Katalepsja – przyczyny, objawy, leczenie
Katalepsja nie jest jednostką chorobową, a jej objawem. Może występować w katatonii, chorobach mózgu, zatruciach, a także podczas hipnozy. Oznacza specyficzne zesztywnienie mięśni, połączone z zastyganiem postawy ciała oraz położeniem kończyn i wygięciem szyi. To skutek wzmożonego napięcia mięśniowego i jednoczesnego upośledzenia lub zablokowania czynności ruchowych chorego. Co jeszcze warto o niej wiedzieć?
1. Co to jest katalepsja?
Katalepsja (z łac. catalepsis), inaczej stan kataleptyczny, gibkość lub giętkość woskowa odnosi się do znieruchomieniem ciała wynikającego z zaburzeń motoryki i wzmożonego napięcia mięśniowego. Przypomina zastygnięcie w ruchu. Nie jest to jednostka chorobowa, a jej objaw. W psychiatrii zalicza się ją do jakościowych zaburzeń aktywności ruchowej, czyli takich, które nie wynikają z nadmiernego pobudzenia lub spowolnienia.
Catalepsis charakteryzuje się tym, że osoba chora doświadcza specyficznego zesztywnienia mięśni, przez co przyjmuje nienaturalną pozycję ciała. Nie może samodzielnie wykonywać żadnych ruchów.
2. Rodzaje katalepsji
Ze względu na charakter i zmiany napięcia wyróżnia się dwa rodzaje katalepsji: woskowatą oraz sztywną. O katalepsji woskowej mówi się, gdy ciało zastyga w położeniu nadanym przez inną osobę, zaś o katalepsji sztywnej, gdy całe ciało sztywnieje i stawia opór przed poruszaniem się.
Postać woskowatą charakteryzuje plastycznie wzmożone napięcie i zesztywnienie mięśni. Oznacza to, że można zmienić pozycję osoby chorej. Wprawdzie będzie ono stawiało opór, ale można go pokonać, poruszać częściami ciała i nadać mu inną pozycję.
Przy katalepsji sztywnej opór jest stały i trudny do pokonania. Trudno zmienić pozycję chorego. Warto podkreślić, że bez względu na rodzaj katalepsji chory nie wykonuje samodzielnie żadnych ruchów.
3. Przyczyny catalepsis
Napad kataleptyczny jest wywołany przez samoistne wzmożone napięcie mięśniowe przy jednoczesnym braku możliwości wykonania czynności ruchowych. Nie ma jednej określonej przyczyny napadów kataleptycznych.
Stan kataleptyczny może towarzyszyć katatonii, czyli ogólnym objawom związanym ze spowolnieniem, osłupieniem i pozostawaniem przez długi czas w jednej pozycji. Do osiowych objawów katatonii i należą: osłupienie, znieruchomienie, mutyzm, negatywizm, pobudzenie, katalepsja i zastyganie. Może wystąpić w przebiegu wielu różnych zaburzeń, w tym pierwotnych zaburzeń psychicznych, chorób metabolicznych, chorób neurologicznych i urazów mózgu oraz zaburzeń indukowanych lekami.
Inne przyczyny to zaburzenia neurologiczne i stany zapalne przebiegające w tkankach ośrodkowego układu nerwowego (neuroinfekcji bakteryjnej lub wirusowej). Katalepsja może również towarzyszyć zatruciom lekami, grzybami czy środkami psychoaktywnymi.
Pojawia się także w demencji starczej. Przyczyną może być także zablokowanie receptorów dopaminergicznych. Katalepsja, tak jak i katatonia, czasem dotykają osoby borykające się ze schizofrenią, chorobą afektywną dwubiegunową czy zaburzeniami metabolicznymi. Można ją wywołać także podczas hipnozy.
4. Objawy stanu kataleptycznego
Objawy katalepsji są związane z nagłym zesztywnieniem mięśni i wzmożonym napięciem mięśniowym. Wzmożone napięcie mięśniowe dotyczy zwykle mięśni kończyn dolnych i górnych, a także tułowia i karku. Osoba doświadczająca catalepsis nagle zastyga i to często w nienaturalnej pozycji. Inne objawy to:
- blokada czynności ruchowych,
- brak ruchu powiek i mimiki,
- zmniejszenie częstotliwości uderzeń serca,
- zmniejszenie liczby oddechów, które stają się coraz płytsze,
- niemożność odczuwania bodźców zewnętrznych, takich jak ból, dotyk, zmiana temperatury.
Zdarza się, że pojawia się tzw. objaw poduszki powietrznej. Po wysunięciu poduszki spod głowy osoby w katalepsji jej głowa nie opada na łóżko, a wciąż utrzymuje się w powietrzu.
5. Leczenie katalepsji
Jak postępować w przypadku katalepsji? Leczenie zależy od przyczyny, która wywołała atak oraz terapii choroby podstawowej.
Jeśli napad kataleptyczny pojawił się wskutek zatrucia, stosuje się płynoterapię oraz odtrutki, jeżeli takie istnieją. Leczenie gibkości woskowej jest przyczynowe. Zależy od choroby współwystępującej. W sytuacji, gdy stan kataleptyczny wywołany jest neuroinfekcją, stosuje się farmakoterapię: antybiotyki, środki przeciwwirusowe bądź przeciwgrzybczymi. W przypadku schizofrenii lub choroby afektywnej dwubiegunowej podaje się leki przeciwpsychotyczne. Leczenie przebiega pod kontrolą lekarza psychiatry lub neurologa.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.