Kinezyterapia – ćwiczenia, efekty, wskazania i przeciwwskazania

Kinezyterapia, czyli leczenie ruchem, to jedna z metod fizjoterapii. Jest integralną składową rehabilitacji, przy czym często stanowi najważniejszą część procesu usprawniania. Kinezyterapia jest również nazywana gimnastyką leczniczą, ponieważ wykorzystuje ruch, który traktuje jako środek leczniczy wpływający na cały organizm.

Na czym polega kinezyterapia? Leczenie ruchem polega na zastosowaniu gimnastyki leczniczej poprzez wykorzystanie odpowiednio dobranych wzorców ruchowych i prostych ruchów. Z ich pomocą można nie tylko poprawić lub przywrócić funkcjonalność aparatu ruchu, ale także wzmocnić mięśnie i usprawnić pracę stawów.

Termin „kinezyterapia” wywodzi się z języka greckiego, gdzie kinesis oznacza ruch, a therapeja – leczenie. Metody kinezyterapeutyczne to na przykład:

• metoda Vojty
• NDT – Bobath
• metoda McKenzie.

Kinezyterapia miejscowa

Kinezyterapia miejscowa (indywidualna) działa na konkretne części ciała, staw lub grupę mięśni. Stosowana jest w przypadku zaburzeń funkcji lub aktywnego procesu chorobowego.

Sprawia, że pacjent odzyskuje utraconą sprawność lub dochodzi do powstania mechanizmów kompensacyjnych, które zastępują pozostałe braki. Zazwyczaj metody kinezyterapii miejscowej nie działają na ogólną wydolność organizmu.

Kinezyterapia ogólnoustrojowa

Kinezyterapia ogólnoustrojowa ma wpływ na cały organizm i jego wydolność. Za sprawą całościowego zaangażowania narządu ruchu podnosi wytrzymałość, siłę i sprawność, pozytywnie oddziałuje na układ oddechowy oraz sercowo-naczyniowy. Zazwyczaj opiera się na ćwiczeniach całego ciała, również w środowisku wodnym.

Do kinezyterapii miejscowej zalicza się ćwiczenia bierne, czynno-bierne, izometryczne, samowspomagane, wspomagane, czynne oraz ćwiczenia oddechowe. Natomiast kinezyterapia ogólnoustrojowa obejmuje gimnastykę korekcyjną i leczniczą, ćwiczenia ogólnokondycyjne, techniki relaksacyjne oraz ruch w środowisku wodnym.

Ćwiczenia w kinezyterapii są zależne od konkretnej metody:

• ćwiczenia bierne - poruszanie kończynami przez specjalny aparat lub specjalistę,
• ćwiczenia czynno-bierne - terapeuta wykonuje ruch, a pacjent rozluźnia mięśnie,
• ćwiczenia czynne - w całości wykonywane przez chorego pod okiem specjalisty,
• ćwiczenia w odciążeniu - polegają na odciążeniu konkretnej części ciała,
• ćwiczenia izometryczne - napinanie mięśni bez poruszania rękami lub nogami,
• ćwiczenia oddechowe - kształtują prawidłowy nawyk oddychania i zwiększają pojemność płuc,
• ćwiczenia samowspomagające - zdrowa kończyna wspomaga ruch chorej,
• ćwiczenia w podwieszeniu - kończyny wkłada się w specjalne obejmy zawieszone na linach.

Rehabilitacja, kinezyterapia jest dostosowywana indywidualnie do konkretnego pacjenta, jego stanu i nieprawidłowości, z jakimi się mierzy. Wśród dostępnych metod jest również nauka chodzenia, pionizacje, ćwiczenia relaksujące, a także trening ogólnokondycyjny, poranny lub wodny, a także sport inwalidów.

Kinezyterapia może być realizowana indywidualnie lub grupowo, w szpitalu lub w miejscu zamieszkania, na sali gimnastycznej czy na pływalni.

