Czy cukrzyca jest dziedziczna? Dziedziczenie cukrzycy typu 1, cukrzycy typu 2 i cukrzycy ciążowej
Czy cukrzyca jest dziedziczna? To pytanie zajmuje wielu diabetyków, którzy zastanawiają się, czy choroba rozwinie się także u pozostałych członków rodziny. Ta kwestia jest też istotna dla osób planujących powiększyć rodzinę. Czy geny rzeczywiście wpływają na ryzyko rozwinięcia się cukrzycy?
1. Co to jest cukrzyca?
Cukrzyca to termin, którym określa się grupę zaburzeń metabolicznych, charakteryzujących się przede wszystkim podwyższonym poziomem glukozy we krwi (hiperglikemią). Hiperglikemia w cukrzycy spowodowana jest nieprawidłowościami w wydzielaniu insuliny lub w jej działaniu. Czasem jest to także kombinacja tych obu stanów.
Ze względu na przyczynę i przebieg choroby, cukrzycę dzieli się na cztery główne typy:
- cukrzycę typu 1,
- cukrzycę typu 2,
- cukrzycę ciążową,
- inne specyficzne typy cukrzycy.
Cukrzyca typu 1
Ok. 10 proc. wszystkich typów cukrzycy stanowi cukrzyca typu 1, zwana także cukrzycą insulinozależną. Choroba ujawnia się przede wszystkim u dzieci, młodzieży i osób przed 30. rokiem życia. Dlatego też dawniej określano ją także jako cukrzyca młodzieńcza.
Mimo tego, że szczyt zachorowań cukrzycy typu 1 przypada na okres dojrzewania, to jednak choroba może pojawić się także w późniejszym okresie życia.
Cukrzyca typu 2
Najczęstszy rodzaj cukrzycy u dorosłych to z kolei cukrzyca typu 2 (cukrzyca nabyta). Dlatego też często określana bywa cukrzycą wieku dorosłego.
Coraz częściej jednak choroba wykrywana jest także u osób nieletnich, co niewątpliwie ma związek ze wzrostem otyłości wśród dzieci.
Cukrzyca ciążowa
Cukrzyca ciążowa (cukrzyca ciężarnych) to termin, którego używa się na utrzymujący się stan podwyższonego stężenia glukozy we krwi u ciężarnych. Co istotne, dotyczy ona wyłącznie kobiet, które przed ciążą były zdrowe, czyli nie miały rozpoznanej cukrzycy.
2. Czy cukrzyca jest genetyczna?
W związku z tym, że wyróżnia się kilka typów choroby, czynniki ryzyka są też różne w jej poszczególnych rodzajach. Także wpływ czynników genetycznych na każdy typ cukrzycy jest nieco inny. Wiadomo, że uwarunkowana genetycznie jest cukrzyca typu MODY (Maturity Onset Diabetes of the Young), wywołana mutacją jednego genu (zwykle HNF1A i glukokinazy).
Bez względu na postać cukrzycy, zawsze konieczne jest wdrożenie odpowiedniego postępowania. Gdyż nieleczona lub niewłaściwie leczona choroba prowadzi do powikłań i rozwoju innych schorzeń. Jest, chociażby jednym z czynników ryzyka choroby wieńcowej.
2.1. Czy dziedziczna jest cukrzyca typu 1?
Badania epidemiologiczne potwierdzają, że ryzyko rozwoju cukrzycy typu 1 może być większe u osób predysponowanych genetycznie. Ryzyko różni się też w zależności od relacji danej osoby z chorym członkiem rodziny.
Jeśli choruje ojciec, prawdopodobieństwo wystąpienia choroby u dziecka jest nieco wyższe (5-7 proc.), niż w przypadku, gdy choruje matka (2-3 proc.). Największe ryzyko rozwoju cukrzycy u dziecka ma miejsce, jeśli choroba występuje u obojga rodziców (ok. 15 proc.).
Należy jednak pamiętać o tym, że same czynniki genetyczne nie są bezpośrednią przyczyną choroby. Geny tylko w pewnym stopniu determinują jej pojawienie się. Mogą ułatwić działanie czynnika wyzwalającego, co daje początek procesowi autoimmunologicznemu.
Choroba może zatem rzeczywiście rozwinąć się u osób predysponowanych genetycznie, jednak z udziałem czynników środowiskowych.
Przypuszcza się, że na rozwój cukrzycy typu 1 mogą mieć wpływ następujące czynniki środowiskowe:
- infekcje wirusowe, bakteryjne,
- skład flory jelitowej,
- nieodpowiednia dieta (m.in. krótki okres karmienia piersią, wczesny kontakt z mlekiem krowim, gluten, substancje toksyczne),
- niedobór witaminy D.
2.2. Czy cukrzyca typu 2 jest dziedziczna?
Silniejszą zależność dziedziczną obserwuje się natomiast w przypadku cukrzycy typu 2. Choroba często występuje rodzinnie, co może mieć związek z genetycznym uwarunkowaniem insulinooporności oraz zaburzeniem produkcji insuliny w organizmie. Osoby, które mają diabetyków w najbliższej rodzinie, znajdują się więc w grupie ryzyka.
Według niektórych źródeł, jeśli jedno z rodziców jest chore, to ryzyko rozwinięcia się cukrzycy typu 2 u dziecka wynosi aż 40 proc. Jeśli natomiast choruje oboje rodziców, ryzyko sięga blisko 70 proc.
Jednak podobnie jak w przypadku cukrzycy typu 1, istotną rolę w rozwoju choroby odgrywają nie tylko czynniki genetyczne, ale także środowiskowe i behawioralne, jak:
- otyłość, zwłaszcza brzuszna,
- częste spożywanie alkoholu,
- brak ruchu, siedzący tryb życia,
- inne choroby i dolegliwości (cukrzyca u kobiet ciężarnych, choroby trzustki, choroby układu krążenia).
2.3. Czy cukrzyca ciążowa jest dziedziczna?
Uważa się także, że czynniki dziedziczne (geny) mogą być też jednym z czynników ryzyka rozwoju cukrzycy ciężarnych. Zauważono, że część kobiet z cukrzycą ciążową, ma bliskiego krewnego z tym typem cukrzycy lub z inną postacią choroby.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.
