Jak postępować w przypadku stanów zapalnych skóry?
Stany zapalne skóry stanowią największą i najbardziej złożoną grupę chorób skóry. Należą do nich między innymi choroby wypryskowe, atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, trądzik, łojotokowe zapalenie skóry, liszajec płaski i inne. Mimo różnej symptomatologii choroby te łączy wspólne podłoże – stan zapalny, a dolegliwości, jakie odczuwa pacjent, są ze sobą porównywalne.
1. Rodzaje chorób skóry
1.1. Czym jest wyprysk?
Wyprysk jest to powierzchowny stan zapalny skóry, który powstaje pod wpływem czynników zarówno wewnątrzpochodnych, jak i zewnątrzpochodnych. Zmiany występujące w tej chorobie mogą mieć bardzo różny charakter: od drobnych grudek do zmian liszajowatych. Ogniska zapalne są zwykle odgraniczone od zdrowej skóry, są swędzące i ustępują bez pozostawienia śladu. Istnieje wiele odmian wyprysku: wyprysk kontaktowy, wyprysk łojotokowy, wyprysk podudzia i inne.
Wyprysk kontaktowy
Najczęstszą postacią wyprysku jest wyprysk kontaktowy. Może być on wywołany czynnikami niealergicznymi (drażniącymi) oraz alergicznymi, z którymi dana osoba styka się w życiu codziennym lub w pracy zawodowej.
Wyprysk niealergiczny
Wyprysk niealergiczny spowodowany jest najczęściej przez różnego rodzaju środki czyszczące czy piorące. W przypadku przewlekłego kontaktu z drażniącą substancją dochodzi do zgrubienia i szorstkości skóry, która pęka i łuszczy się. Uszkodzenie skóry w tym przypadku jest związane ze zniszczeniem naturalnej bariery ochronnej naskórka, jaką stanowią lipidy oraz niskie pH skóry. Objawy wyprysku niealergicznego obejmują jedynie miejsce bezpośredniego kontaktu z substancją drażniącą i ustępują zazwyczaj po zaprzestaniu jej działania.
Wyprysk alergiczny
Wyprysk alergiczny cechuje się powierzchownymi zmianami zapalnymi w skórze, powstającymi w wyniku kontaktu z alergenem, z którym pacjent zetknął się w przeszłości, w życiu codziennym lub w pracy zawodowej, i jest on związany z nadmierną aktywacją układu immunologicznego związaną z produkcją IgE. Wyróżnia się tu dwie odmiany: wyprysk ostry oraz wyprysk przewlekły. Wyprysk kontaktowy alergiczny jest najczęściej powodowany przez chrom, nikiel, kobalt, składniki gumy, epoksyd. Zmiany skórne mogą przekraczać miejsce kontaktu z alergenem, a nawet nasilać się po usunięciu alergenu. Wyprysk alergiczny skóry leczy się miejscowo kremami z kortykosteroidami, które działają przeciwzapalnie, oraz ogólnie za pomocą leków antyhistaminowych. Leczenie miejscowe można uzupełnić, stosując maść lub krem zawierające alantoinę. Alantoina ma właściwości łagodzące i kojące, dzięki czemu zmniejsza uczucie świądu. Działa też regenerująco na zmieniony chorobowo naskórek oraz zmniejsza stan zapalny i podrażnienia skóry.
1.2. Łuszczyca
Kolejną powszechną chorobą skóry, która ma między innymi podłoże zapalne, jest łuszczyca. Choroba ta występuje u wszystkich ras i zapada na nią 1-3 proc. populacji. Łuszczyca jest chorobą o przewlekłym i nawrotowym charakterze. Cechuje się ona zwiększoną proliferacją naskórka (u zdrowych osób proces odnawiania naskórka trwa około 28 dni, u osób chorych na łuszczycę czas ten skraca się nawet do 3-4 dni), co skutkuje pojawianiem się grudkowych wykwitów oraz ognisk pokrytych szarą lub srebrną łuską. Etiopatogeneza choroby nie jest do końca poznana, istotne są tu zarówno czynniki genetyczne, jak i immunologiczne i autoimmunologiczne.
Rodzaje łuszczycy
Wyróżniamy dwa rodzaje łuszczycy w zależności od okresu jej pojawienia się. Typ I to łuszczyca pojawiająca się przed 40 rokiem życia, częściej występuje rodzinnie, a przebieg choroby charakteryzuje się częstymi nawrotami oraz rozległymi zmianami. Typ II to łuszczyca pojawiająca się w późniejszym wieku, najczęściej po sześdziesiątce, rzadko obserwuje się występowanie rodzinne. Zmiany w tym typie są na ogół mniej rozległe, a nawroty rzadsze.
Typowo zmiany w łuszczycy zlokalizowane są w okolicy kolan, łokci oraz na owłosionej skórze głowy. Wyróżniamy kilka odmian łuszczycy, między innymi: łuszczycę zwykłą, łuszczycę krostkową, łuszczycę wysiękową, odmianę krostkową dłoni i stóp, odmianę uogólnioną oraz odmianę stawową.
- Łuszczyca zwykła
Łuszczyca zwykła (inaczej pospolita) jest najczęstszą formą łuszczycy, charakteryzującą się typowymi ogniskami złuszczającej się skóry, które pokryte są łuską w kolorze szarym lub srebrnym, często występują również w tej odmianie plackowate zaczerwienienia skóry.
