Czarnuszka siewna – właściwości i zastosowanie

Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa, ang. Black cumin) to jednoroczna roślina z rodziny jaskrowatych – ranunculaceae. Mówi się o niej czarny kumin i złoto faraonów.

Obecnie czarnuszkę uprawia się w wielu miejscach na świecie, także w domowych ogródkach. Roślina pochodzi z ciepłych krajów południowej Europy, Azji Mniejszej oraz północnej Afryki.

Czarnuszka siewna jest niedużą, drobną rośliną. Jej maksymalny wzrost wynosi około 40 cm wysokości. Pojedyncza łodyga jest zakończona dekoracyjnymi kwiatami – białymi, niebieskimi czy różowymi Jej liście są pierzastosieczne, a owoce to suche mieszki wypełnione czarnymi, płaskimi nasionami.

Surowcem zielarskim są nasiona czarnuszki, zaś najbardziej wartościowym surowcem olej tłoczony z nasion czarnuszki. Inne postaci rośliny to susz, olejek eteryczny, miód ziołowy. Można ją również znaleźć w suplementach diety i wielu kosmetykach.

W nasionach czarnuszki obecny jest olej będący źródłem kwasów tłuszczowych, takich jak kwas linolenowy, stearynowy, linolowy, palmitynowy oraz mirystycynowy i arachidonowy. W oleju tłoczonym z nasion obecna jest witamina E oraz substancje z grupy fitosteroli, takie jak fitosterol i stigmasterol.

W wyciągach z nasion występuje także frakcja olejku eterycznego. Jej składnikami czynnymi są: alfa-pinen, karwakrol, tymochinon, tymohydrochinon, tymol i trans-anetoltakze flawonoidy (pochodne kwercetyny i kemferolu), saponazydy triterpenowe (melantyna oraz hederakozyd C) oraz alkaloidy, do których zalicza się nigellinę.

Dzięki swojemu składowi czarnuszka siewna ma wiele cennych właściwości. Wykazuje działanie:

• przeciwbakteryjne,
• przeciwgrzybicze,
• przeciwzapalne, ograniczając powstawanie leukotrienów w wyniku przemian kwasu arachidonowego,
• immunostymulujące (zwiększa odporność),
• przeciwbólowe,
• przeciwcukrzycowe (zmniejsza stężenie glukozy we krwi),
• przeciwgrzybicze,
• przeciwpasożytnicze,
• przeciwzapalne,
• żółciopędne, żółciotwórcze.

Czarnuszka siewna jest wykorzystywana w leczeniu wielu chorób, głównie infekcji górnych dróg oddechowych i przeziębień, astmy, przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc jako środek ograniczający liczbę zaostrzeń schorzeń dróg oddechowych o podłożu zapalnym.

Badania dowodzą, że roślina ma nie tylko właściwości antyseptyczne, ale i olej z czarnuszki może wykazywać właściwości immunostymulujące: wspiera odporność, skraca czas trwania infekcji.

Roślina, dzięki swoim właściwościom, wspiera także układ pokarmowy: wydziela soki trawienne, zmniejsza wytwarzanie gazów, usprawnia przepływ i produkcję żółci. Regularne przyjmowanie oleju z czarnuszki może zmniejszać stopień stłuszczenia wątroby oraz poprawiać funkcjonowanie nerek. Co więcej, ma właściwości przeciwpasożytnicze, co sprawia, że pomaga zwalczać pasożyty.

Nasiona i olej z czarnuszki mają pozytywny wpływ na układ sercowo-naczyniowy (mogą ograniczać ryzyko rozwoju miażdżycy), profil lipidowy i stężenie glukozy we krwi. Ponadto roślina może wykazywać działanie przeciwnowotworowe, którego mechanizm opiera się na ograniczeniu procesu angiogenezy w rejonie występowania komórek nowotworowych oraz zahamowaniu syntezy kwasów nukleinowych.

Czarnuszka siewna w kosmetykach

Ekstrakty z nasion czarnuszki w kosmetykach mogą poprawiać wygląd skóry:

• ograniczać występowanie zmian trądzikowych,
• łagodzić zmiany skórne, także skóry atopowej,
• zwiększać elastyczność,
• wzmacniać kondycję skóry.

Czarnuszka siewna może również łagodzić choroby skóry, takie jak trądzik, łuszczyca oraz atopowe zapalenie skóry (AZS).

Nasiona czarnuszki można spożywać w postaci nieprzetworzonej – do kanapek, wypieków czy sałatek.

Jedną z najpopularniejszych form, w której można kupić czarnuszkę, jest tłoczony na zimno olej z jej nasion. Olej z czarnuszki można stosować zarówno u dzieci, jak i dorosłych po odpowiednim dostosowaniu dawek. Wystarczy pić jedną łyżeczkę produktu dziennie.

Można także kupić wiele preparatów zawierających wyciągi ze sproszkowanych nasion czarnuszki. Większość preparatów, które zawierają wyciągi z czarnuszki stosuje się w ilości jednej lub dwóch kapsułek dziennie – według zaleceń producenta.

Choć produkty zawierające wyciągi z nasion czarnuszki są bezpieczne, istnieje ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, takich jak mdłości i bóle brzucha. Istnieją także przeciwwskazania do ich stosowania.

Z uwagi na ryzyko nasilenia działania leków, ekstraktów z czarnuszki nie należy zażywać w przypadku korzystania z preparatów przeciwzakrzepowych, przeciwcukrzycowych oraz leków na nadciśnienie tętnicze.

Ze względu na możliwość pojawienia się skurczów macicy podczas ich długotrwałego stosowania, wyciągów z czarnuszki nie powinny regularnie przyjmować kobiety w ciąży. Jednocześnie sporadyczne konsumowanie nasion czarnuszki nie powinno spowodować żadnych negatywnych efektów.