Antybiotykoterapia – wskazania, przeciwwskazania, skutki uboczne

Antybiotykoterapia to leczenie przy pomocy antybiotyków, czyli leków zwalczających infekcje bakteryjne. Leki te powinny być przyjmowane tylko, jeśli to rzeczywiście konieczne. Ich nadużywanie sprawia, że bakterie coraz szybciej stają się odporne na ich działanie. W jakich przypadkach stosuje się antybiotykoterapię? Czy antybiotyki są dostępne bez recepty?

1. Co to jest antybiotykoterapia?

Antybiotykoterapia to termin medyczny, którym określa się stosowanie antybiotyków w procesie leczniczym. Leczenie antybiotykami zawsze powinno odbywać się pod kontrolą lekarza oraz zgodnie z jego zaleceniami.

Antybiotyki to substancje, które wykazują aktywność przeciw bakteriom. Stosowane są, więc w leczeniu infekcji bakteryjnych. Większość z nich (choć nie wszystkie) dostępnych jest w aptekach na receptę.

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Czy warto wykonywać badania profilaktyczne?"

Jak działają antybiotyki? Ich działanie sprowadza się do powodowania śmierci komórki bakteryjnej lub ograniczania możliwości jej rozmnażania się. I tak antybiotyki działają:

• bakteriobójczo (zabijanie bakterii),
• bakteriostatycznie (hamowanie namnażania bakterii).

Czy antybiotyki są skuteczne w leczeniu infekcji wirusowych? Leki te nie są skuteczne wobec wirusów.

2. Jakie są typy antybiotyków i jakie zakażenia są nimi leczone?

Ważniejsze grupy antybiotyków to m.in.:

• antybiotyki β-laktamowe (np. penicyliny, cefalosporyny) – jedne z częściej stosowanych w lecznictwie, są to związki o szerokim spektrum działania,
• aminoglikozydy – nie działają na bakterie beztlenowe, są stosowane w leczeniu zakażeń wywołanych przez tlenowe pałeczki Gram-ujemne, ale też niektóre szczepy S. epidermidis, M. tuberculosis, S.aureus i P. aeruginosa,
• tetracykliny – grupa antybiotyków o szerokim spektrum działania, są stosowane w leczeniu zakażeń wywołanych przez bakterie atypowe; znajdują zastosowanie np. w leczeniu trądziku pospolitego, zakażenia pęcherza, boreliozy,
• makrolidy – zwalczają m.in. zapalenia górnych i dolnych dróg oddechowych, zakażenia gronkowcowe i paciorkowcowe; stosuje się je też w okulistyce i u pacjentów z nadwrażliwością na antybiotyki β-laktamowe,
• ryfamycyny (np. ryfampicyna) – wykorzystywane jako jeden z podstawowych leków w terapii gruźlicy,
• inne, np. antybiotyki peptydowe (antybiotyki polipeptydowe), fluorochinolony, metronidazol.

Jakie są najnowsze osiągnięcia w dziedzinie antybiotyków i ich zastosowania?

Na niektóre chorobotwórcze bakterie nie działają już istniejące antybiotyki, dlatego też cały czas trwają badania nad coraz to bardziej innowacyjnymi antybiotykami. Opracowywane są nowe rodzaje leków, które mają być skuteczne przeciw superbakteriom, czy bakteriom dotychczas praktycznie niewyleczalnym.

Na rynek wprowadza się coraz więcej antybiotyków nowej generacji o szerszym spektrum działania. Jednak wciąż nie jest to wystarczające w stosunku do narastającego problemu antybiotykooporności.

3. Jakie są zasady prawidłowego stosowania antybiotyków?

Jak brać antybiotyki? Antybiotyki można przyjmować na różne sposoby – doustnie, miejscowo lub przez wstrzyknięcie. O formie leku decyduje lekarz w porozumieniu z pacjentem, najczęściej stosuje się antybiotykoterapię doustną.

Jak długo powinna trwać antybiotykoterapia? Specjalista decyduje o tym, jak długo brać antybiotyki. Kurację powinno się kontynuować przez czas wskazany przez lekarza. Nie należy jej przerywać wcześniej, nawet jeśli objawy już ustąpią.

Kiedy brać antybiotyki? Lekarstwo najlepiej jest przyjąć na godzinę przed jedzeniem albo dwie godziny po posiłku. Najczęściej nie zaleca się łączyć antybiotyków z pokarmem. Ważne jest także, by leki przyjmować w równych odstępach czasu.

