Higiena jamy ustnej u dzieci – jak prawidłowo czyścić zęby u niemowląt i małych dzieci (0-6 lat) oraz tych nieco starszych?

Dobra higiena jamy ustnej, właściwa dieta, regularne wizyty stomatologiczne są kluczowymi czynnikami w utrzymaniu zdrowego uzębienia u dziecka. Od tego jak będziemy dbali o zęby u naszych dzieci zależy w przyszłości stan zdrowia ich zębów.

– Od pierwszych lat życia powinniśmy przyzwyczajać nasze dzieci do dbania o zęby. Wówczas higiena jamy ustnej stanie się dla nich naturalnym nawykiem a nie będzie zbędną koniecznością. Po drugie, wbrew niektórym opiniom, o zęby mleczne należy dbać, ponieważ od ich zdrowia zależy stan zdrowia kości żuchwy i całej szczęki, a w efekcie zależy od tego kondycja zębów stałych w przyszłości. Dbajmy zatem o zęby naszych dzieci a unikną one wielu problemów w przyszłości - zgodnie z ogólną zasadą, że lepiej jest zapobiegać niż leczyć – wyjaśnia dr Kinga Godzic z kliniki Pro Ortodont.

1. Zabiegi higieniczne u niemowląt

Pielęgnacja jamy ustnej powinna być rozpoczęta już od pierwszych miesięcy życia dziecka. Od wczesnego okresu niemowlęcego powinniśmy regularnie oczyszczać błonę śluzową i wały dziąsłowe – codziennie wieczorem przed położeniem dziecka spać. Celem zabiegów higienicznych rozpoczynanych w tym okresie jest utrzymanie jamy ustnej w czystości ale także przyzwyczajanie dziecka do manipulacji w jamie ustnej.

Zabiegi te można wykonywać specjalnymi akcesoriami dla niemowląt nawijanymi lub nakładanymi na palec wskazujący takimi jak: kawałek gazy lub gumowa lub silikonowa nakładka czyszcząca, specjalny naparstek z mikrofibry (specjalne akcesoria do higieny jamy ustnej można nabyć w sklepach drogeryjnych/aptekach).

• pielęgnację rozpoczynamy w pierwszych miesiącach życia dziecka,
• przed wyrznięciem pierwszych zębów mlecznych (do ok. 6 miesiąca) oczyszczamy wały dziąsłowe dziecka przed snem gazą zwilżoną przegotowaną wodą lub roztworem rumianku nawiniętą na palec wskazujący (zawsze przed zabiegiem myjemy ręce).
• po wyrznięciu pierwszych zębów mlecznych płytkę nazębną usuwamy stosując sylikonowe szczoteczki nakładane na palec rodzica (do 1 roku życia) lub miękką szczoteczkę z małą zaokrągloną główką dostosowaną wiekowo.

2. Szczotkowanie i czyszczenie zębów u dzieci powyżej 1 roku życia

Około 1 roku życia można wprowadzić szczotkowanie zębów – należy jednak zaznaczyć, że szczotkowanie powinno być bardzo delikatne i nie stosowane na siłę. Starajmy się przyjąć formę zabawy z dzieckiem. W tym okresie u dzieci wyrzynają się zęby boczne, które posiadają bruzdy i guzki.

Takie zęby można dokładnie wyczyścić jedynie szczoteczką. Zęby u dziecka należy szczotkować dwa razy dziennie, a zwłaszcza po ostatnim wieczornym posiłku. Wskazane jest jednoczesne przecieranie dziecku zębów gazikiem (po pozostałych posiłkach).

Rocznym dzieciom można pozwolić na próby samodzielnego szczotkowania zębów bez użycia pasty. Należy je jednak traktować jako zabawę i oswajanie się z myciem zębów, a nie ich pełną higienę - małe dziecko nigdy samodzielnie nie wykona czyszczenia prawidłowo i kompletnie. Należy pamiętać, że małe dziecko może używać szczoteczki jedynie pod opieką dorosłych.

Jaką szczoteczkę dobrać?

Szczoteczka dla małych dzieci powinna być odpowiednio dobrana do wieku dziecka – powinna być bezpieczna (najlepiej aby miała zaokrąglone krawędzie, zwłaszcza główkę, odpowiednią wielkość - być mała i nie powodować dyskomfortu przy korzystaniu) jak również mieć miękkie włosie. Powinna też posiadać szeroki, antypoślizgowy uchwyt wygodny dla rączki malucha.

a) Zasady szczotkowania

• zaleca się dwukrotne oczyszczanie zębów w ciągu dnia,
• optymalny czas szczotkowania to dwie minuty,
• młodszym dzieciom zęby powinni oczyszczać rodzice,
• do 8-10 roku życia rodzice kontrolują i oceniają szczotkowanie zębów.

b) Metody szczotkowania

• wybór metody zależy od stanu jamy ustnej, wieku pacjenta oraz jego indywidualnych potrzeb
• metoda Fonesa - włosie szczotki ustawia się prostopadle do długiej osi zębów, a następnie wykonuje ruchy okrężne, oczyszczając powierzchnie zębów od strony języka i podniebienia. Biofilm (zwany także błoną biologiczną) z powierzchni policzkowej zębów usuwamy wykonując takie same ruchy tylko przy zwartych łukach zębowych. Na powierzchniach żujących wykonuje się ruchy szorowania. Metoda ta polecana jest w uzębieniu mlecznym oraz u dzieci "specjalnej troski" ze względu na łatwość wykonania.
• metoda roll (wymiatania) - szeroko stosowana i najbardziej polecana. Włosie szczoteczki ustawia się pod kątem 45" do powierzchni zęba, tak aby obejmowało ono dziąsło, a końce włosia skierowane były dokorzeniowo. Ruchy obrotowo-wymiatające wykonuje się tak, aby część włosia wnikała w przestrzenie międzyzębowe. W ten sposób oczyszcza się powierzchnie zębów od strony języka/podniebienia oraz policzków. Powierzchnie żujące oczyszcza się ruchami szorowania. Co robić, aby metoda roll była najbardziej skuteczna? Zaleca się wykonywać 4-6 ruchów wymiatająco-obrotowych w jednym czyszczonym miejscu, a główka szczoteczki powinna obejmować trzy sąsiednie zęby.
• metoda Bassa – metoda wibrująca, może być stosowana przez starsze dzieci i młodzież. Włosie szczoteczki należy ustawić ukośnie w okolicy szyjek zębów pod kątem 45". Dzięki temu końce włókien wnikają do szczelin dziąsłowych i w przestrzenie międzyzębowe. Następnie wykonuje się drobne przednio-tylne ruchy wibrujące. Ich zasięg nie powinien przekraczać połowy szerokości zęba. Technika wymaga kontroli, aby drobne ruchy poprzeczne nie zmieniały się w ruchy szorowania. Wykonuje się ok. 5 powtórzeń – każde składające się z mniej więcej 30 ruchów. Uwaga! W tym przypadku nie wolno szorować zębów, bowiem może to spowodować uszkodzenie szkliwa i obnażenie korzeni.

c) Pasty do zębów

Pastę dla dziecka należy dobrać przede wszystkim do wieku dziecka jak również do jego preferencji smakowych czy nawet koloru. Kupując pastę do zębów dla małego dziecka, powinniśmy wybierać preparaty, które posiadają atest i są przeznaczone właśnie dla niemowląt lub dzieci w odpowiednim wieku. Pasta dla niemowląt i małych dzieci powinna być bardzo łagodna dla zębów, pozbawiona drobinek ścierających, które mogłyby spowodować uszkodzenia szkliwa.

Powinna być dobierana również pod kątem preferencji smakowych. Zmuszanie dziecka do mycia zębów pastą, która mu nie smakuje nie pomoże nam w budowaniu odpowiednich nawyków u dziecka. Pastę z fluorem zaleca się włączyć do codziennej pielęgnacji jamy ustnej dziecka w wieku 6 miesięcy. Jednak powinna być to pasta o stężeniu fluoru dedykowana do wieku dziecka (patrz tabela).

Pastę ze standardową dawką fluoru można stosować dopiero po ukończeniu przez malucha 6 lat przy pewności że dziecko pasty nie połyka. Do tego czasu powinien to być preparat o jego obniżonej dawce – ważne: nadmiar tego pierwiastka może bowiem doprowadzić do tzw. fluorozy, która znacząco wpływa na wygląd zębów. Powoduje nieestetyczne przebarwienia i niszczy szkliwo.

• do ok. 8 roku życia rodzice nadzorują szczotkowanie zębów, aby dziecko nie połykało pasty i zęby były dokładnie oczyszczone.

-> Wytyczne Europejskiej Akademii Stomatologii Dziecięcej (EAPD) dotyczące stosowania pasty do zębów z fluorem u dzieci (wskazania do ilości):

Wiek	Stężenie fluoru	Ilość pasty	Częstość szczotkowania
6-24 miesiące	500 ppm	ziarno grochu	2 razy dziennie
Od 2 do 6 lat	1000 ppm	ziarno grochu	2 razy dziennie
Od 6 lat	1450 ppm	1-2 cm	2 razy dziennie

źródło: klinika Pro Ortodont

• dużą rolę w procesie oczyszczania zębów odgrywają składniki ścierne i polerujące, jednak ich zdolności abrazyjne nie pozostają obojętne wobec twardych tkanek zęba. Optymalne parametry dla dziecka ścieralności określa się jako RDA 30-70 (Niektórzy producenci zamieszczają taką informację na tubkach swoich preparatów w okolicach składu). Im wartość RDA (stopień ścieralności zębiny) czy REA (stopień ścieralności szkliwa) wyższa, tym pasta wykazuje silniejsze działanie ścierające

d) Płukanki

Do utrzymywania odpowiedniej higieny jamy ustnej mogą być stosowane przez dzieci płyny do płukania jamy ustnej zawierające fluorki. Mogą, ale pod pewnymi warunkami i zawsze pod nadzorem rodziców, do czasu uzyskania pewności, że nie są one przez dziecko połykane (podobna procedura jak przy stosowaniu pasty z fluorem).

Płukanki rekomendowane są osobom powyżej 6. roku życia z umiarkowanym i wysokim ryzykiem próchnicy. Stosowanie płukanek zalecane jest szczególnie u dzieci użytkujących aparaty ortodontyczne czy uzupełnienia protetyczne oraz w przypadku dzieci ze zmniejszonym wydzielaniem śliny.

Co do momentu kiedy powinny być stosowane (po myciu zębów czy przed lub między) nie ma jednolitych zasad. Stosowanie płukanek u dzieci zwiększa na pewno skuteczność oczyszczania powierzchni międzyzębowych co idealnie wspomaga szczotkowanie. Płyny do płukania jamy ustnej nigdy nie mogą być stosowane zastępczo.

Podsumowując: O higienę jamy ustnej dziecka należy dbać od pierwszych dni jego życia. Na samym początku pielęgnacja ogranicza się do dziąseł maluszka – należy przemywać je zwilżonym gazikiem co najmniej dwa razy dziennie, po każdym karmieniu i przed snem. Ten prosty zabieg usuwa bakterie z dziąseł, zmniejszając ryzyko rozwoju osadu bakteryjnego. W późniejszym okresie dbanie o higienę wzbogaca się o szczotkowanie a kolejnym okresie o regularne wizyty u stomatologa celem kontroli.

Kiedy należy udać się z dzieckiem na pierwszą wizytę do stomatologa dziecięcego i jak przygotować je do wizyty piszemy tutaj.

Autor: Lek. stomatolog Kinga Godzic – klinika Pro Ortodont.

Materiał Partnera