Cykl miesiączkowy - długość, fazy cyklu, ciąża, kalendarzyk miesiączkowy

Krwawienie miesiączkowe trwa tylko kilka dni, ale u wielu kobiet nieregularny cykl owulacyjny, zbyt obfity okres i uciążliwy zespół napięcia przedmiesiączkowego to powód do narzekania. Zamiast jednak skupiać się na negatywnych aspektach cyklu, warto uświadomić sobie, że u kobiety niebędącej w ciąży, menstruacja to oznaka zdrowia.

Zobacz film: "Nieregularne miesiączki"

1. Co to jest cykl miesiączkowy?

Cykl miesiączkowy jest określeniem zmian cyklicznych, które zachodzą w organizmie kobiet. Mają one na celu przygotowanie narządów rodnych do zapłodnienia, inne jego nazwy to cykl menstruacyjny lub cykl owulacyjny.

Proces ten obejmuje przebudowę błony śluzowej macicy (endometrium), przeobrażenia gruczołu piersiowego, modulację temperatury ciała i nastroju, zmiany w środowisku pochwy, a także układu wegetatywnego i krążenia.

Cykl ten jest pod kontrolą układu neuro-hormonalnego. Działa on na bazie sprzężeń zwrotnych, między stężeniem hormonów a gonadami, podwzgórzem oraz przednim płatem przysadki.

Cykl miesiączkowy ma swój początek pierwszego dnia miesiączki, trwa natomiast do ostatniego dnia przed następnym okresem. W czasie cyklu przez kilka dni może dojść do zapłodnienia komórki jajowej.

Ogólnie przyjęta zasada mówi nam, że może do tego dojść na trzy dni przed jajeczkowaniem i maksymalnie dwa dni po nim. Plemniki zdolne są do zapłodnienia w czasie 72 godzin, komórka jajowa zaś przez 24 godziny.

Dokładne określenie momentu owulacji jest trudne, staje się możliwe dopiero po długotrwałym obserwowaniu swojego ciała i samopoczucia. Cykl miesiączkowy spełnia ważną rolę w organizmie kobiety, dlatego warto zaakceptować nieuchronność kolejnych jego etapów.

Dobrze jest znać nie tylko swoje dni płodne i pamiętać, kiedy wypada miesiączka. Każda kobieta powinna poznać kalendarz swojego cyklu miesiączkowego.

2. Ile trwa cykl miesiączkowy?

Według kalendarza cyklu trwa on zwykle 28 dni i zaczyna się od miesiączki, ostatnim dniem jest natomiast dzień poprzedzający kolejne krwawienie. Prawidłowy cykl miesiączkowy nie powinien trwać krócej niż 25 dni i dłużej niż 35.

Do hormonów, które rządzą naszym kalendarzem cyklu miesiączkowego należą FSH i LH. FSH pobudza wydzielanie estrogenów i dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych, a LH jest odpowiedzialne za pobudzenie jajeczkowania.

Ponadto jajniki wydzielają estrogen, a ciałko żółte – progesteron. Pomimo, że prawidłowy cykl miesiączkowy trwa zwykle 28 dni, kilkudniowe odchylenie nie powinno nas niepokoić.

2.1. Nieregularne miesiączki

Nieregularne, krótsze lub dłuższe cykle zwykle występują u młodych dziewcząt, które miesiączkują od niedawna. Nieregularne okresy mogą być spowodowane m.in. przez:

• podróże,
• stres,
• nadmierny wysiłek,
• zbyt niskie stężenie hormonów tarczycy,
• zbyt drastyczna dieta,
• zespół policystycznych jajników,
• zbyt wysoki poziom prolaktyny.

W przypadku występowania nieregularnych miesiączek warto zawsze skonsultować się z ginekologiem.

3. Fazy cyklu miesiączkowego

Jajniki, macica, pochwa, a nawet gruczoły sutkowe zmieniają swoją strukturę i funkcjonowanie zależnie od dnia cyklu. Niektórzy twierdzą, że w zależności od jego fazy kobieta zmienia cały swój wygląd.

Cykl miesiączkowy to przede wszystkim gra hormonów. Te małe cząsteczki wpływają na cały organizm, pobudzając go do wielu przemian. To, co widzimy na zewnątrz, jest efektem ich działania. Najważniejszą rolę odgrywają hormony przysadki mózgowej.

Ich stężeniu w czasie cyklu odpowiadają: folikulotropina (FSH) i lutropina (LH) oraz hormony jajnika: estrogeny i progesteron. FSH pobudza wytwarzanie przez jajnik estrogenów, a LH – progesteronu. Natomiast wysokie stężenia hormonów jajnikowych hamują w przysadce produkcję tych, które pobudziły ich wydzielanie.

Cykl menstruacyjny dzieli się na dwie fazy: I faza to faza folikularna (estrogenowa), a II faza to faza lutealna (progesteronowa). Ich nazwy wskazują na to, który hormon dominuje w danym okresie. Granicę między nimi wyznacza owulacja (uwolnienie komórki jajowej z jajnika). To szczególny dzień, w którym stężenia FSH, LH i estrogenów osiągają swój szczyt.

3.1. Menstruacja

Pierwszy dzień krwawienia jest jednocześnie pierwszym dniem nowego cyklu miesiączkowego. W tym czasie spada poziom estrogenów i progesteronu, przez co błona śluzowa macicy się złuszcza.

Zostaje ona wydalana razem z krwią miesiączkową. Pod wpływem działania hormonu przysadki mózgowej (FSH) rozwijają się pęcherzyki Graafa, w których znajdują się komórki jajowe.

Niski poziom progesteronu i estrogenów powoduje, że nasz nastrój jest dużo lepszy niż w czasie, kiedy ich poziom osiąga najwyższe stężenie. Ręce i nogi nie są już opuchnięte.

Obserwowana jest utrata wagi z powodu niskiego poziomu hormonów, co przyspiesza przemianę materii. U niektórych kobiet pojawiają się bóle brzucha, kręgosłupa oraz senność.

3.2. Faza folikularna

Faza folikularna zaczyna się wraz ze wzrostem stężenia FSH we krwi i pobudzeniu kilka pęcherzyków jajnikowych pierwotnych do dojrzewania.

Około 6.–8. dnia cyklu nadchodzi czas na selekcję pęcherzyka dominującego. Jako jedyny z pęcherzyków wzrastających zróżnicuje się całkowicie. Tylko w nim będzie się znajdować dojrzała komórka jajowa i tylko on ulegnie owulacji (jajeczkowaniu).

Wybór pada na pęcherzyk zawierający największą ilość estrogenów. Pozostałe powoli zanikają. W trakcie rozwoju pęcherzyki przemieszczają się w obrębie jajnika od obszarów położonych blisko rdzenia na zewnątrz. Pęcherzyk dojrzały (Graafa) dociera pod samą osłonkę białawą. Ma on wówczas około 1 cm średnicy.

Tuż przed owulacją gwałtownie rośnie zawartość estrogenów w pęcherzyku. Gdy ich stężenie osiągnie najwyższe wartości w danym cyklu, przysadka zostaje pobudzona do wytwarzania lutropiny. Dzięki LH komórka jajowa zyskuje pełną dojrzałość.

Pod wpływem tej swoistej burzy hormonalnej około 14. dnia cyklu dochodzi do jajeczkowania. Pęka pęcherzyk Graafa i komórka jajowa opuszcza jajnik. Zostaje ona przechwycona przez jajowód i rozpoczyna swoją wędrówkę do macicy. Faza folekularna się kończy.

W tym okresie następuje koniec krwawienia, znikają dolegliwości bólowe. Przysadka mózgowa produkuje luteinę (LH), pod wpływem której pęcherzyk z komórką jajową rośnie, a jajniki wydzielają coraz więcej estrogenu.

Błona śluzowa macicy ulega pogrubieniu. Wyższy poziom estrogenów powoduje, że rozpiera nas energia, włosy błyszczą, zaś cera jest bez skazy. Etap ten nazywany jest przez lekarzy euforią pomenstruacyjną.

Około trzy do pięciu dni przed owulacją rozpoczynają się dni płodne. Jeżeli dojdzie do stosunku w tym czasie, a para nie zastosuje żadnego zabezpieczenia, zajście w ciążę jest bardzo prawdopodobne.

3.3. Owulacja

W tym czasie estrogeny osiągają najwyższy poziom. Stężenie luteiny wzrasta w sposób gwałtowny, następuje pęknięcie pęcherzyka z komórką jajową. Etap ten nazwany został owulacją, błona śluzowa osiąga pełną dojrzałość.

Jeśli cykl miesiączkowy trwa dłużej, owulacja również się przesuwa. Kobiety mają wtedy świetne samopoczucie, towarzyszy im duża ochota na seks. Panie są wtedy 10 tysięcy razy bardziej wrażliwe za otaczające je zapachy, a przede wszystkim na męski feromon androstenol.

Jest to najlepszy moment na staranie się o dziecko. Według opinii niektórych badań kobiety są w tym okresie bardziej skłonne do zdrady, niż w innych momentach cyklu.

Z owulacją mogą czasem wiązać się niewielkie bóle w podbrzuszu, czasem dochodzi do kilkudniowych plamień z pochwy. Temperatura ciała w tym czasie może podnieść się nawet o kilka stopni.

3.4. Faza lutealna

W czasie tej fazy w dalszym ciągu utrzymuje się wysoki poziom estrogenów. Pusty pęcherzyk staje się tzw. ciałkiem żółtym, zaczyna produkować progesteron, przygotowujący błonę śluzową macicy do przyjęcia zapłodnionego jajeczka.

Jeszcze dwie doby po owulacji możliwe jest zajście w ciążę. W czasie tych pięciu dni kobieta może czuć się nieco ociężale, ponieważ organizm zatrzymuje większe ilości wody, a także wolniej spala kalorie. Mimo to, zwykle nastrój kobiet jest w tym okresie dobry.

W sytuacji, w której nie doszło do zapłodnienia poziom estrogenów znacząco spada. Zanika ciałko żółte, jednocześnie maleje poziom progesteronu. Komórka jajowa, która nie została zapłodniona podczas najbliższej miesiączki zostanie wydalona.

W tej fazie rozpoczyna się PMS (zespół napięcia przedmiesiączkowego). Pojawia się rozdrażnienie, nastrój jest zmienny, mogą pojawić się również problemy z koncentracją.

Często występują obrzęki na nogach, dłoniach i twarzy, piersi stają się nabrzmiałe i bolesne. Wszystko to są symptomy zbliżającej się miesiączki. U około 20% kobiet objawy te są na tyle silne, że wymagają leczenia farmakologicznego. W zniwelowaniu objawów PMS mogą być pomocne doustne tabletki antykoncepcyjne.

4. Ciąża

W ciągu pierwszej doby po owulacji może dojść do zapłodnienia. Wówczas po kilkudniowym przemieszczaniu się przez jajowód zygota zatrzymuje się i zagnieżdża w śluzówce macicy.

Aby doszło do zagnieżdżenia, a zarodek rozwijał się prawidłowo, śluzówka macicy musi być prawidłowo rozwinięta, w tym celu niezbędny jest progesteron. Jego poziom nie może spaść, ponieważ może wtedy dojść do miesiączki, czyli jednej z faz cyklu miesiączkowego.

Dlatego też hormon gonadotropina kosmówkowa (HCG) przyczynia się do dalszego rozwoju ciałka żółtego i do produkcji progesteronu. Następnie ciałko żółte rośnie, przez co tworzy się ciałko żółte ciążowe. Poziom progesteronu jest wyższy, podobnie jak temperatura ciała.

5. Kalendarzyk miesiączkowy

Mnóstwo kobiet, szczególnie młodych, zastanawia się, jak liczyć cykl miesiączkowy. Dobrą metodą będzie prowadzenie tak zwanego kalendarzyka, w którym zaznaczamy dni, w których występuje krwawienie.