Leków nie należy też popijać sokami (zwłaszcza cytrusowymi), czy mlekiem. Najlepiej stosować do tego wodę niegazowaną. Podczas antybiotykoterapii należy zrezygnować też ze spożywania alkoholu.

Należy poinformować lekarza o wszystkich stosowanych lekach i suplementach diety. W czasie antybiotykoterapii, ale i po jej zakończeniu (minimum tydzień), warto stosować osłonowo probiotyki.

Wszystkie ważne wytyczne antybiotykoterapii pacjentowi przekazuje lekarz. Należy zawsze stosować się do tych wskazań oraz zapoznać się z treścią dołączonej do opakowania ulotki.

Jak przechowywać antybiotyki?

Antybiotyki należy przechowywać w odpowiedniej temperaturze, która podana jest na ulotce. Zwykle jest to temperatura pokojowa, ale niektóre produkty (np. antybiotyki w postaci zawiesiny) powinny być trzymane w temperaturze 2-8 stopni.

Ponadto antybiotyki należy trzymać w miejscu suchym, ciemnym, poza zasięgiem dzieci i zwierząt domowych.

4. Czy antybiotyki mają skutki uboczne i jakie są najczęstsze z nich?

Mimo tego, że antybiotyki są jedną z najskuteczniejszych metod leczenia infekcji bakteryjnych, mogą także wykazywać pewne działania niepożądane. Oprócz likwidowania bakterii chorobotwórczych niszczą też naturalną florę bakteryjną.

Możliwe skutki uboczne antybiotyków to m.in.:

• biegunka,
• stany zapalne jelit,
• pleśniawki, afty,
• nudności i wymioty,
• reakcje alergiczne.

Czy antybiotykoterapia może powodować oporność bakterii na leki?

Zbyt częsta antybiotykoterapia prowadzi także do uodparniania się bakterii na działanie antybiotyków, przez co stają się one niewrażliwe na leczenie. Skutkiem czego może być konieczność podawania coraz silniejszych leków i większych dawek.

5. Przeciwwskazania do antybiotykoterapii

Czy istnieją grupy osób, które powinny unikać stosowania antybiotyków? Antybiotyki są bardzo szeroką grupą leków. Dlatego też przeciwwskazania do ich stosowania różnią się, w zależności od typu antybiotyku. Szczegółowe informacje na temat przeciwwskazań umieszczone są zawsze w dołączonej do produktu ulotce.

Niektóre rodzaje antybiotyków nie powinny być stosowane przez osoby przewlekle chore, pacjentów z ciężką niewydolnością wątroby, nerek, czy chorych z niewydolnością krążenia. Szczególną ostrożność powinny zachować także osoby uczulone na pewne grupy leków i pacjenci w podeszłym wieku, u których istnieje zwiększone ryzyko działań niepożądanych.

Należy także poinformować lekarza o wszystkich stosowanych lekach, gdyż antybiotyki mogą wchodzić w interakcje farmakologiczne. Jakie są możliwe interakcje antybiotyków z innymi lekami? Dla przykładu penicylina może zakłócać działanie doustnych środków antykoncepcyjnych.

Czy antybiotyki są bezpieczne w ciąży i podczas karmienia piersią?

Antybiotykoterapia w ciąży i w okresie karmienia piersią powinna być stosowana tylko w uzasadnionych przypadkach. Nie należy przyjmować antybiotyków bez konsultacji z lekarzem, gdyż niektóre z nich mogą wywołać wady rozwojowe u dziecka, czy doprowadzić do obumarcia płodu.

W czasie ciąży stosuje się głównie penicyliny, cefalosporyny, makrolidy, czy kotrimoksazol (przeciwwskazany w I trymestrze).

6. Czy istnieją naturalne alternatywy dla antybiotykoterapii?

Z uwagi na wysoką skuteczność i szybkie działanie, antybiotyki bywają przez pacjentów nadużywane. W łagodnych infekcjach alternatywą dla aptecznych preparatów mogą być tzw. naturalne antybiotyki. Są to zarówno zioła, rośliny, jak i produkty powstające po ich przetworzeniu.

Charakteryzują się one podobnymi właściwościami do antybiotyków syntetycznych, dlatego też mogą być dobrym wsparciem w leczeniu bakteryjnym.

Do popularnych naturalnych antybiotyków zalicza się m.in.:

• czosnek,
• imbir,
• cebulę,
• miód,
• chrzan,
• olejek z oregano,
• jeżówkę purpurową.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.