Zapalenie gardła. Rodzaje, objawy, leczenie

Zapalenie gardła występuje jako samodzielna jednostka chorobowa lub towarzyszy innym ogólnoustrojowym dolegliwościom. Stan zapalny gardła może przybrać formę ostrą lub przewlekłą. W zależności od tego, czy zapalenie gardła spowodowały wirusy czy bakterie podejmuje się określone leczenie. Czym różni się ostre wirusowe zapalenie gardła od stanu zapalnego gardła o podłożu bakteryjnym?

1. Co to jest zapalenie gardła?

Zapalenie gardła to jeden z najczęstszych powodów, dla których pacjenci odwiedzają gabinety lekarskie w okresie wiosennym oraz jesiennym. Stan zapalny może dotyczyć błon śluzowych gardła lub błon śluzowych gardła oraz migdałków. Dolegliwość zwykle spowodowana jest atakiem wirusów, jednak zdarzają się również stany zapalne gardła o podłożu bakteryjnym (w wielu przypadkach odpowiadają za nie paciorkowce beta-hemolizujące B).

Objawy zapalenia gardła to głównie dolegliwości bólowe błony śluzowej oraz trudności podczas połykania. Może im także towarzyszyć suchy kaszel. Stanu zapalnego gardła nie powinno się bagatelizować, w przeciwnym razie może dojść do poważnych powikłań. Pacjent borykający się z tym problemem powinien jak najszybciej zgłosić się na konsultację lekarską.

2. Ostre wirusowe zapalenie gardła

Wirusowe zapalenie gardła o przebiegu ostrym powodują najczęściej wirusy, takie jak adenowirusy, enterowirusy oraz rinowirusy odpowiedzialne również za przeziębienia. Zapalenie gardła może spowodować również wirus grypy, opryszczki czy Epsteina-Barr.

Proces zapalny przy ostrym nieżycie gardła obejmuje błony śluzowe gardła oraz tkankę chłonną migdałków i tzw. pasma boczne. Wirusy stopniowo uszkadzają nabłonek śluzówki gardła i nosa, co powoduje wytwarzanie mediatorów zapalenia. Substancje te drażnią błonę śluzową gardła i sprawiają, że chory odczuwa uciążliwy i ostry ból.

Gardło należy do miejsc szczególnie narażonych na kontakt z patogennymi drobnoustrojami, przez to, że pośrednio wdycha się przez nie powietrze i przyjmuje pokarmy. U osób, które często zapadają na infekcje przeziębieniowe, mają alergię, astmę lub niealergiczny nieżyt nosa, częściej dochodzi do ostrych zapaleń gardła z powodu uszkodzenia aparatu śluzowo-rzęskowego (stanowi naturalną ochronę przed drobnoustrojami).

2.1. Ostre wirusowe zapalenie gardła i jego objawy

Objawy ostrego wirusowego zapalenia gardła mogą pojawiać się 1-2 dni od momentu kontaktu z chorym. Infekcja rozprzesrzenia się za pośrednictwem drogi kropelkowej. Przy ostrym zapaleniu błony śluzowej gardła o podłożu wirusowym chory zwykle skarży się na:

• promieniujący ból gardła;
• dyskomfort w jamie ustnej i uczucie drapania i pieczenia w gardle;
• trudności w przełykaniu;
• brak apetytu;
• bóle głowy, ewentualnie bóle mięśniowe;
• gorączkę lub stan podgorączkowy
• kaszel;
• chrypkę;
• katar;
• przekrwienie spojówek, które może przeobrazić się w zapalenie;
• swędzenie oczu.

Proces zapalny obejmuje nie tylko błonę śluzową gardła, ale również błonę śluzową migdałków podniebiennych oraz błonę śluzową jamy ustnej. Infekcja gardła spowodowana wirusami wiąże się bardzo często z jednoczesnym występowaniem przeziębienia lub grypy. Zapalenie gardła występuje przy spadku odporności, kiedy układ immunologiczny nie może poradzić sobie ze zwalczeniem wirusów wnikających do organizmu.

3. Bakteryjne zapalenie gardła

Bakteryjne zapalenia gardła stanowią zaledwie 10% wszystkich stanów zapalnych gardła. Do drobnoustrojów najczęściej wywołujących bakteryjny nieżyt gardła należą paciorkowce beta-hemolizujące grupy B (Streptococcus pyogenes – czynnik etiologiczny anginy ropnej).

Ostre zapalenie śluzówki gardła i tkanek chłonnych może spowodować również gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus) oraz dwoinka zapalenia płuc (Hameophilus influenzae). Bakteryjne zapalenie gardła rozpoznaje się w badaniu fizykalnym, a także dzięki wymazowi z gardła lub szybkiemu testowi wykrywającymi obecność antygenu Streptococcus pyogenes. W przeciwieństwie do ostrego wirusowego zapalenia gardła, nieżyt bakteryjny może prowadzić do licznych powikłań. Zalicza się do nich:

• zapalenie płuc;
• zapalenie opon rdzeniowo-mózgowych;
• ropne zapalenie ucha środkowego;
• ropne zapalenie wyrostka sutkowego;
• ropne zapalenie szyjnych węzłów chłonnych;
• powstanie ropnia okołomigdałkowego;
• gorączkę reumatyczną;
• ostre popaciorkowcowe zapalenie nerek.

Więcej o bakteryjnym nieżycie gardła można przeczytać na stronie.

