Drenaż ułożeniowy – na czym polega? Kiedy i jak się go stosuje?

Drenaż ułożeniowy to bierna metoda rehabilitacji oddechowej, która obejmuje specjalne ułożenie ciała ułatwiające odpływ wydzieliny zalegającej głęboko w drogach oskrzelowych. To struktury, przez które powietrze dostaje i wydostaje się z płuc, a przechodząc przez nie zostaje oczyszczone, nawilżone oraz ogrzane.

Drogi oddechowe to elementy układu oddechowego. Składa się na nie:

• nos i nozdrza tylne,
• gardło,
• krtań,
• tchawica,
• dwa oskrzela główne i liczne oskrzeliki.

Drenaż ułożeniowy stosuje się u chorych zmagających się z trudnościami w odkrztuszaniu dużych ilości zalegającej wydzieliny oskrzelowej. Zabieg prowadzi do zmniejszenia jej ilości w płucach u pacjentów leżących. Jest bardzo ważny, ponieważ jej nadmiar w drogach oddechowych osoby chorej może przekładać się na komfort oddychania i funkcjonowania, ale i prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zapalenie płuc czy zaostrzenie choroby płuc, a nawet śmierci.

Zabieg odciąża układ oddechowy: uwalnia go od nacisku wydzieliny, dzięki czemu spada nadciśnienie płucne oraz zmniejsza się obrzęk opłucnej. Tę metodę fizjoterapii oddechowej uzupełnia się oklepywaniem klatki piersiowej, masażem wibracyjnym i inhalacjami dróg oddechowych.

Głównym wskazaniem do drenażu ułożeniowego są rozstrzenia oskrzeli. Te mogą mieć charakter wrodzony lub nabyty. Wrodzone rozstrzenia to pochodna chorób uszkadzających oczyszczanie śluzowo-rzęskowe, zaś nabyte najczęściej są powikłaniami po ciężkich zakażeniach dróg oddechowych.

Drenaż ułożeniowy można również wykonywać w przebiegu zapaleń oskrzeli, POChP, niedodmy czy innych chorób z zaleganiem śluzu w drzewie oskrzelowym (sprawdza się na przykład drenaż ułożeniowy w mukowiscydozie).

Zabieg pomaga również w walce z powikłaniami po ciężkim zakażeniu dróg oddechowych. Drenaż ułożeniowy oskrzeli stosuje się także u chorych na zespół Kartagenera.

Drenaż ułożeniowy polega na przyjmowaniu takiej pozycji, aby dany odcinek dróg oddechowych znajdował się powyżej tzw. wnęki płuca. To, w jakim ułożeniu powinno się znajdować ciało chorego w czasie zabiegu, warunkuje lokalizacja zalegającej wydzieliny.

Zastosowane pozycje drenażowe sprawiają, że kierunek drenowanego oskrzela jest zbieżny z przebiegiem oskrzela głównego. To sprzyja odpływowi wydzieliny przy wykorzystaniu siły ciężkości. Oznacza to, że zalegająca w chorej części płuc wydzielina może swobodnie spływać w wyniku działania siły grawitacji: z małych oskrzeli do dużych i do tchawicy. Potem jest wykrztuszana.

W drenażu ułożeniowym wykorzystuje się różne pozycje, tylko w postępowaniu przy mukowiscydozie opisano 6 podstawowych. Często wykorzystywana jest tak zwana pozycja Trendelenburga: pacjent leży na plecach, a jego górna część klatki piersiowej i głowa znajdują się poniżej poziomu kończyn dolnych.

Jakie są zasady drenażu ułożeniowego? Jest ich kilka. By zabieg był efektywny, należy pamiętać, że:

• drenaż ułożeniowy powinien trwać od 5 minut do pół godziny,
• zabieg przeprowadza się kilka razy w ciągu dnia, w zależności od ilości zalegającej wydzieliny i stanu pacjenta. Ważne, by przeprowadzać go 3 razy na dobę: zawsze przed posiłkiem lub snem,
• po zabiegu należy wykonać co najmniej 3 głębokie oddechy. Bardzo ważne jest również efektywne zakasłanie i odplucie wydzieliny.

Zabieg najlepiej przeprowadzić na specjalnych łóżkach drenażowych z możliwością regulacji pozycji chorego.

Choć drenaż ułożeniowy jest ważnym elementem rehabilitacji osób zmagających się z chorobami układu oddechowego, nie każdy może z niego korzystać. Przeciwwskazaniem do drenażu ułożeniowego jest:

• tętniak aorty,
• niestabilna choroba wieńcowa,
• obrzęk płuc,
• świeży udar mózgu niedokrwienny lub krwotoczny,
• świeży zawał serca,
• stan po operacjach neurochirurgicznych na czaszce,
• stan po operacjach zespolenia przełyku lub refluks żołądkowo-przełykowy,
• poważne zaburzenia rytmu serca,
• wodobrzusze,
• ścisłe unieruchomienie po zabiegach ortopedycznych,
• krwawienie z dróg oddechowych czy pokarmowych,
• ciąża.

Z drenażem ułożeniowym wiąże się ryzyko powikłań, takich jak krwioplucie, nasilenie duszności, niedotlenienie czy odma opłucnowa.