Jak łagodzić stany zapalne skóry?

Skóra – nasza naturalna tarcza ochronna

Skóra to pierwsza linia obrony przed światem zewnętrznym, która chroni nas na wiele sposobów. Działa jak bariera fizyczna, zabezpieczając organizm przed urazami, promieniowaniem słonecznym, zanieczyszczeniami oraz drobnoustrojami. Funkcję chemiczną pełni dzięki płaszczowi hydrolipidowemu – cienkiej warstwie potu, łoju i lipidów, która utrzymuje odpowiednie pH i tworzy środowisko nieprzyjazne dla patogenów. Nie mniej istotna jest jej rola immunologiczna. W tkance obecne są komórki odpornościowe oraz sieci naczyń krwionośnych i limfatycznych stanowiące aktywną część układu obronnego. Ważny jest także mikrobiom, czyli „dobre” mikroorganizmy bytujące na powierzchni skóry.

Wszystkie te mechanizmy współpracują, tworząc wielowarstwową tarczę, która każdego dnia wspiera odporność i dba o równowagę całego organizmu [1].

Jak skóra reaguje na zagrożenia?

Zdarza się, że system ochronny skóry zostaje osłabiony. Niekiedy wystarczy drobne uszkodzenie naskórka, nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV czy kontakt z agresywną substancją chemiczną, aby drobnoustroje lub alergeny mogły przedostać się głębiej. W takich warunkach naturalne mechanizmy obronne nie zawsze nadążają z reakcją, a równowaga skóry zostaje zachwiana. Organizm interpretuje to jako zagrożenie i uruchamia stan zapalny, czyli proces, który ma zneutralizować niepożądany czynnik i rozpocząć naprawę uszkodzonej bariery ochronnej skóry.

W pierwszej kolejności dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych, co objawia się zaczerwienieniem. Następnie pojawia się obrzęk wynikający z przenikania płynu oraz komórek odpornościowych do tkanek. W tym czasie wzrasta też aktywność komórek obronnych, czyli neutrofili, limfocytów i makrofagów, których zadaniem jest usunięcie czynnika wywołującego stan zapalny. Całości często towarzyszy podrażnienie zakończeń nerwowych, co odczuwamy jako świąd, pieczenie czy ból.

Closeup men itching and scratching by hand. Psoriasis or eczema on the hand. Atopic allergy skin with red spots

Jak rozpoznać i łagodzić stany zapalne skóry?

Jednym z najczęściej rozpoznawanych schorzeń powiązanych ze stanem zapalnym jest atopowe zapalenie skóry (AZS). To przewlekła choroba o podłożu immunologicznym, związana z nadwrażliwością na alergeny wziewne, pokarmowe lub kontaktowe [2].

Stan zapalny w atopii objawia się przede wszystkim zaczerwienieniem, suchością skóry i uporczywym świądem. Częste drapanie dodatkowo uszkadza barierę ochronną skóry, co zwiększa podatność na infekcje i nasila reakcje zapalne.

Stan zapalany może się też pojawić po zetknięciu skóry z alergenem, np. kosmetykiem, metalem czy detergentem. To tzw. alergiczny wyprysk kontaktowy (allergic contact dermatitis, ACD), na który skóra reaguje zaczerwienieniem, obrzękiem i świądem. W odróżnieniu od AZS, wyprysk alergiczny zwykle ma charakter epizodyczny, który ustępuje po usunięciu czynnika drażniącego.

Nagłą reakcją zapalną jest też pokrzywka, czyli miejscowy lub uogólniony stan zapalny skóry spowodowany uwolnieniem histaminy przez komórki odpornościowe. Objawia się charakterystycznymi bąblami, zaczerwienieniem i intensywnym świądem lub pieczeniem [3].

Innym rodzajem stanu zapalnego, związanym z nadmiernym wydzielaniem łoju oraz namnażaniem drożdżaków z rodzaju Malassezia, jest łojotokowe zapalenie skóry. Objawia się zaczerwienieniem, łuszczeniem i niekiedy świądem, szczególnie w miejscach, gdzie występuje najwięcej gruczołów łojowych (twarz, owłosiona skóra głowy czy klatka piersiowa).

Skóra w równowadze: jak wspierać jej barierę ochronną

Jednym z najczęściej stosowanych leków miejscowych w leczeniu stanów zapalnych skóry jest hydrokortyzon. Jest to kortykosteroid, który stosowany miejscowo wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwświądowe i obkurczające naczynia krwionośne. Wspomaga regenerację naskórka i przywraca równowagę w obrębie uszkodzonej bariery ochronnej skóry. Działa objawowo, ale wspiera też procesy naprawcze skóry.

W aptece można go kupić bez recepty w dwóch stężeniach – 0,5% i 1%. W tym wyższym stężeniu dostępny jest Hydrokortyzon Allefin Max, który jako jedyny produkt tego typu może być stosowany po otwarciu przez dłuższy czas. Ma postać kremu o lekkiej konsystencji, dzięki czemu szybko się wchłania i nie wysusza skóry.

Hydrokortyzon Allefin Max 1% wspiera leczenie atopii skórnej i łojotokowego zapalenia skóry. Łagodzi objawy pokrzywki i wyprysku alergicznego [4].

Oprócz leczenia, warto pamiętać również o odpowiedniej pielęgnacji skóry problemowej, np. przez stosowanie łagodnych emolientów, które ją nawilżają i wspierają naturalną barierę ochronną. Dobrze jest też brać krótki, letni prysznic zamiast długiej gorącej kąpieli, unikać kosmetyków i szamponów zawierających alergeny (m.in. SLS, SLES, parabeny), zakładać luźną odzież z naturalnych materiałów, np. bawełny, oraz nie przegrzewać skóry, bo to może nasilać świąd i stany zapalne.

Jeżeli problemy ze skórą nie ustępują, należy skonsultować się z dermatologiem.

HYD/25/10/3/b

Hydrokortyzon Allefin Max, 10 mg/g, krem. Skład: 1 g kremu zawiera 10 mg hydrokortyzonu octanu (Hydrocortisoni acetas). Postać farmaceutyczna: Krem. Wskazania do stosowania: Produkt leczniczy Hydrokortyzon Allefin Max stosuje się miejscowo w stanach zapalnych skóry różnego pochodzenia, przede wszystkim o podłożu alergicznym, o średnim nasileniu, które reagują na glikokortykosteroidy. Hydrokortyzon Allefin Max stosuje się miejscowo w następujących wskazaniach: atopowe zapalenie skóry, wyprysk alergiczny, pokrzywka, łojotokowe zapalenie skóry, łagodzenie stanów po ukąszeniu owadów. Podmiot odpowiedzialny: PRZEDSIĘBIORSTWO PRODUKCJI FARMACEUTYCZNEJ HASCO-LEK S.A. 51-131 Wrocław, ul. Żmigrodzka 242 E.

To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania i tylko wtedy, gdy jest to konieczne. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

Źródła

1. [1] A. Anna Gromotowicz-Popławska, Anatomia i fizjologia skóry, Zakład Biofarmacji Uniwersytet Medyczny w Białymstoku [dostęp on-line: https://www.umb.edu.pl/photo/pliki/WF_jednostki/samodzielna-pracownia-biofarmacji/kosmeceutyki/1b._anatomia_i_fizjologia_skory.pdf, 29.09.2025 r.]
2. [2] P. Paciorek-Milczarek, Atopowe zapalenie skóry – jak diagnozować i leczyć w praktyce lekarza rodzinnego w 2025 r. w świetle aktualnych wytycznych, Lekarz POZ 2025, nr 3, s. 174-179.
3. [3] A. KasperskaZając i in., Alergiczne choroby skóry [w:] Alergologia. Podręcznik specjalistyczny pod red.  K. Jahnz-Różyk, M. Kupczyka i P. Gajewskiego, Medycyna Praktyczna 2024, s. 337-347.
4. [4] Charakterystyka produktu leczniczego Hydrokortyzon Allefin Max, 10 mg/g, krem.