3.1. Objawy bakteryjnego zapalenia gardła

Objawy bakteryjnego zapalenia gardła stwierdza się najczęściej u dzieci między 4. a 6 r.ż., kiedy wciąż wykształcają się u nich mechanizmy obronne organizmu. Choroba może rozwinąć się jednak i u osób dorosłych, a szczyt zachorowań przypada na sezon jesienno-zimowy. Symptomy chorobowe bywają niezwykle uciążliwe dla pacjenta. Bakteryjne zapalenie gardła charakteryzuje:

• wysoka gorączka przekraczającą 38-40°Celsjusza;
• uporczywy ból gardła, który może promieniować aż do ucha (dolegliwości bólowe utrzymują się około pięciu dni),
• chrypka;
• trudności w przełykaniu;
• osłabienie apetytu;
• uczucie podrażnienia gardła, pieczenie, drapanie;
• uczucie osłabienia, rozbicie.

Chory ma powiększone węzły chłonne. Struktury układu limfatycznego stają się niezwykle tkliwe, mogą również powodować problemy w poruszaniu szyją. Na tylnej ścianie gardła obserwuje się treść ropną, a gardło jest mocno zaczerwienione i rozpulchnione. Przy bakteryjnym zapaleniu gardła może wystąpić jednocześnie zapalenie migdałków, które stają się rozpulchnione, przekrwione i powiększone. Wówczas często obserwuje się obecność żółtej wydzieliny na ich powierzchni. Zalegająca w drogach oddechowych wydzielina może powodować dodatkowo u pacjenta wymioty lub nudności.

4. Leczenie zapalenia gardła

Leczenie objawów zapalenia gardła jest uzależnione od rodzaju infekcji. Inne działania terapeutyczne wdraża się w przypadku bakteryjnego zapalenia gardła, a inne w przebiegu infekcji o podłożu wirusowym.

4.1. Leczenie ostrego wirusowego zapalenia gardła

Zapalenie gardła o etiologii wirusowej ustępuje samoistnie, kiedy układ odpornościowy zwalczy wirusy atakujące organizm. Bezcelowe w leczeniu ostrego wirusowego nieżytu gardła jest więc podawanie antybiotyków. Antybiotykoterapia w żaden sposób nie działa na wirusy, a może jedynie doprowadzić do rozwoju lekooporności na bakterie.

Wirusowe zapalenie gardła leczy się objawowo. Oznacza to, że leczenie środkami przeciwzapalnymi jest wystarczające. Chory na infekcję wirusową zazwyczaj przyjmuje leki zawierające lidokainę, benzydaminę lub salicylan choliny, które zmniejszają obrzęk i zaczerwienienie gardła oraz łagodzą ból.

W leczeniu objawowym stosuje się również preparaty roślinne z wyciągiem prawoślazu, porostu islandzkiego czy szałwii oraz płukanki z sody oczyszczonej, rumianku, tymianku lub szałwii. Płukanie gardła wykonywane 3-4 razy dziennie działa przeciwobrzękowo oraz przeciwzapalnie.

Ponadto warto jest także zadbać o odpowiednie odkażanie gardła. Obecnie jest na rynku dostępnych wiele preparatów, które z powodzeniem można wykorzystać np.: Septolete, Tantum Verde i wiele innych.

Choremu zaleca się odpoczynek i przebywanie w pomieszczeniach dobrze nawilżonych i często wietrzonych. Przy bólu gardła chory powinien wykluczyć z diety pokarmy kwaśne i ostre, alkohol oraz napoje wysuszające śluzówkę gardła (np. kawę i herbatę). Osoba cierpiąca na ostry nieżyt gardła powinna również zrezygnować z palenia papierosów.

4.2. Leczenie bakteryjnego zapalenia gardła

Bakteryjne zapalenie gardła, podobnie jak zapalenie wirusowe, ustępuje samoistnie w ciągu 7-10 dni. Żeby jednak skrócić czas choroby i ograniczyć wystąpienie powikłań, oprócz leczenia objawowego, stosuje się również antybiotykoterapię (zapalenia gardła o etiologii bakteryjnej są znacznie trudniejsze do wyleczenia niż infekcje o podłożu wirusowym). Rolą lekarza jest ustalenie w oparciu o odpowiednie kryteria czy pacjent na pewno zmaga się z anginą (zapaleniem jamy śluzowej gardła i migdałków podniebiennych). Wówczas wdrażana jest antybiotykoterapia.

Chory przyjmuje najczęściej penicylinę V przez okres 10 dni. Anginę paciorkowcową leczy się również antybiotykami II. rzutu, czyli amoksycyliną, cefalosporynami, azytromycyną.

Podczas leczenia antybiotykowego niezmiernie istotne jest też przyjmowanie probiotyków, które mają pozytywny wpływ na błonę śluzową żołądka.

Żeby złagodzić ból gardła i zmniejszyć obrzęk oraz stan zapalny, chory może przyjmować tabletki z wyciągiem porostu islandzkiego czy szałwii lub leki z lidokainą, benzydaminą czy salicylanem choliny. Podobnie jak w przypadku zakażeń wirusowych, na nieżyt bakteryjny pomagają również płukanki z sody oczyszczonej lub ziół.

W zależności od charakteru zmian zapalnych lekarz podejmuje decyzję o leczeniu. W przypadku bólu gardła, szczególnie jeśli towarzyszy mu wysoka gorączka, należy zawsze skonsultować się ze specjalistą. Brak odpowiedniej terapii może przyczynić się do poważnych problemów zdrowotnych np. zapalenia zatok, zapalenia ucha środkowego, ropnia okołomigdałkowego, gorączki reumatycznej.

Warto nadmienić również, że jeśli przyjęte leczenie jest nieskuteczne, a objawy zapalenia gardła nie znikają to konieczne jest wykonanie posiewu bakteriologicznego z gardła, który pozwoli odpowiedzieć na pytanie jakie drobnoustroje wywołują infekcję.

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.