Glukagon - badanie hormonu, wskazania, normy

Co to jest glukagon? To białko składające się z 29 aminokwasów produkowanych przez komórki alfa wysp trzustkowych. Jest to hormon trzustki regulujący przemianę cukrów i zwiększający stężenie glukozy w organizmie, co jest szczególnie istotne w przypadku hipoglikemii.

Podaje się go podskórnie lub domięśniowo (glukagon zastrzyk). Działanie glukagonu jest przeciwstawne do insuliny - produkowanego w trzustce hormonu (przez komórki beta wysp trzustkowych), który obniża poziom cukru we krwi.

Co powoduje glukagon? Hormon powoduje uwolnienie glukozy z wątroby do krwi oraz rozkład kwasów tłuszczowych w narządzie. Jednocześnie ma wpływ na mięśnie i tkankę tłuszczową, ale również na układ sercowo-naczyniowy oraz pokarmowy.

Spowalnia produkcję kwasów żołądkowo-trzustkowych, a zwiększa wydzielanie jelitowe oraz wątrobowe. Podany w dużych dawkach prowadzi do poszerzenia naczyń wieńcowych, wspomaga przepływ krwi oraz wpływa na kurczliwość i pracę serca.

Dodatkowo obniża ciśnienie tętnicze krwi, wykazuje właściwości moczopędne i zwiększa apetyt. Największą rolą hormonu produkowanego przez trzustkę jest regulacja stężenia glukozy, co pozwala na szybkie zmniejszenie niedocukrzenia.

Badanie poziomu glukagonu wykonywane jest w przypadku, gdy występuje podejrzenie niedocukrzenia (zbyt małe stężenie cukru we krwi) lub łagodnej cukrzycy. Pomiar glukagonu zleca się także, gdy pojawia się na skórze wędrująca wysypka, tzw. pełzający rumień nekrotyczny lub gdy doszło do znacznej utraty masy ciała z niewyjaśnionej przyczyny.

Glukagon stymuluje wydzielanie amin katecholowych oraz kalcytoniny, dlatego też stosowany jest w diagnostyce guza chromochłonnego nadnerczy oraz raka rdzeniastego tarczycy.

Badanie polega na pomiarze stężenia glukagonu w surowicy krwi na podstawie próbki krwi z żyły łokciowej, po wcześniejszym zdezynfekowaniu miejsca wkłucia. U dzieci i niemowląt, pobranie krwi przeprowadza się za pomocą specjalnego narzędzia – lancetu.

Odpowiednie miejsce nacina się delikatnie, a krew przenosi do pipety lub na specjalny pasek. Poziom glukagonu oznacza się metodą radioimmunologiczną.

Glukagon po wyprodukowaniu transportowany jest do wątroby, gdzie następuje jego absorpcja. We krwi znajdują się jego niewielkie ilości. Stężenie glukagonu we krwi u zdrowej osoby nie przekracza 150 ng/l. Wydzielanie glukagonu zwiększa się kiedy organizm odczuwa stan głodowy, co zapobiega dużym wahaniom glukozy we krwi.

Podwyższony poziom glukagonu

Większe stężenie glukagonu niż 150 ng/l może świadczyć o poważnych problemach zdrowotnych, takich jak:

• nowotwór trzustki;
• ketoza cukrzycowa;
• marskość wątroby;
• ostra niewydolność nerek;
• przewlekła niewydolność nerek.

Zaburzenia w poziomie glukagonu związane są z występowaniem takiej choroby, jaką jest mnoga gruczolakowatość typu I. Nieprawidłowe wyniki badania mogą wskazywać na oporność na insulinę (insulinooporność) i występowanie cukrzycy typu 2.

Wzmożone wydzielanie glukagonu związane jest z nadmiernym działaniem acetylocholiny, cholecystokininy, wzrostem poziomu katecholamin – adrenaliny i noradrenaliny, a także wysokim stężeniem aminokwasów w osoczu.

Niskie stężenie glukagonu

Niedobór glukagonu może mieć związek z niezdrową dietą i spożywaniem pokarmów obfitujących w węglowodany, co ma wpływ na częste wyrzuty insuliny w organizmie. Zbyt niski poziom glukagonu obserwowany jest również u noworodków oraz matek, które chorują na cukrzycę.

Glukagon powinna mieć przy sobie każda osoba chorująca na cukrzycę. Podaje się go osobom nieprzytomnym i nieświadomym w celu podniesienia poziomu glukozy we krwi.

Lek znajduje się w niewielkim pudełeczku, w postaci strzykawki z płynem oraz fiolki z proszkiem. Przed podaniem glukagonu należy wstrzyknąć roztwór do fiolki, dokładnie wymieszać, a następnie nabrać do strzykawki. Zastrzyk wykonujemy podskórnie lub domięśniowo.

Glukagon bywa również podawany przed badaniami przewodu pokarmowego w celu wyciszenia pracy żołądka, dwunastnicy i jelita cienkiego.

Źródła

1. Hipoglikemia poinsulinowa - obraz kliniczny, mechanizmy kontrregulacji, leczenie
2. Strojek K. Diabetologia, Termedia, Poznań 2008, ISBN 978-83-89825-08-7
3. Dembińska-Kieć A., Naskalski J.W., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2009, ISBN 978-83-7609-137-2
4. Hyla-Klekot L., Kokot F., Kokot S. Badania laboratoryjne - Zakres norm i interpretacja, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011, ISBN 978-83-200-4301-3