W zależności od sposobu wykonywania ćwiczeń wyróżnia się:

• ćwiczenia bierne, wykonywane przez terapeutę, bez czynnego udziału pacjenta,
• ćwiczenia czynne, wykonywane przez pacjenta pod kierunkiem lub pomocy rehabilitanta,
• ćwiczenia specjalne, na które składają się ćwiczenia czynne i bierne, wymagające specjalnego prowadzenia.

Ze względu na działanie, w kinezyterapii wyróżnia się kinezyterapię miejscową i ogólną. Kinezyterapia miejscowa działa odcinkowo na określony staw lub grupę mięśni, to jest dokładnie tam, gdzie występuje zaburzenie funkcji lub toczy się proces chorobowy.

Z kolei kinezyterapia o działaniu ogólnym cechuje oddziaływanie na cały organizm. Celem działań jest przyrost wszystkich składowych sprawności ogólnej poprzez:

• poprawę ogólnej siły, koordynacji, gibkości i wytrzymałości mięśniowej,
• przywrócenie funkcji narządów i układów,
• wzmocnienie wydolności krążeniowo-oddechowej.

W zakres kinezyterapii wchodzi również gimnastyka korekcyjna (ćwiczenia mają naprawić bądź skorygować jakieś zaburzenie) i gimnastyka wyrównawcza (celem ćwiczeń jest wyrównanie niedoboru ruchowego pod względem ilościowym lub jakościowym).

Ze względu na funkcję ćwiczenia można je również podzielić na:

• relaksujące i rozluźniające,
• równoważne i stabilizacyjne,
• koordynacyjne,
• ogólnousprawniające,
• ćwiczenia w wodzie.

Kinezyterapia wskazana jest w wielu okolicznościach medycznych:

• przy urazach w obrębie aparatu ruchu,
• przy wadach postawy (dzięki zastosowaniu właściwych ćwiczeń można także wyrobić poprawne nawyki ruchowe),
• w chorobie reumatoidalnej, przy zwyrodnieniach stawów, przy bólach kręgosłupa,
• w przypadku osób z chorobą Parkinsona, stwardnieniem rozsianym czy uszkodzeniem obwodowego układu nerwowego,
• po terapii nowotworowej,
• po udarze mózgu, po zawale serca,
• po zabiegach operacyjnych jamy brzusznej,
• w rehabilitacji układu oddechowego, np. przy odmie, deformacjach klatki piersiowej,
• w rehabilitacji układu nerwowego, moczowego czy trawiennego.

Kinezyterapia wpływa nie tylko na aparat ruchu, ale i cały organizm. Dzięki odpowiednio dobranym ćwiczeniom można:

• poprawić czucie głębokie,
• kształtować poprawną postawę ciała,
• poprawić zakres ruchu stawów, przywrócić sprawność ruchową,
• wzmocnić włókna mięśniowe, doprowadzić do przyrostu masy mięśni,
• odciążyć uszkodzone stawy, więzadła czy kręgosłup,
• poprawić wydolność organizmu i funkcjonowanie układu krążenia,
• usprawnić pracę układu trawiennego,
• usprawnić pracę moczowego i płciowego,
• usprawnić pracę układu nerwowego (poprawia się pamięć ruchowa, reakcje na bodźce stają się szybsze),
• złagodzić dolegliwości bólowe,
• poprawić elastyczność oraz napięcie tkanek miękkich,
• zmniejszyć podwyższone napięcie mięśni,
• przyspieszyć powrót do zdrowia po urazach.

Aby zajęcia kinezyterapii były efektywne, odpowiednio dobrane ćwiczenia powinny być wykonywane pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty.

Kinezyterapia jest bardzo pomocna i wskazana w wielu sytuacjach, ponieważ skupia się na usunięciu niesprawności fizycznej czy na przygotowaniu pacjenta do dalszej rehabilitacji. Istnieją jednak przeciwwskazania do wykonywania ćwiczeń. To zawsze ogólny słaby stan pacjenta, ale może nim być także:

• niewydolność układu oddechowego,
• ostre stany zapalne mięśni i stawów,
• uszkodzenia kości.

To dlatego o włączeniu kinezyterapii zawsze powinien decydować specjalista, biorąc pod uwagę stan zdrowia pacjenta oraz historię jego choroby.