Pomocne w ustaleniu aktualnej fazy cyklu będzie sprawdzenie temperatury ciała, wydzieliny z pochwy i obserwacja piersi. Ostatnimi czasy wymyślone zostały internetowe kalendarze płodnych i niepłodnych dni. Dostępne są również specjalne aplikacje na telefon, które na bieżąco można uzupełniać.

Kalendarz płodnych dni wymyślony został, aby kobiety mogły określać poszczególne etapy cyklu, a inna jego nazwa to kalendarzyk małżeński. Wykorzystywany jest głównie do planowania powiększania rodziny, w mniejszym stopniu jako metoda antykoncepcyjna z powodu jego niewielkiej skuteczności.

Ma to związek z różnymi czynnikami, które mogą wpływać na długość cyklu. Organizm ludzki jest skonstruowany w taki sposób, że kiedy coś złego się w nim dzieje, kobieta nie jest gotowa na zapłodnienie, więc dni płodne się przesuwają. Aby tak się stało, może wystarczyć infekcja, stres czy nawet niesprzyjająca atmosfera w domu.

Cykl miesiączkowy i dni płodne to ważne dla wielu kobiet elementy kalendarza dni płodnych. Jednak etapy cyklu miesiączkowego to znacznie więcej niż tylko krwawienie miesiączkowe i dni płodne. Każda z faz cyklu miesiączkowego ma swoje uzasadnienie i stanowi mały trybik w złożonej maszynie, jaką jest ludzkie ciało.

6. Zmiany w pochwie podczas cyklu

To narząd kształtu rurowatego o długości około 7 cm. Jego część otaczająca szyjkę macicy nazywana jest sklepieniem pochwy. To właśnie tam składane jest nasienie podczas stosunku płciowego.

Pochwę wyścieła nabłonek składający się z trzech warstw. Pod wpływem zmian hormonalnych ulega on nieustannej przebudowie. Wyróżniamy dwie fazy powyższych zmian: wzrostową i wydzielniczą.

W pierwszej pod wpływem estrogenów powierzchowna warstwa nabłonka rozrasta się i staje się grubsza. Jego komórki wydzielają glikogen, który po rozłożeniu przez mikroorganizmy zamieszkujące pochwę działa przeciwbakteryjnie.

W ten sposób pochwa przygotowuje się do stosunków płciowych, które powinny doprowadzić do zapłodnienia. Po owulacji rozpoczyna się faza wydzielnicza. Powierzchowna warstwa nabłonka zaczyna się złuszczać, aż pod koniec cyklu składa się on już prawie wyłącznie z dwóch warstw.

7. Gruczoły sutkowe w cyklu menstruacyjnym

Składają się przede wszystkim z tkanki tłuszczowej i tkanki łącznej, gdzie znajdują się pęcherzyki wytwarzające mleko i przewody, którymi jest ono doprowadzane na zewnątrz.

Podczas owulacji (12.–16. dzień cyklu) komórki pęcherzyków i przewodów zaczynają się dzielić, powodując ich rozrost. Następnie pod wpływem wysokich stężeń progesteronu zwiększają swoją objętość tkanki łączna i tłuszczowa. Dlatego przed miesiączką obserwuje się powiększenie piersi.

Znajomość tych przemian jest istotna także z medycznego punktu widzenia. Wszelkie badania gruczołów sutkowych (zarówno badanie przeprowadzane przez samą kobietę, jak i USG czy mammografia) powinny być przeprowadzane w pierwszej połowie cyklu, najlepiej między 4. a 10. dniem.

W fazie progesteronowej mogą się pojawiać zgrubienia lub torbiele zupełnie nieszkodliwe dla zdrowia, które zanikają na początku kolejnego cyklu. Można je łatwo pomylić ze zmianami groźnymi dla życia lub zdrowia.

Jak widać, cały organizm kobiety podporządkowany jest cyklicznym zmianom hormonalnym. Co miesiąc wiele narządów ulega przebudowie w oczekiwaniu na przyjęcie nowego życia.

Nie pozostaje to bez znaczenia również dla sfery emocjonalnej. Jednym słowem, powiedzenie „kobieta zmienną jest” wydaje się bardzo trafne i ma swoje uzasadnienie w fizjologii.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.