Złośliwy zespół neuroleptyczny – przyczyny, objawy i leczenie
Złośliwy zespół neuroleptyczny to powikłanie, które może wystąpić podczas terapii neuroleptykami. Ponieważ stanowi zagrożenie życia, wymaga szybkiego wdrożenia intensywnego leczenia. Jakie są jego objawy? Co powinno niepokoić? Na czym polega terapia?
1. Co to jest złośliwy zespół neuroleptyczny?
Złośliwy zespół neuroleptyczny (NMS, Neuroleptic Malignant Syndrome, ZZN) to groźne, zagrażające życiu powikłanie, które pojawia się podczas terapii lekami przeciwspychotycznymi. Wykorzystuje się je w leczeniu zaburzeń psychicznych, na przykład schizofrenii, ale także innych psychoz, w przebiegu których występują omamy, urojenia, zaburzenia aktywności, uczuciowości i świadomości.
NMS może pojawić się na początku terapii, ale i w jej trakcie, wskutek zbyt nagłego odstawienia leku, a następnie ponownego podania go. Choć mechanizm odpowiadający za rozwinięcie się złośliwego zespołu neuroleptycznego nie został poznany, to wiadomo, że jest to skutek zablokowania transmisji dopaminergicznej w układzie nigrostriatalnym.
Zwykle NMS występuje u dorosłych, najczęściej między 20. a 50. rokiem życia, częściej u mężczyzn niż u kobiet, niemniej znane są również przypadki NMS u niemowląt, dzieci i ludzi starszych. W ostatniej dekadzie zespół pojawia się u niespełna 0,01–0,02% pacjentów leczonych neuroleptykami. Przed wprowadzeniem neuroleptyków II generacji zachorowanie na ZZN szacowano na 3%.
2. Objawy złośliwego zespołu neuroleptycznego
Objawy złośliwego zespołu neuroleptycznego można podzielić na trzy grupy. To:
- zaburzenia ze strony układu autonomicznego,
- zaburzenia motoryczne,
- zaburzenia świadomości.
Zwykle objawami ZZN jest:
- sztywność mięśni,
- temperatura ciała powyżej 38 stopni Celsjusza,
- zaburzenia rytmu serca, tachykardia (wzrost tętna),
- zaburzenia oddychania, duszności,
- bladość,
- ślinotok, pocenie się,
- niemożność utrzymania moczu i kału.
- dysfunkcja autonomicznego układu nerwowego: zaburzenia napięcia mięśni, sztywność, szczękościsk, ruchy mimowolne, pląsawicze, drżenia, napady drgawkowe,
- zmiany stanu psychicznego: od przymglenia, poprzez majaczenia, mutyzm, do osłupienia i śpiączki.
3. Diagnostyka ZZN
Objawy zespołu postępują bardzo szybko, dlatego tak ważne jest postawienie diagnozy i rozpoczęcie terapii. Objawami, które powinny skłonić do wizyty u specjalisty jest nadmierne pocenie się, zaburzenia świadomości, dyzartria lub zatrzymanie moczu, pobudzenie psychoruchowe, drżenie, ślinotok czy duszność, wzmożone napięcie mięśniowe, wahanie ciśnienia tętniczego, tachykardia, zaburzenia rytmu serca, podwyższona lub bardzo wysoka temperatura ciała.
Złośliwy zespół neuroleptyczny rozpoznaje się, gdy u pacjenta występuje sztywność mięśniowa i gorączka towarzyszące leczeniu neuroleptykami oraz dwa objawy z spośród takich symptomów jak: dysfagia, drżenie, zaburzenia zwieraczy, poty, zaburzenia świadomości, mutyzm, tachykardia, podwyższone lub labilne ciśnienie tętnicze, a także leukocytoza oraz wyniki badań laboratoryjnych wskazujące na uszkodzenie mięśni.
ZZN należy różnicować z zakażeniem ogólnoustrojowym, guzem chromochłonnym, tężcem, hipertermią złośliwą, letalnym zespołem katatonicznym (śmiertelna katatonia), zespołem serotoninowym, napadem padaczkowym, ostrą porfirią, udarem cieplnym, przełomem tarczycowym czy zespołem abstynencyjnym.
Jeśli NMS nie zostanie w porę właściwie zdiagnozowany, może doprowadzić do zgonu pacjenta. Śmiertelność z powodu NMS najczęściej wynika z powikłań ogólnoustrojowych. Śmierć następuje zazwyczaj wskutek powikłań ze strony układu krążenia, oddechowego i niewydolności nerek.
4. Leczenie złośliwego zespołu neuroleptycznego
Złośliwy zespół neuroleptyczny wymaga szybkiego podjęcia intensywnego leczenia. Dobra wiadomość jest taka, że poprawa następuje zwykle w ciągu dwóch tygodni, a większość pacjentów odzyskuje sprawność bez neurologicznych objawów resztkowych.
Leczenie odbywa się na oddziale psychiatrycznym lub na oddziale intensywnej opieki medycznej. Leczenie objawowe polega na odpowiednim nawodnieniu, podawaniu leków przeciwgorączkowych i preparatów wyrównujących elektrolity. Najważniejsze jednak jest, by odstawić lek, który wywołał NMS i rozpocząć leczenie objawowe. Ważne jest, by zapobiegać powikłaniom.
Powikłania po złośliwym zespole neuroleptycznym są groźne dla zdrowia. To: zakrzepica żył głębokich, zawał mięśnia sercowego, niewydolność oddechowa, ostra niewydolność nerek, niewydolność wątroby czy sepsa.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.