Zatrucie glikolem – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie
Zatrucie glikolem etylenowym, nazywanego etanodiolem, może być niebezpieczne dla zdrowia i życia. To skutek spożycia rozpuszczalnika, płynu chłodzącego bądź do spryskiwaczy, który zawiera tę szkodliwą dla organizmu substancję. Jakie są objawy zatrucia? Na czym polega jego leczenie?
1. Co to jest zatrucie glikolem?
Zatrucie glikolem spowodowane jest przez spożycie glikolu etylenowego będącego składnikiem odmrażaczy, farb, rozpuszczalników, włókien syntetycznych, a także płynów hamulcowych, chłodzących czy do spryskiwaczy. Najczęściej są to zdarzenia przypadkowe, zwłaszcza w przypadku dzieci. Zdarza się jednak, że osoby uzależnione od alkoholu wypijają go, traktując jako substytut etanolu. Dawka toksyczna wynosi powyżej 5 ml, a średnia dawka śmiertelna 70–100 ml (1,0–1,4 ml/kg masy ciała). Toksyczne działanie pojawia się również przy narażeniu na jego opary i przez kontakt ze skórą.
Glikol etylenowy, inaczej zwany etanodiolem, to bezbarwna, bezwonna ciecz o słodkawym smaku. Choć nie kumuluje się w organizmie, po spożyciu szybko się wchłania. Jest metabolizowany w wątrobie.
Ponieważ metabolity glikolu są śmiertelnie trujące, prowadzą do rozwoju ciężkiej kwasicy nieoddechowej i powikłań narządowych, skutki zatrucia glikolem etylenowym mogą być tragiczne. Dzieje się tak, ponieważ kwas glikolowy wywołuje głęboką kwasicę metaboliczną, aldehyd glikolowy hamuje wiele procesów metabolicznych w ustroju, w tym metabolizm glukozy, a kryształy szczawianu wapnia gromadzą się w kanalikach nerkowych, mechanicznie uszkadzając narząd. Kwas szczawiowy wiąże jony wapnia z organizmu, wywołując objawy tężyczki.
Wszystkie metabolity etanodiolu mają właściwości cytotoksyczne na nerki. Uszkadzają komórki, co może prowadzić do wystąpienia niewydolności nerek. Ponadto glikol etylenowy wykazuje właściwości uszkadzające ośrodkowy układ nerwowy, ma też działanie narkotyczne.
2. Objawy zatrucia glikolem etylenowym
Ostre zatrucie glikolem etylenowym początkowo przypomina upojenie alkoholem etylenowym. Obserwuje się niezborność ruchów, senność, a czasem drgawki.
W kolejnej fazie pojawiają się:
- nudności, wymioty,
- bardzo głębokie oddychanie i zwiększona częstość oddechów (oddech Kussmaula),
- zaburzenia świadomości,
- drgawki,
- spadek ciśnienia tętniczego (hipotensja),
- szybkie bicie serca (tachykardia),
- czasem zwolniony rytm serca (bradykardia),
- zaburzenia rytmu serca.
Po 24-72 godzinach od zatrucia zaczynają dominować objawy niewydolności nerek. Najpierw pojawia się częstomocz, a następnie bezmocz (anuria) wskutek uszkodzenia nerek oraz skurcze mięśniowe.
Może dojść do głębokiej śpiączki i obrzęku mózgu, tężyczki wynikającej z narastającej hipokalcemii (zwiększonego stężenia wapnia we krwi), niewydolności krążenia lub głębokie uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, niewydolność nerek, a nawet zgon.
Zatrucie glikolem może mieć charakter przewlekły. Zdarza się po kilkutygodniowym narażeniu na opary glikolu etylenowego. Objawem jest:
- podrażnienie oczu,
- podrażnienie górnych dróg oddechowych,
- niewydolność nerek.
3. Diagnostyka i leczenie zatrucia glikolem etylenowym
W przypadku zatrucia glikolem etylenowym najważniejsze są badania toksykologiczne. Najważniejsze jest oznaczenie we krwi stężenia glikolu etylenowego. Zatrucie można potwierdzić także badaniem osadu moczu (obecne są kryształy szczawianu wapnia). Za groźne uznaje się stężenia glikolu etylenowego we krwi powyżej 50 mg/dl i w moczu.
Inne badania wykorzystywane w diagnostyce zatrucia glikolem oraz pozwalające ocenić stan organizmu i ewentualne uszkodzenia organów to:
- stężenia elektrolitów,
- stężenie wapnia,
- gazometra krwi,
- stężenie glukozy,
- parametry funkcji nerek.
Leczenie zatrucia glikolem polega na podaniu odtrutki. Jest nią etanol i fomepizol, które blokują przemiany glikolu do toksycznych metabolitów. W celu przyspieszenia eliminacji substancji toksycznych z organizmu stosuje się hemodializę.
Konieczne jest wyrównywanie kwasicy metabolicznej przez podawanie wodorowęglanu sodu. Warto rozważyć podanie witaminy B6, która może złagodzić efekty uszkodzenia nerek i ośrodkowego układu nerwowego. Im krótszy czas od zatrucia do rozpoczęcia leczenia, tym większe szanse na pełne wyzdrowienie. W przypadku zatrucia glikolem nie stosuje się węgla aktywowanego i nie wykonuje się płukania żołądka.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.