Kalcytriol – funkcje, źródła i niedobór
Kalcytriol to organiczny związek chemiczny będący aktywną formą witaminy D3. Wpływa na stężenie wapnia w organizmie oraz proces mineralizacji kości. Odgrywa ważną rolę w regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej. To dlatego jest powszechnie stosowany w leczeniu hipokalcemii czy osteoporozy. Jakie są jego naturalne źródła? Czym grozi jego niedobór?
1. Funkcje kalcytriolu
Kalcytriol (łac. Calcitriolum) to organiczny związek chemiczny i aktywna forma witaminy D3. Ma strukturę zbliżoną do hormonów steroidowych, wykazuje także działanie hormonopodobne.
Kalcytriol to hormon zwierzęcy, który:
- kontroluje gospodarkę wapniowo-fosforanową organizmu, prowadzi do zwiększenia absorpcji wapnia i fosforanów w układzie pokarmowym, powoduje zwiększenie ich absorpcji zwrotnej w kanalikach nerkowych,
- hamuje wydzielanie parathormonu (PTH),
- wzmaga resorpcję kości, co przyspiesza ich przebudowę.
- wzmacnia odporność. Jest regulatorem układu odpornościowego, który zwiększa wydzielanie substancji o charakterze przeciwzapalnym w procesach zapalnych,
- wpływa na mineralizację kości i zębów,
- chroni przed chorobami i schorzeniami kości.
2. Naturalne źródła kalcytriolu
Aktywna postać witaminy D, czyli kalcytriol, powstaje w wyniku dwóch hydroksylacji witaminy D3: w pozycji 25 oraz w pozycji 1, które zachodzą w wątrobie i nerkach. Dopiero ten związek może odgrywać swoją ważną rolę w komórkach organizmu.
Źródłem naturalnej witaminy D (cholekalcyferolu, witaminy D3) u ludzi jest jej synteza skórna pod wpływem promieniowania ultrafioletowego. Kluczowe zatem jest, by od kwietnia do września, co najmniej 15 minut przebywać na słońcu. Ważne jest, aby ciało było odsłonięte i pozbawione filtrów przeciwsłonecznych. Zaleca się także suplementację witaminy D, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym.
Aby poziom kalcytriolu w organizmie był optymalny, należy również do codziennej diety wprowadzić pokarmy bogate w witaminę D. Należą do nich tłuste ryby, takie jak: dorsz, łosoś, makrela, węgorz, śledź, a także jaja czy żółte sery.
3. Kalcytriol jako lek
Kalcytriol to również składnik preparatów leczniczych stosowanych w krzywicy, hipokalcemii, osteopenii czy osteoporozie.
Krzywica, nazwana również angielską chorobą, występuje u dzieci, najczęściej pomiędzy 2. miesiącem a 3. rokiem życia. Jest związana z zaburzeniami gospodarki wapniowo-fosforowej, najczęściej wywołuje ją niedobór witaminy D. Powoduje zmiany w układzie kostnym i zaburzenia rozwojowe.
Hipokalcemia to stan obniżonego poziomu wapnia we krwi. Jego najczęstszymi przyczynami są niedoboru wapnia w diecie, niedobory witaminy D, magnezu, zespoły upośledzonego wchłaniania, nadmierna utrata wapnia z moczem, nadmierne odkładanie się wapnia w tkankach miękkich lub kościach czy niedoczynność przytarczyc.
Osteopenia to stan, w którym gęstość mineralna kości jest niższa niż powinna. Uznaje się ją za początek osteoporozy. Cechuje się zmniejszaniem masy tkanek kostnych przy zachowaniu zdolności do właściwej mineralizacji, czyli odkładania się w kościach fosforanów wapnia.
Osteoporoza to stan chorobowy, który cechuje postępujący ubytek masy kostnej, osłabienie struktury przestrzennej kości oraz zwiększona podatność na złamania. To uogólniona choroba metaboliczna kości charakteryzującą się niską masą kostną, upośledzoną strukturą tkanki kostnej, jej zwiększoną łamliwością i podatnością na złamania. Osteoporoza występuje najczęściej u kobiet po menopauzie.
Ponadto kalcytriol, ponieważ wpływa na funkcjonowanie układu odpornościowego oraz bierze udział w procesach nadzorujących proliferację i różnicowanie komórek, znajduje zastosowanie w:
- leczeniu niewydolności nerek,
- terapii chorób w typie autoagresji immunologicznej,
- terapii łuszczycy (obserwuje się hamowanie nadmiernego namnażania się komórek naskórka), Związek najczęściej dostępny jest jako preparat w postaci kapsułek stosowanych doustnie. Na zmiany łuszczycowe stosuje się maść.
4. Badanie poziomu kalcytriolu
Skutkiem niedoboru kalcytriolu w organizmie jest zaburzenie metabolizmu kostnego, obniżenie sprawności ruchowej i osłabienie mięśni. Aby móc mu przeciwdziałać i leczyć, w uzasadnionych przypadkach zaleca się oznaczenie jego poziomu.
Badanie wykonuje się w celach diagnostycznych w chorobach kości, takich jak krzywica, osteopenia czy osteoporoza oraz w różnicowaniu hiperkalcemii. Wraz z oznaczeniem 25-OH-D3 jest najlepszym wskaźnikiem stanu gospodarki witaminy D.
W zależności od metody oznaczenia oraz norm laboratoryjnych wartości prawidłowe kalcytriolu zawierają się w granicach 50-150 pmol/l (20-60 pg/ml).
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.