Zespół WAGR – przyczyny, objawy i leczenie

Zespół WAGR to rzadki, genetycznie uwarunkowany zespół objawów, na które najczęściej składa się guz Wilmsa, brak tęczówki, wady układu moczowo-płciowego oraz opóźnienie rozwoju umysłowego. Jakie są jego przyczyny? Na czym polega diagnostyka i leczenie?

1. Co to jest zespół WAGR?

Zespół WAGR to rzadki, genetycznie uwarunkowany zespół wad wrodzonych, który w 1964 roku jako pierwszy opisał R. W. Miller wraz ze współpracownikami.

Nazwa zespołu jest akronimem, pochodzi od pierwszych liter angielskich nazw najczęstszych objawów i problemów obserwowanych wśród dzieci z tym zaburzeniem: guz Wilms’a (W – Wilms Tumor), wrodzony brak tęczówki (A– aniridia), zaburzenia w układzie moczowych i rozrodczym (G – genitourinary problems) i opóźnienie umysłowe (R – mental Retardation).

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Czy warto wykonywać badania profilaktyczne?"

Schorzenie funkcjonuje również pod takimi nazwami jak asocjacja WAGR, ang. WAGR syndrome, WAGR complex, Wilms tumor-aniridia syndrome, aniridia-Wilms tumor syndrome.

2. Przyczyny i objawy zespołu WAGR

Zespół WAGR występuje zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Jest konsekwencją mutacji w regionie 11p13 o charakterze delecji (delecja w obrębie ramion krótkich chromosomu 11). Jej zakres może różnić się u poszczególnych osób.

Delecje zespołu WAGR na ogół powstają de novo na wczesnym etapie rozwoju prenatalnego dziecka (rodzice mają prawidłowe DNA). Zespół WAGR charakteryzujący się współistnieniem:

• guza Wilmsa (Wilms' tumor),
• wrodzonego braku tęczówki (aniridia),
• wad wrodzonych układu moczowo-płciowego (genitourinary malformations).
• opóźnienia umysłowego (mental retardation).

Większość pacjentów z zespołem WAGR wykazuje się przynajmniej dwa objawy. Guz Wilmsa (Wilms' tumor) to złośliwy nowotwór nerki, który rozwija się nawet 60% chorych z zespołem WAGR.

Początkowo zmiana może nie dawać żadnych objawów. Pierwszymi symptomami raka może być krew w moczu, utrata apetytu, spadek wagi, gorączka, brak energii oraz swędzenie w okolicach brzucha.

Wrodzony braku tęczówki (aniridia) może mieć różne nasilenie, od braku tęczówki do jej łagodnego niedorozwoju. Często współistnieją wady rogówki, soczewki i tylnego odcinka oka. Z wiekiem może rozwinąć się jaskra (charakteryzująca się zwiększeniem ciśnienia śródocznego, zaburzeniem krążenia krwi w oku i postępującym upośledzeniem funkcji wzroku), nystygamus (gwałtowne mimowolne rytmiczne drgania lub ruchy gałek ocznych) czy zaćma (zmętnienie soczewki).

Wady wrodzonych układu moczowo-płciowego (genitourinary malformations), manifestują się tuż po narodzinach. U dziewczynek typowe są malformacje macicy, jajowodów lub pochwy, niedorozwój jajników. U chłopców z zespołem WAGR występuje spodziectwo (lokalizacji ujścia cewki moczowej na brzusznej stronie prącia) lub wnętrostwo (niewłaściwe umieszczenie jednego lub obu jąder w jamie brzusznej lub kanale pachwinowym zamiast w mosznie).

Osoby z zespołem WAGR są obciążone wysokim ryzykiem rozrodczaka zarodkowego (gonadoblastomy), guza nowotworowego, najczęściej powstającego w dysgenetycznych gonadach u osób z fenotypowymi zaburzeniami płci. U około 30% pacjentów z zespołem WAGR rozwija się niewydolność nerek w wieku od 11. do 28. roku życia.

Opóźnienie umysłowe (mental retardation) i rozwojowe obserwowane u dzieci z zespołem WAGR cechują się różnym stopniem, od ciężkiego do lekkiego. U niektórych dzieci poziom inteligencji jest normalny.

W zespole WAGR opisuje się również zespół nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi (ADHD), autyzm, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, zaburzenia lękowe, depresja.

Inne objawy WAGR to:

• nierówne, stłoczone zęby,
• astma, zapalenie płuc, częste infekcje uszu, nosa, gardła, najczęściej w okresie noworodkowym i we wczesnym dzieciństwie,
• problemy z oddychaniem, bezdech śródsenny,
• nadmierne łaknienie,
• wcześnie pojawiająca się nadwaga,
• wysokie stężenie cholesterolu we krwi,
• problemy z napięciem i siłą mięśni, zazwyczaj w dzieciństwie,
• epilepsja (napady padaczkowe),
• zapalenie trzustki.

3. Leczenie zespołu WAGR

Dzieci, u których zdiagnozowano zespół WAGR, muszą pozostawać pod opieką specjalistów. Ich leczenie, które ma charakter objawowy, zależy od manifestujących się objawów. Leczenie przyczynowe nie jest możliwe.

Problemy w obrębie narządu wzroku wymagają kontroli okulistycznych, a także leczenia farmakologicznego czy zabiegów, które mają na celu zminimalizowanie ryzyka pogorszenia lub utraty wzroku.

Z uwagi na ryzyko rozwoju nowotworu nerek oraz zaburzeń układu moczowo-płciowego, konieczne są regularne konsultacje nefrologiczne, urologiczne i badania USG jamy brzusznej. Według specjalistów osoby z rozpoznanym WAGR mogą dożyć 50. roku życia.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.