Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: dr n. med. Krzysztof Staniszewski

Hipersomnia – przyczyny, objawy, rozpoznanie i leczenie

Hipersomnia to zaburzenie snu charakteryzujące się nadmierną sennością w ciągu dnia lub przedłużonym okresem snu w nocy.
Hipersomnia to zaburzenie snu charakteryzujące się nadmierną sennością w ciągu dnia lub przedłużonym okresem snu w nocy. (Adobe Stock)

Hipersomnia jest poważnym zaburzeniem snu, które może znacząco wpływać na jakość życia. Bywa, że jest niebezpieczna. Jakie są objawy i przyczyny hipersomnii? Na czym polega jej diagnostyka i leczenie?

spis treści

1. Co to hipersomnia?

Hipersomnia to zaburzenie snu charakteryzujące się nadmierną sennością w ciągu dnia lub przedłużonym okresem snu w nocy. Jego istotą jest patologicznie wzmożona senność, która nie przemija po śnie lub pojawia się podczas angażującej czynności. Czym się objawia?

Osoby cierpiące na nadmierną senność, czyli hipersomnię, pomimo tego, że śpią dostatecznie długo, mogą:

  • potrzebować drzemek w ciągu dnia, które niestety nie regenerują,
  • odczuwać senność w ciągu dnia oraz brak energii, zmęczenie i ospałość,
  • mieć trudności z obudzeniem się po dłuższym śnie,
  • doświadczać zaburzeń pamięci, koncentracji, czujności.
Zobacz film: "Kiedy należy zgłosić się do psychiatry?"

Hipersomnia może znacząco wpływać na jakość życia, wydajność w pracy czy szkole oraz na relacje społeczne. To jednak nie wszystko. Ponieważ mogą zasnąć w każdym, także najmniej spodziewanym momencie: w pracy, w sklepie czy podczas jazdy samochodem, jest to zaburzenie nie tylko niekomfortowe, ale i bardzo niebezpieczne.

2. Przyczyny hipersomnii

Specjaliści wyróżnili kilka przyczyn patologicznej nadmiernej senności. Pierwotna hipersomnia, najczęściej jest to hipersomnia idiopatyczna, nie jest wynikiem innych schorzeń.

Wtórna hipersomnia jest związana z innymi zaburzeniami, chorobami lub czynnikami środowiskowymi. Warto pamiętać, że senność czy ospałość odczuwana po jednej nieprzespanej nocy nie jest chorobą.

Przyczyny hipersomnia to:

  • organiczne uszkodzenia mózgu,
  • infekcje,
  • depresja,
  • zaburzenia wydzielania hormonów,
  • zaburzenia psychiczne,
  • substancje psychoaktywne,
  • leki,
  • zaburzenia rytmu dobowego (np. praca zmianowa lub zespół opóźnionej fazy snu),
  • endogenne zaburzenia snu, takie jak narkolepsja, zaburzenia oddychania podczas snu (bezdechy senny). Czasem rozpoznawana jest hipersomnia idiopatyczna.

Zaburzenia oddychania podczas snu

Najczęstszą postacią zaburzeń oddychania podczas snu jest zespół bezdechów obturacyjnych, który prowadzi do spadku stężenia tlenu we krwi i wzrostu poziomu dwutlenku węgla.

Bezdech, trwający 20–30 sekund, powoduje wybudzenie ze snu przy każdym jego epizodzie. Liczne wybudzenia w nocy, których chory często nie pamięta, doprowadzają do tego, że sen ten jest nieefektywny i nie przynosi wypoczynku.

Przyczyną bezdechów obturacyjnych jest zamknięcie lub istotne zwężenie górnych dróg oddechowych, uniemożliwiające wymianę powietrza w płucach. Do takiego stanu dochodzi najczęściej u mężczyzn między 40. a 60. rokiem życia.

Głównym czynnikiem sprzyjającym bezdechom jest otyłość. Chorzy skarżą się przede wszystkim na senność w ciągu dnia i nieregenerujący sen w nocy. Zaczynają podsypiać w dzień, zdarzają się im zaśnięcia za kierownicą, mają trudności z koncentracją i pamięcią. Jeśli takie dolegliwości zgłasza otyły mężczyzna, to bardzo prawdopodobne, że przyczyną takiego stanu jest bezdech obturacyjny.

Leczenie bezdechów obturacyjnych polega na podawaniu podczas snu powietrza pod stałym dodatnim ciśnieniem (continuous positive Airways pressure – CPAP). Odbywa się to za pomocą specjalnej maski zakładanej przez chorego na noc. Jeżeli przyczyną bezdechów i zapadania się dróg oddechowych jest wada anatomiczna, wada zgryzu, to leczenie jest przyczynowe – operacyjne.

Podjęcie terapii jest bardzo istotne z powodu licznych powikłań, jakie mogą one powodować: nadciśnienia tętniczego, [nadciśnienia płucnego](nadciśnienia płucnego), zaburzeń rytmu serca, zawału serca, udarów mózgu.

