Dwoinka rzeżączki, zapalenia płuc i zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych
Dwoinka rzeżączki, zapalenia płuc i zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych to bakterie, które odpowiadają za powszechne, ale i poważne infekcje. Choć patogeny mają ze sobą wiele wspólnego, w odmienny sposób prowadzą do zakażenia i wywołują różne objawy chorobowe. Co warto o nich wiedzieć?
1. Co to jest dwoinka?
Dwoinka to niejednorodna systematycznie grupa bakterii kulistych, ziarenkowców. Charakterystyczne dla nich jest to, że najczęściej układają się parami. Taka forma to skutek połączenia dwóch komórek utworzonych po podziale amitotycznym. Często posiadają wspólną otoczkę.
Przykłady dwoinek to:
- dwoinka rzeżączki (Neisseria gonorrhoeae),
- dwoinka zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae,
- dwoinka zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (Neisseria meningitidis).
2. Dwoinka rzeżączki – zakażenie, objawy, leczenie
Dwoinka rzeżączki (Neisseria gonorrhoeae) to gonokok i nieruchliwa, nieaktywna metabolicznie bakteria tlenowa, która wywołuje rzeżączkę, jedną z chorób przenoszonych drogą płciową. Do zakażenia u noworodków może dojść podczas porodu u chorej matki.
Objawy rzeżączki (inaczej wiewiór i tryper) są różne u kobiet i mężczyzn. U mężczyzn choroba powoduje głównie rzeżączkowe zapalenie cewki moczowej, a u kobiet rzeżączkowe zapalenie szyjki macicy.
U niewielkiego odsetka chorych objawem rozsianego zakażenia jest guzek rzeżączki. Choroba umiejscowiona poza narządami płciowymi to: rzeżączkowe zapalenie odbytu, rzeżączkowe zapalenie gardła i rzeżączkowe zapalenie spojówek.
Bakteria jest wrażliwa na czynniki zewnętrzne i środki dezynfekcyjne. Ginie po kilku minutach w temperaturze 60 stopni. W ciemnym i wilgotnym środowisku utrzymuje się przy życiu około doby. To dlatego, ze względu na dużą wrażliwość dwoinki rzeżączki, zakażenie drogą pozapłciową zdarza się rzadko.
Leczenie choroby polega na przyjmowaniu antybiotyków. W celu pokonania dwoinki rzeżączki wykorzystuje się penicyliny z inhibitorem, cefalosporyny (poza pierwszą generacją) oraz monobaktamy, karbapenemy. Wobec penicylin, makrolidów, fluorochinolonów i tetracyklin może występować oporność.
Bakteria jest także wrażliwa na minimalne stężenia azotanu srebra (wykorzystywano je do zabieg Credégo podczas leczenia noworodków chorych na zapalenie spojówek.
3. Dwoinka zapalenia płuc – objawy i leczenie
Dwoinka zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae, pneumococcus), potocznie pneumokok to bakteria Gram-dodatnia należący do paciorkowców alfa-hemolizujących. Ma kulisty lub zbliżony do kuli kształt i średnicę około 1μm. Zalicza się ją do ziarniaków.
Bakterie układają się zazwyczaj w pary, a kolonie mogą przyjmować obraz łańcuszków różnej długości. Patogen został wykryty przez Ludwika Pasteura (wraz z Charlesem Chamberlandem oraz niezależnie przez George’a Sternberga) w 1881 roku.
Streptococcus pneumoniae to częsta przyczyna zakażeń. Szerzy się drogą kropelkową przy bezpośrednim kontakcie z osobą zarażoną bądź nosicielem, ze szczytem zachorowań jesienią i zimą. Do zakażenia tą bakterią może również dojść u bezobjawowych nosicieli Streptococcus pneumoniae. Osłabienie odporności prowadzi do rozwoju zakażenia bakteryjnego.
Dwoinka zapalenia płuc odpowiada za zapalenie płuc u osób z osłabioną odpornością oraz zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u małych dzieci. Co ważne, patogen może także wywoływać:
- ostre zapalenie zatok,
- zapalenie ucha środkowego,
- zapalenie szpiku kostnego,
- septyczne zapalenie stawów,
- zapalenie wsierdzia,
- zapalenie otrzewnej,
- zapalenie osierdzia, tkanki łącznej,
- ropień mózgu.
Streptococcus pneumoniae może być oporny na niektóre antybiotyki, dlatego przed podjęciem leczenia konieczne jest wykonanie antybiogramu. W leczeniu zakażenia S. pneumoniae zapalenia płuc stosowane są głównie penicyliny, cefalosporyny, makrolidy oraz fluorochinolony.
4. Dwoinka zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych – budowa i choroby
Dwoinka zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (Neisseria meningitidis) to meningokok, gatunek Gram-ujemnych bakterii, który wywołuje zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych oraz posocznicę meningokokową.
Neisseria meningitidis to ziarenkowce wielkości 0,6–1,0 μm złączone ze sobą bokami, tworzą pary. Jej jedynym rezerwuarem jest człowiek. Bakterie kolonizują nosogardło. Wykrywa się je u około 10% zdrowych ludzi.
Z uwagi na skład polisacharydowy otoczki bakterie z rodzaju Neisseria meningitidis dzielą się na 13 grup serologicznych: A, B, C, D, X, Y, Z, E29, W135, H, I, K oraz L. Najistotniejsze pod względem chorobotwórczości są meningokoki należące do serogrup A, B, C, W135 oraz Y.
Do zakażenia opon mózgowo-rdzeniowych najczęściej dochodzi drogą krwiopochodną, poprzez wyciek z jamy nosowo-gardłowej. Zakażenie może być także pourazowe (np. po operacji neurochirurgicznej) lub przeniesione przez ciągłość z ogniska zakażenia (np. zapalenia zatok).
Dwoinki zapalenia opon dostają się do krwi, a na tej drodze do jamy czaszki. Źródłem zakażenia są chorzy lub nosiciele, zwykle rozsiewający chorobotwórcze drobnoustroje drogą kropelkową. Leczenie zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych polega na stosowaniu antybiotyków drogą dożylną. Zwykle są to cefalosporyny III generacji, wankomycyna i meropenem.
Wdraża się także terapię objawową, która polega na podawaniu dożylnie płynów w celu wyrównania zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej, leczeniu przeciwobrzękowym i przeciwzapalnym, stosowaniu leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych, profilaktyce drgawek i odpowiednim żywieniu.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.