Łuszczyca krostkowa to jedna z najcięższych postaci tej choroby. Wysiewy mogą być spowodowane między innymi zakażeniami lub lekami (szczególnie hormonalnie czynnymi). Pojawiają się w niej liczne wykwity krostkowe, wypełnione ropą, które niejednokrotnie zlewają się ze sobą. Zmianom skórnym zazwyczaj towarzyszy wysoka gorączka. Często w okresach remisji zmiany skórne mają charakter łuszczycy zwykłej.
W odmianie wysiękowej zmiany łuszczycowe zlokalizowane są najczęściej w okolicach fałdów skórnych, a forma ta często towarzyszy łuszczycy stawowej.
Odmianę krostkową dłoni i stóp charakteryzują wykwity krostkowe na podłożu rumieniowym i złuszczającym się. Ogniska są wyraźnie odgraniczone oraz przechodzą na boczne powierzchnie stóp i rąk.
- Łuszczyca uogólniona
Odmiana uogólniona (erythrodermia psoriatica) ma nierzadko przebieg bardzo ciężki, niekiedy towarzyszy jej odmiana stawowa i krostkowa. Uogólnienie zmian łuszczycowych może być sprowokowane leczeniem zewnętrznym.
Odmiana stawowa jest szczególną postacią łuszczycy, objawiającą się zapaleniem stawów, może ona prowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia stawów i inwalidztwa.
Leczenie łuszczycy
W leczeniu łuszczycy zwykłej zazwyczaj wystarczające jest leczenie zewnętrzne, które ma na celu zahamowanie nadmiernej proliferacji naskórka. W pierwszym etapie leczenia należy usunąć łuski, a następnie stosować zewnętrznie maści hamujące proliferację, np. zawierające kwas salicylowy, maść solankową. Maści z kortykosteroidami zalecane są do stosowania jedynie na niewielkie ogniska, nie należy stosować ich na duże powierzchnie ze względu na możliwość wystąpienia powikłań ogólnych oraz zaników posteroidowych skóry. Pomocne mogą też okazać się produkty zawierające w swoim składzie alantoinę. Alantoina ma właściwości przeciwzapalne oraz wpływa regulacyjnie na proliferację naskórka.
W cięższych przypadkach łuszczycy stosuje się różnego rodzaju terapie ogólne. Niestety, jak dotąd nieznane są leki powodujące całkowite wyleczenie. W leczeniu ogólnym stosuje się fotochemioterapię (naświetlanie promieniami UVA lub UVA + UVB w połączeniu z lekami zwiększającymi wrażliwość na te rodzaje promieniowania, np. retinoidami czy 8-metoksypsoralenem) oraz farmakoterapię doustną (retinoidy, methotrexat, cyklosporynę A i inne).
1.3. Atopowe zapalenie skóry
Kolejną częstą chorobą zapalną skóry jest atopowe zapalenie skóry. U podłoża tej choroby leżą czynniki zarówno genetyczne, jak i immunologiczne. U chorych oraz u członków ich rodzin często występują rozmaite objawy atopii (terminem atopia określa się różne choroby alergiczne, np. astmę, zapalenie spojówek, zapalenie błony śluzowej nosa, często występujące rodzinnie, u ok. 30 proc. pacjentów), o mechanizmie natychmiastowym (typu I) związanym z przeciwciałami klasy IgE. Choroba rozpoczyna się zazwyczaj już w dzieciństwie. U około połowy chorych pierwsze objawy AZS występują pomiędzy 3 a 6 miesiącem życia, u większości do 5 roku życia. Jej przebieg jest przewlekły i nawrotowy, do zaostrzeń dochodzi zazwyczaj w miesiącach jesiennych i wiosennych, a do remisji AZS w lecie. Na szczęście w dużym odsetku dochodzi do samoistnego wygaszania objawów choroby wraz z wiekiem chorego. Charakterystyczne dla atopowego zapalenia skóry są zmiany wypryskowe z wybitnie nasilonym świądem i lichenizacją (naskórek staje się zgrubiały, a sucha skóra wygląda jakby była oglądana przez szkło powiększające). Typowo zmiany skórne zlokalizowane są w zgięciach łokciowych i kolanowych oraz na twarzy i szyi.
Leczenie atopowego zapalenia skóry
Ważne jest, by na początku leczenia AZS wyeliminować wszystkie znane czynniki alergiczne. W leczeniu stosuje się leczenie miejscowe (zawiesiny, kremy, pasty lub maści neutralne albo zawierające kortykosteroidy) oraz ogólne (leki przeciwhistaminowe, w okresie zaostrzeń kortykosteroidy, interferon Y, a także fotochemioterapię). U osób chorych na AZS wyjątkowo ważna jest codzienna, właściwa pielęgnacja wrażliwej skóry, jej odpowiednie natłuszczenie oraz nawilżenie. Skuteczność wykazują rozmaite hipoalergiczne preparaty zmniejszające suchość skóry. Produkty te zawierające w swoim składzie alantoinę zapewniają właściwe nawilżenie i natłuszczenie skóry dzięki odbudowie ochronnego płaszcza hydrolipidowego skóry. Dodatkowo dzięki właściwościom przeciwzapalnym zmniejszają wyjątkowo uciążliwe uczucie świądu.
Stany zapalne skóry są jedną z najczęstszych przyczyn wizyty u dermatologa. Należy pamiętać, że rozpoznanie i właściwe leczenie powinno odbywać się właśnie pod okiem lekarza tej specjalności.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.