Zakaz obowiązuje od stycznia. Dentysta już ci tego nie zrobi

Nowy zakaz dotyczący wykorzystywania rtęci obowiązuje w większości państw członkowskich UE, jednak niektóre kraje, takie jak Czechy i Słowacja otrzymały czasowe odstępstwa do 30 czerwca 2026 r. Chodzi o to, że plomby z rtęcią są tam w pełni refundowane przez publiczny system zdrowia.

Plomby amalgamatowe zna każdy, choć pod inną nazwą - jako plomby srebrne. Składają się one z ok. 50-procentowego stopu rtęci z metalami takimi jak: srebro, cyna, miedź i cynk. Dzięki takiemu składowi zmniejszają one także ryzyko próchnicy wtórnej - działają bakteriostatycznie, co oznacza, że utrudniają rozwój bakterii w obrębie wypełnienia.

Dentyści, którzy je wykonują zachwalają także ich wytrzymałość i trwałość - są bardzo odporne na ścieranie i nacisk, dzięki czemu idealnie nadają się do wypełnień w trzonowcach. Mogą przetrwać nawet 20 lub więcej lat, podczas gdy kompozytowe (białe) często wymagają wymiany po 5-10 latach.

Dobrze radzą sobie także z wilgotnym środowiskiem jamy ustnej - w przeciwieństwie do plomb kompozytowych, amalgamat nie wymaga idealnie suchego pola podczas zakładania. Dzięki temu jest łatwiejszy do aplikacji w trudnych warunkach (np. u dzieci). Szybko twardnieje i jest stosunkowo prosty w użyciu, co skraca czas zabiegu.

Za ich używaniem przemawia również niska cena - amalgamat jest tańszy niż materiały kompozytowe czy porcelanowe, co sprawia, że jest znacznie lepiej dostępny dla pacjentów w ramach refundacji NFZ.

Dużo osób narzeka jednak na ich niskie walory estetyczne - plomby amalgamatowe są ciemnoszare lub srebrne i nie można ich dopasować do koloru zębów. Co więcej - zwiększają one ryzyko pękania zęba, bo jak każdy metal amalgamat rozszerza się i kurczy pod wpływem temperatury.

Plomby te były stosowane w polskiej stomatologii na bardzo szeroką skalę przez wiele lat, ale obecnie budzą kontrowersje ze względu na zawartość właśnie rtęci, która w wysokich dawkach jest toksyczna.

Istnieją bowiem obawy, że rtęć może zarówno stopniowo uwalniać się do organizmu podczas noszenia jej przez pacjenta, jak również w trakcie obróbki i zakładania być wdychana przez lekarza. W związku z tymi wątpliwościami w 2018 roku Unia Europejska ograniczyła stosowanie plomb amalgamatowych u dzieci, kobiet w ciąży i karmiących matek.

Według WHO i FDA (USA Food and Drug Admnistration) jednakowoż ilość rtęci uwalnianej przez plomby jest minimalna i nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, chyba że pacjent jest uczulony lub ma dużą liczbę takich wypełnień.

Stanowią one jednak znacznie większe zagrożenie dla środowiska - odpady amalgamatowe są bardzo trudne do utylizacji, ponieważ wysoce toksyczna rtęć łatwo rozprzestrzenia się na duże odległości, może bardzo przedostawać się do wód gruntowych i powietrza, stanowiąc tym samym poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi i środowiska.

Właśnie dlatego od początku 2025 r. w UE obowiązuje zakaz stosowania rtęci w usługach stomatologicznych. Nowe przepisy mają na celu wyeliminowanie rtęci z unijnego rynku, zgodnie z celem "zero zanieczyszczeń".

Nowe przepisy obejmują zakaz używania tej substancji w amalgamatach dentystycznych oraz jej eksportu, a także doprowadził do istotnych zmian w produkcji stomatologicznych lamp - do 2027 r. państwa UE zaprzestaną produkcji, importu i eksportu tych zawierających rtęć. Restrykcje prawne wejdą w życie w przyszłym roku, a alternatywą będą tutaj mniej toksyczne i bardziej energooszczędne diody LED.

W Polsce proces odchodzenia od amalgamatu rozpoczął się wcześniej. Już w październiku 2022 roku Narodowy Fundusz Zdrowia przestał refundować tego typu wypełnienia, co skutkowało ich stopniowym wycofywaniem z gabinetów stomatologicznych.

Komisja Europejska planuje do końca przyszłego roku opublikować także wytyczne dotyczące technologii redukcji emisji rtęci z krematoriów.