Zespół Hioba – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie
Zespół Hioba jest rzadkim niedoborem odporności o podłożu genetycznym. Przyczyną schorzenia są mutacje w genie STAT3. Choroba między innymi wiąże się z nawracającymi zakażeniami i zmianami skórnymi. Co warto o niej wiedzieć?
1. Przyczyny zespołu Hioba
Zespół Hioba (zespół hiper-IgE, zespołu Joba, ang. hyper-IgE syndrome, HIES, Job’s syndrome, Hiob syndrome) to rzadki zespół genetycznie uwarunkowanego niedoboru odporności. Zespół hiper-IgE występuje z częstością ok. 1:500 000-1:1 000 000 przypadków.
Zespół Hioba to zespół niedoboru odporności uwarunkowany genetycznie. Warto dodać, że choć schorzenie dziedziczone jest w sposób autosomalny dominujący, nasilenie jego objawów u poszczególnych członków tej samej rodziny może być zróżnicowane. Ryzyko pojawienia się choroby u dziecka osoby chorej wynosi 50%.
Naukowcy są zdania, że pojawienie się choroby odpowiedzialna jest zaburzona chemotaksja neutrofilów, wywołana obniżoną produkcją interferonu gamma. Chorobę wywołują mutacje w genie STAT3 kodującym białko, które bierze udział w przekazywaniu sygnału do komórki i regulacji ekspresji genów związanych z aktywnością układu immunologicznego.
Dzięki identyfikacji mutacji w odrębnych genach możliwe stało się wyróżnienie dwóch postaci zespołu, które choć są podobne, uznaje się za odrębne jednostki chorobowe:
- częściej spotykany, dziedziczony autosomalnie dominująco (AD-HIES),
- rzadziej spotykany, dziedziczony autosomalnie recesywnie (AR-HIES).
Znane są także przypadki pojawienia się mutacji de novo. Oznacza to, że mutacja po raz pierwszy pojawiła się u dziecka. Nie występowaniu u jego rodziców i nie została mu przez nich przekazana.
2. Objawy zespołu hiper-IgE
Autosomalnie dominujący zespół hiper-IgE jest wielonarządowym, pierwotnym zespołem niedoboru odporności. Pierwsze objawy choroby występują już w okresie noworodkowym.
Dla zespołu Hioba charakterystyczna są:
- zmiany skórne,
- nawracające zakażenia, ciężkie zapalenia płuc, głównie o etiologii gronkowcowej,
- zwiększone stężenie immunoglobulin klasy E (IgE) w surowicy.
W przebiegu choroby pojawiają się egzemy, ubytki skóry, wypryski i ropnie (także w obrębie tkanki podskórnej i wewnątrznarządowe). Pierwsze zmiany skórne, często atopowe, zlokalizowane są na skórze twarzy i głowy.
Pojawiają się w pierwszych dobach życia. Nie towarzyszą im inne objawy atopii. Typowe są głębokie ropnie skórne o etiologii gronkowcowej, nazywane ropniami zimnymi.
Badanie histopatologiczne biopsji skóry wykazuje nacieki eozynofilowe. Inne charakterystyczne zmiany skórne to: kandydoza skórno-śluzówkowa wywołana przez Candida albicans, grzybica paznokci, powikłania poszczepienne.
W zespole hiper-IgE są pojawiają się zapalenia płuc, głównie o etiologii gronkowcowej (Staphylococcus aureus). Często, jako powikłanie, obserwuje się ropnie płuc, rozstrzenia oskrzeli i przetoki oskrzelowo-płucne. Zmiany zapalne mogą również obejmować górne drogi oddechowe.
Wówczas przyjmują postać przewlekłego zapalenia zatok przynosowych, wysiękowego zapalenia ucha środkowego oraz zakażenia wewnątrzmózgowe. W badaniach laboratoryjnych stwierdza się stężenia IgE w surowicy znacznie przekraczające 2000 IU/ml oraz eozynofilię, zazwyczaj powyżej 700 komórek w μl.
Inne, mniej charakterystyczne objawy zespołu Hioba to:
- tworzenie torbieli powietrznych (pneumatocele),
- „grube rysy twarzy”: wystające czoło, głęboko osadzone oczy, szeroka nasada nosa i pogrubiała dolna warga,
- zaburzenia w obrębie układu kostno-szkieletowego (skolioza, skłonność do złamań kości długich) i nieprawidłowości rozwoju zębów (opóźnione wypadanie zębów mlecznych, zaburzenia w budowie szkliwa, nasilona próchnica, gotyckie podniebienie),
- nadmierna wiotkość stawów,
- tętniaki aorty piersiowej,
- malformacje naczyniowe.
Obserwuje się również skłonność do nowotworzenia, szczególnie do powstawania chłoniaków zarówno nieziarniczych, jak i ziarnicy złośliwej (choroby Hodgkina), jak również do zmian o charakterze autoimmunologicznym (toczeń rumieniowaty układowy (SLE) czy zapalenie skórno-mięśniowe).
3. Diagnostyka i leczenie zespołu Hioba
Ponieważ charakterystyczna dla HIES triada objawów, czyli nawracające zakażenia, zmiany skórne oraz zwiększone stężenie immunoglobulin klasy E (IgE) w surowicy pojawia się także w innych jednostkach chorobowych, w rozpoznaniu HIES stosuje się skalę punktową według Grimbachera. Wynik powyżej 60 punktów potwierdza zespół Hioba i jest wskazaniem do badania molekularnego, które ostatecznie potwierdza rozpoznanie.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.