Narkolepsja

Narkolepsja to zespół objawów występujący pod postacią nadmiernej senności w ciągu dnia z napadami snu oraz katapleksji, czyli nagłej, obustronnej utraty napięcia mięśni wyzwalanej przez emocje. Może objawiać się to jako jąkanie lub wypuszczanie z rąk trzymanych w nich przedmiotów. Napad taki trwa od kilku sekund do kilku minut.

Do objawów narkolepsji należą także porażenie przysenne, czyli przemijająca uogólniona niemożność poruszania się i mówienia podczas zasypiania oraz omamy – doznania zmysłowe, dotykowe, wzrokowe, słuchowe, występujące podczas zasypiania, czyli między czuwaniem a snem (zwane omamami hipnagogicznymi) lub podczas budzenia się, czyli między snem a czuwaniem (omamy hipnopompiczne).

Senność w narkolepsji ma zmienne nasilenie. Przede wszystkim narasta ona podczas wykonywania monotonnych zajęć. W ciągu dnia występują epizody nagłego zaśnięcia, trwające 10–20 minut. Po tym czasie chory budzi się zregenerowany, ale po kolejnych 2–3 godzinach ponownie odczuwa senność. Skutkuje to pogorszeniem pamięci, trudnościami z koncentracją.

Początek narkolepsji przypada najczęściej na okres młodzieńczy lub między 35. a 45. rokiem życia. Jest to stan ograniczający funkcjonowanie w społeczeństwie, będący przyczyną groźnych wypadków, konfliktów. Powoduje to, że chorzy ci często cierpią też na inne zaburzenia psychiczne: depresję, zaburzenia lękowe. Nadmierna senność występująca wraz z katapleksją pozwala na rozpoznanie narkolepsji potwierdzanej badaniami laboratoryjnymi.

Jako przyczyny narkolepsji podaje się obniżone stężenie dopaminy i noradrenaliny w ośrodkowym układzie nerwowym oraz obniżony poziom hipokretyn (oreksyn). Występują one we wszystkich rejonach mózgu odpowiedzialnych za sen i czuwanie. Część przypadków narkolepsji jest wynikiem genetycznego dziedziczenia zaburzeń związanych z nieprawidłowym poziomem i funkcją hipokretyny.

W leczeniu narkolepsji stosuje się pochodne amfetaminy, selegilinę oraz modafinil. Szczególnie ten ostatni uważany jest za podstawowy lek. Jednak żaden z nich nie usuwa całkowicie nadmiernej senności. Do leczenia innych objawów narkolepsji używa się [leków przeciwdepresyjnych](leków przeciwdepresyjnych). Dużą rolę odgrywają też edukacja i planowanie rytmu dnia, na co składa się regularny sen nocny, oraz zaplanowane 15–20-minutowe drzemki w ciągu dnia, co prawie 4 godziny. Jednak mimo to leczenie trwa całe życie.

3. Rozpoznanie i leczenie hipersomnii

Kiedy można podejrzewać hipersomnię? Gdy odczuwane jest zmęczenie pomimo nieprzespanej nocy oraz obserwuje się wielokrotne podsypianie w ciągu dnia.

Aby rozpoznać zaburzenie, lekarz przeprowadza wnikliwy wywiad. Ważne są takie informacje jak nawyki związane ze snem (np. drzemki w ciągu dnia, pora chodzenia spać), ilość godzin przesypianych w ciągu każdej nocy, także tempo zasypiania czy epizody wybudzania nocnego oraz stylu życia. Bardzo pomocne może być prowadzenie dziennika snu, co pozwala śledzić wzorce snu i objawy.

Lekarz bierze pod uwagę także stan zdrowia, przyjmowane leki, stosowane używki i sytuację życiową (np. problemy rodzinne, finansowe, zawodowe).

W sytuacji, gdy konieczna jest dalsza diagnostyka, wskazane jest wykonanie kilku badań: tomografii komputerowej głowy, badania EEG lub badania polisomnograficznego, czyli oceny funkcjonowania organizmu podczas snu. Zwykle odbywa się to w specjalistycznej poradni zajmującej się zaburzeniami snu.

Terapia hipersomnii zależy od jej przyczyny i może obejmować leczenie farmakologiczne, tak objawowe (np. leki nasenne), jak i przyczynowe (konieczne jest leczenie zaburzenia czy choroby, która odpowiada za patologiczną senność). Kluczowa jest także zmiana stylu życia (dbanie o higienę snu, unikanie kofeiny i alkoholu przed snem, ale i włączenie aktywności fizycznej oraz elementów relaksacji).

Rekomendowane przez naszych ekspertów

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Następny artykuł: Lunatykowanie
Oceń jakość naszego artykułu: Twoja opinia pozwala nam tworzyć lepsze treści.
12345
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze