm pacjenta reaguje i funkcjonuje w sytuacjach trudnych i stresujących.

Diagnoza stanu psychicznego oraz wnikliwa analiza funkcjonowania mózgu chorego przeprowadzana jest na każdym etapie terapii (wyznaczenie celu, kontrola przebiegu, ocena uzyskanych efektów terapeutycznych). Celem terapii biofeedback jest uporządkowanie, wyregulowanie i zoptymalizowanie pracy mózgu i czynności fizjologicznych, zaburzonych dużym i długotrwałym działaniem niekorzystnych czynników zewnętrznych takich, jak stres czy przemęczenie.

Podczas treningów w sposób kontrolowany pacjent uczy się w sposób świadomy wpływać na pracę swojego organizmu, która na co dzień przebiega w sposób nieświadomy i w pełni zautomatyzowany. Długość trwania terapii zależy od nasilenia objawów i indywidualnych uwarunkowań jednostki. Odbywające się w spokojnej i komfortowej atmosferze treningi sprzyjają relaksacji i pracy nad swoimi problemami.

Dzięki połączeniu różnych metod terapeutycznych pozytywne zmiany w funkcjonowaniu i myśleniu mogą zostać utrwalone, co daje szansę na wyeliminowanie zaburzeń i trwałą poprawę stanu psychicznego.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Następny artykuł: Zaburzenia psychosomatyczne
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze