Trwa ładowanie...

Atopowe zapalenie skóry (AZS) – objawy, przyczyny, leczenie i profilaktyka

 Katarzyna Kurek
07.06.2023 12:57
Atopowe zapalenie skóry objawia się grudkami, które zmieniają się w strupy i nadżerki
Atopowe zapalenie skóry objawia się grudkami, które zmieniają się w strupy i nadżerki (Adobe Stock)

Atopowe zapalenie skóry (AZS) to przewlekła choroba zapalna skóry. Zwykle rozpoczyna się we wczesnym dzieciństwie, ale dotyka także osób dorosłych. Jednym z jej charakterystycznych objawów jest bardzo intensywne swędzenie. Jak wygląda skóra atopowa? Co na atopowe zapalenie skóry?

spis treści

1. Atopowe zapalenie skóry – czym jest?

Atopowe zapalenie skóry (AZS, atopic dermatitis), inaczej wyprysk atopowy, to niezakaźna choroba zapalna skóry, która powoduje jej swędzenie, suchość i pękanie. Ma charakter przewlekły i tendencję do nawrotów. Jego podstawą są zaburzenia w układzie immunologicznym.

AZS jest dokuczliwe, przebiega z okresami zaostrzeń i remisji. Pojawia się często z alergiami pokarmowymi, astmą czy katarem siennym.

Zobacz film: "Przez 30 lat walczyła z egzemą i AZS"

Czy atopowe zapalenie skóry jest zaraźliwe? Nie, dolegliwość ta nie jest zaraźliwa.

2. Objawy atopowego zapalenia skóry

Jak wygląda atopowe zapalenie skóry? Objawem AZS jest przede wszystkim silny, uporczywy świąd. Oprócz świądu pojawiają się także:

3. Jak wygląda wyprysk atopowy?

AZS (neurodermitis) łatwo pomylić z łuszczycą. Chorobę oprócz świądu charakteryzują wykwity skórne, przez które nazywana jest też egzemą lub świerzbiączką.

Wyprysk atopowy pojawia się najczęściej w miejscu, gdzie skóra była wystawiona na działanie substancji drażniącej (np. atopowe zapalenie skóry rąk). Charakteryzuje się przede wszystkim zaczerwienieniem, podrażnieniem w miejscu kontaktu. W zależności od zaostrzenia może mieć postać rumieniowych grudek, czy sączących i wysiękowych zmian.

Na zdjęciach z atopowym zapaleniem skóry u części pacjentów obserwuje się rogowacenie przymieszkowe, czy rybią łuskę. Skóra jest bardzo sucha.

Gdzie lokalizują się zmiany skórne w atopowym zapaleniu skóry?

Głowa, twarz, czy AZS na dłoniach to tylko niektóre możliwe miejsca atopowych wyprysków. Mogą pojawiać się też zmiany w atopowym zapaleniu skóry na nogach, kolanach, łokciach, czy pod pachami (atopowe zapalenie skóry pod pachami). Objawy AZS u dorosłych mogą pojawiać się też na powiekach (atopowe zapalenie skóry wokół oczu).

4. Atopowe zapalenie skóry – przebieg choroby

Wyróżnia się trzy fazy AZS:

  • niemowlęca (0-2 lata),
  • dziecięca (3-12 lata),
  • wieku dorosłego (powyżej 12 lata).

Atopowe zapalenie skóry u dzieci (AZS u dziecka) wyróżniają swędzące, czerwone blaszki, które lokalizują się na twarzy i tułowiu (atopowe zapalenie skóry na twarzy, AZS na ramionach i atopowe zapalenie skóry na plecach, atopowe zapalenie skóry na szyi, atopowe zapalenie skóry dłoni).

U starszych dzieci i dorosłych w atopowym zapaleniu skóry pojawiają się grudki, które zmieniają się w strupy i nadżerki. Typowy jest także świąd, pękanie skóry i lichenizacja. Może wystąpić atopowe zapalenie skóry głowy.

5. Przyczyny atopowego zapalenia skóry

Istnieją trzy główne, współistniejące ze sobą i wpływające na siebie czynniki, uznawane za przyczyny AZS:

  • geny "kodujące" odpowiednie predyspozycje do reakcji alergicznych,
  • nieprawidłowo działający układ immunologiczny,
  • czynniki środowiskowe (alergeny).

5.1. Predyspozycje genetyczne

Osoby cierpiące na atopowe zapalenie skóry, bardzo często mają w rodzinie chorych na astmę, katar sienny czy inną formę alergii. Pewne predyspozycje do reakcji alergicznych są więc dziedziczone. Najnowsze badania mówią, że osoby z chorobą AZS rodzą się z trochę innymi właściwościami skóry niż inni. Są to zaburzenia bariery chroniącej naskórek – nie jest ona naturalnie chroniona tak, jak powinna.

Przyczyną zaburzonej ochrony naskórka jest filagryna, a raczej jej nieprawidłowe działanie. Filagryna to białko, które odpowiada za działanie bariery ochronnej naskórka u zdrowych osób. U chorych na atopowe zapalenie skóry występuje mutacja genu odpowiadającego za "zakodowanie" w organizmie filagryny. Taka mutacja zwiększa także ryzyko wystąpienia innych chorób skóry (rybia łuska, inne rodzaje egzemy) i chorób alergicznych (astma oskrzelowa).

Zaburzenia produkcji i działania filagryny w organizmie prowadzą do:

  • zmniejszenia naturalnego nawilżenia skóry,
  • podniesienia pH skóry,
  • zaburzeń w warstwie lipidowej naskórka.

5.2. Zaburzenia układu immunologicznego

Atopowe zapalenie skóry to skórna reakcja alergiczna. Pojawia się, kiedy układ immunologiczny uzna, że obecne na skórze lub wewnątrz organizmu substancje zagrażają alergikowi. Wywoływany jest wtedy stan zapalny, mający na celu usunięcie "szkodliwego" czynnika.

U alergików równowaga pomiędzy poszczególnymi składnikami układu immunologicznego jest zachwiana. Działa zbyt dużo limfocytów Th2 i odpowiadających im cytokin, a w niektórych przypadkach pojawia się także zbyt wysoki poziom immunoglobulin (IgE) i eozynocytów.

To one są odpowiedzialne za reakcję obronną organizmu w przypadku atopowego zapalenia skóry. Taka reakcja sprawia, że skóra atopowa wygląda jeszcze gorzej, ponieważ jest pozbawiona swojej naturalnej bariery ochronnej.

Z drugiej strony, uwarunkowane genetycznie zaburzenia warstwy ochronnej naskórka powodują, że wszelkie możliwe alergeny lub czynniki drażniące z łatwością przenikają w głąb skóry, gdzie łatwiej wywołać reakcję układu immunologicznego i alergiczne zapalenie skóry.

5.3. Przyczyny środowiskowe

Alergeny lub inne czynniki drażniące system immunologiczny, to np.:

  • kurz,
  • jajka, orzeszki ziemne, mleko, soja, produkty zbożowe,
  • silnie działające kosmetyki,
  • drapanie i ścieranie skóry,
  • zanieczyszczenia powietrza: dym, chemikalia,
  • suche, zimne powietrze,
  • gwałtowne zmiany temperatury,
  • problemy emocjonalne,
  • częste mycie, pozbawiające skórę warstwy ochronnej.

6. Atopowe zapalenie skóry – czynniki ryzyka

Głównym czynnikiem ryzyka jest obecność atopii u rodziców. Ponadto zmiany atopowe mogą ulegać zaostrzeniu w wyniku następujących czynników:

  • alergeny i środki drażniące – podrażnienie mechaniczne, nadmierne pocenie się, wietrzny klimat, wełna, detergenty, środki konserwujące, rozpuszczalniki, mydła,
  • nadmierna kąpiel lub mycie,
  • alergeny wziewne – sierść zwierząt, pyłki, pleśnie, roztocza kurzu domowego (Dermatophagoides pteronyssinus),
  • drobnoustroje – dermatofity z gatunku Trichophyton, drożdżaki, Staphylococcus aureus,
  • pokarmy – ryby, skorupiaki, pszenica,
  • inne – czynniki psychiczne, stres.

Preparaty na atopowe zapalenie skóry znajdziesz dzięki stronie KtoMaLek.pl. To darmowa wyszukiwarka dostępności leków w aptekach w Twojej okolicy, która oszczędzi

7. Atopowe zapalenie skóry – leczenie

Jak leczyć atopowe zapalenie skóry? Leczenie AZS to proces długotrwały i złożony, dopasowany do konkretnych objawów i ich nasilenia. Atopia najczęściej nie może być wyleczona całkowicie, można jednak skutecznie minimalizować jej objawy.

Najczęściej stosowane metody leczenia atopowego zapalenia skóry:

Leki stosowane w czasie AZS mają sprawić, aby skóra atopowa była pozbawiona stanu zapalnego, obrzęku, a także świądu.

8. Pielęgnacja skóry z AZS

Co na atopowe zapalenie skóry u dorosłych i dzieci? Najważniejsze zasady pielęgnacji atopowej skóry:

  • unikanie kosmetyków drażniących, zapachowych, na spirytusie,
  • korzystanie z delikatnych proszków do prania, płynów do płukania,
  • unikanie podrażnień skórnych,
  • natłuszczanie skóry po każdej kąpieli,
  • unikanie ubrań z wełny i ze sztucznych materiałów,
  • ciepłe, łagodzące kąpiele (np. w krochmalu, płatkach owsianych lub specjalnych olejkach).

9. Atopowe zapalenie skóry – profilaktyka

Profilaktyka AZS polega na następujących działaniach:

  • karmienie niemowląt piersią,
  • terminowe rozszerzanie diety o stałe pokarmy,
  • przestrzeganie zdrowej diety,
  • ograniczanie kontaktu z drażniącymi czynnikami,
  • odpowiednia pielęgnacja skóry,
  • powstrzymywanie rozwoju infekcji gardła czy dróg oddechowych.

10. Czy atopowe zapalenie skóry jest chorobą przewlekłą?

Atopowe zapalenie skóry jest chorobą przewlekłą, nawrotową. AZS nie można całkowicie wyleczyć, jednak leczenie i profilaktyka pozwalają zmniejszać i łagodzić nieprzyjemne objawy.

11. Czy atopowe zapalenie skóry ma wpływ na jakość życia?

AZS może mieć negatywny wpływ na jakość życia. Choroba może przyczyniać się do krytycznego postrzegania własnego ciała, a tym samym prowadzić do spadku nastroju. Ponadto AZS może zaburzać sen, sferę seksualną.

Chorzy muszą zachować większą uwagę na alergeny, czy inne czynniki nasilające objawy, co wiąże się dla nich z większymi ograniczeniami. Ponadto z atopowym zapaleniem skóry często współwystępują inne choroby atopowe, które mogą dodatkowo wpływać na jakość życia chorego.

12. Jakie są powikłania związane z atopowym zapaleniem skóry?

Przewlekła postać atopowego zapalenia skóry może predysponować do wtórnych nadkażeń bakteryjnych oraz infekcji wirusowych.

Stan ten może prowadzić do pojawienia się ognisk lichenizacji, czyli tak zwanego liszajowacenia. Lichenizacja skóry może objąć nawet okolice odbytu, sromu i moszny.

Atopowe zapalenie skóry może prowadzić także do bliznowacenia i zmian zabarwienia skóry.

13. Czy atopowe zapalenie skóry jest dziedziczne?

AZS jest chorobą o podłożu genetycznym. Ryzyko atopowego zapalenia skóry u dziecka jest więc większe, jeśli w rodzinie występowały przypadki choroby.

Treść artykułu jest całkowicie niezależna. Znajdują się w nim linki naszych partnerów. Wybierając je, wspierasz nasz rozwój.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Następny artykuł: Pielęgnacja podrażnionej skóry
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze