Kwas askorbinowy (witamina C) - działanie, właściwości, występowanie, dawkowanie

Kwas askorbinowy, czyli popularna witamina C, pełni w organizmie szereg istotnych funkcji i jest niezbędna do życia. W przeciwieństwie do wielu innych witamin, tej organizm nie jest w stanie wyprodukować samodzielnie, wobec czego należy stale dostarczać ją z zewnątrz - z pożywieniem lub poprzez suplementację. Na rynku istnieje mnóstwo produktów, zawierających kwas askorbinowy - mówi się o witamine lewo- i prawoskrętnej, ale czy rzeczywiście są różnice? Czym jest kwas askorbinowy i jak należy go stosować?

1. Czym jest i jaką rolę pełni kwas askorbinowy?

Kwas askorbinowy nazywany jest inaczej witaminą C. To jedna z najbardziej niezbędnych do życia składników mineralnych. Choć zwierzęta mają zdolność do wytwarzania jej samodzielnie, ludzki organizm niestety takich umiejętności nie posiada.

Kwas askorbinowy to w rzeczywistości organiczy związek chemiczny z grupy nienasyconych alkoholi polihydroksylowych. Jej wzór to C6H8O6, występuje także pod nazwą E300. Jest łatwo rozpuszczalna w wodzie, etanolu, glicerynie oraz glikolu propylenowym, co czyni go idealnym składnikiem kosmetyków oraz leków.

1.1. Najważniejsze funkcje kwasu askorbinowego

Zobacz film: "Niedoceniany agrest. Pyszny i bardzo zdrowy"

Witamina C pełni szereg istotnych funkcji. Przede wszystkim wspiera odporność organizmu, ale także bierze czynny udział w syntezie wielu enzymów i wspiera ich działanie w procesach chemicznych.

Najważniejszą funkcją kwasu askorbinowego nie jest jednak wspieranie układu odpornościowego, ale syntezowanie kolagenu. Białko to jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania kości, zębów, skóry, a nawet oczu.

Kwas askorbinowy ma także silne działanie antyoksydacyjne i wspiera organizm w walce z wolnymi rodnikami. Neutralizuje ich działanie, dzięki czemu ryzyko rozwoju wielu chorób jest znacznie mniejsze.

Witamina C pomaga także walczyć z niedokrwistością związaną z niedoborami żelaza. Zwiększa przyswajanie tego pierwiastka z przewodu pokarmowego i pomaga utrzymywać jego właściwy poziom we krwi.

Także układ krwionośny będzie miał się o wiele lepiej, jeśli dostarczymy mu odpowiednie dawki kwasu askorbinowego. Witamina C spowalnia proces tworzenia tzw. blaszek miażdżycowych, zwiększa odporność na krwotoki, siniaki, a dodatkowo chroni przed wystąpieniem udaru mózgu.

Oczywiście nie można pominąć odpornościowych funkcji witaminy C. Kwas askorbinowy mobilizuje cały układ autoimmunologiczny do zwiększonej pracy, dzięki temu jesteśmy odporni na działanie patogenów. Ponadto przyczynia się do produkcji limfocytów, czyli białych krwinek, które aktywnie walczą z drobnoustrojami. Z tego powodu w okresie jesienno-zimowym zaleca się stosowanie suplementów z witaminą C.

1.2. Czy witamina C leczy nowotwory?

Badania opublikowane na łamach "Science Translational Medicine" wykazały, że duże dawki kwasu askorbinowego podawane wraz z chemioterapią mają moc niszczenia komórek rakowych i łagodzą skutki stosowania chemio- i radioterapii. Dodatkowo stwierdzono, że taka forma ma najlepsze rezultaty, jeśli witamina C podawana jest w formie zastrzyków.

Inne badania wykazały, że stosowanie kwasu askorbinowego spowalnia tworzenie się przerzutów, co znacznie ułatwia leczenie i zwiększa szanse na pełną remisję choroby. Nie ma jednak stuprocentowej pewności co do skuteczności przedstawionych teorii. Wciąż brakuje wystarczającej ilości badań weryfikujących, czy rzeczywiście witamina C może pomóc w leczeniu raka.

2. Witamina lewoskrętna i prawoskrętna?

Sporo mówi się o różnicach między witaminą C prawoskrętną i lewoskrętną. Pojawiają się teorie, że ten drugi typ jest znacznie lepiej przyswajalny przez organizm i należy sięgać tylko po produkty z tzw. kwasem L-askorbinowym.

Szybko stało się to chwytem marketingowym, ale czy rzeczywiście jest w tym medyczna logika? Okazuje się, że wszystkie teorie dotyczące skuteczności witaminy lewoskrętnej wynika z błędnego rozumienia symbolu "L" oraz pojęcia "skręcalności".

Kwas askorbinowy, L-askorbinowy oraz witamina C to trzy określenia tego samego związku chemicznego, a postrzganie witaminy lewoskrętnej jako lepszej jest medycznym mitem. Faktem jest, iż w przypadku witaminy C cząsteczki zawsze są prawoskrętne, a określenie izomeru L lub D nie wpływa na jej biologiczne właściwości czy przyswajalność.

Oznacza to, że zarówno kwas L-aksorbinowy i D-askorbinowy to cząsteczki prawoskrętne i nie ma to przełożenia na ich działanie. Dodatkowo lewoskrętny izomer kwasu askorbinowego nie jest nawet witaminą, a dodatkiem do żywności i pełni funkcje konsewrujące.

3. Liposomalna witamina C

Liposomalna witamina C to produkt, który jest dostępny na rynku już od 2004 roku. Można ją przygotować samodzielnie w domu. Cechuje ją nie tylko łagodne działanie, ale przede wszystkim wysoka skuteczność - liposomalna postać witaminy C przyswaja się nawet w 90%. To wartość porównywalna z kwasem askorbinowym podawanym dożylnie.

Stosowanie liposomalnej witaminy C poleca się w przypadku walki ze stanami zapalnymi, gorączką i przeziębieniem.

4. Witamina C w kosmetykach

Ze względu na swoje właściwości antyoksydacyjne, witamina C jest bardzo chętnie stosowana w przemyśle kosmetycznym. Wykazuje przede wszystkim działanie rozjaśniające, a dzięki stymulowaniu produkcji kolagenu opóźnia procesy starzenia skóry. Neutralizuje wolne rodniki i chroni przed negatywnym działaniem promieni słonecznych (jednocześnie musi być stosowana razem z kremem z filtrem).

Witamina C działa przeciwzapalnie i pomaga wyciszać objawy trądziku. Świetnie radzi sobie także z przebarwieniami różnego pochodzenia i chroni skórę przed efektami działania tzw. stresu oksydacyjnego. Sprawdza się w zabiegach na twarz i ciało. Stosowana na włosy może je delikatnie rozjaśnić, choć w kosmetykach do pielęgnacji włosów nie spotyka się jej tak często.

Warto pamiętać, że czysta witamina C jest wrażliwa na działanie światła, dlatego należy trzymać kosmetyki w ciemnym miejscu. Producenci zwykle wykorzystują buteleczki z ciemnego szkła, aby jeszcze lepiej chronić składniki kosmetyków.

5. Dzienne zapotrzebowanie na kwas askorbinowy

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę C będzie różne, w zależności od wielu czynników, między innymi płci i wieku. Uważa, że się, dzienna dawka kwasu askorbinowego dla danej grupy wynosi:

• dla niemowląt: ok. 20mg dziennie
• dla dzieci do 1 do 3 roku życia: 40mg
• dla dzieci od 4 do 12 roku życia: 50mg
• dla chłopców w wieku 13-18: 75mg
• dla dziewcząt w wieku 13-18: 65mg
• dla dorosłych kobiet: 75mg
• dla dorosłych mężczyzn: 90mg
• dla kobiet w ciąży: 85mg
• dla kobiet karmiących: 120mg

Dawkowanie może być różne w sytuacji, kiedy dana osoba zmaga się z jakimiś dolegliwościami lub cierpi na choroby, w przebigu których warto dodatkowo suplementować witaminę C.

5.1. Kiedy sięgać po witaminę C?

Oczywiście kwas askorbinowy powinien być w naszej diecie każdego dnia, ale istnieją sytuacje, w których organizm wykazuje zwiększone zapotrzebowanie na tę witaminę. To nie tylko sezon jesienno-zimowy, ale także:

• okresy obniżonej odporności (np. stan po chorobie, zabiegu, operacji)
• ciąża i laktacja
• obecność stanów zapalnych w organizmie
• okres wzmożonej aktywności fizycznej
• okres wzmożonego stresu

Na zwiększoną podaż witaminy C powinny zwrócić także uwagę osoby palące papierosy (choć oczywiście znacznie zdrowsze będzie uwolnienie się od nawyku), a także te, któe borykają się z niektórymi chorobami, np. cukrzycą i nadciśnieniem tętniczym.

O odpowiedni poziom witaminy C powinny dbać także osoby starsze.

5.2. Jak zwiększyć wchłanianie witaminy C

Kwas askorbinowy jest witaminą rozpuszczalną w wodzie, więc jest raczej łatwo przyswajalna w organizmie, niemniej jednak warto jej nieco pomóc. W jaki sposób?

Przede wszystkim warto jeść owoce i warzywa w surowej postaci - witamina C rozpada się pod wpływem obróbki termicznej. Produktów spożywczych nie należy też przechowywać zbyt długo, ponieważ również mogą w ten sposób tracić witaminy. Idealnym rozwiązaniem jest ich mrożenie.

Warto także starać się bardzo cienko obierać owoce i warzywa lub nie robić tego wcale, ponieważ to włąśnie pod skórką znajduje się najwięcej witamin i składników mineralnych. Pamiętajmy, że najwięcej wartości mają świeżo obrane produkty oraz te, które nie leżały długo w wodzie (witaminy rozpuszczalne w niej mogą przenikać do wody, a nastepnie zostać wylane do odpływu).

6. Niedobór witaminy C

Zbyt niski poziom witaminy C może skutkować pojawieniem się wielu dolegliwości. Mówi się, że problem najczęściej dotyczy osób samotnych lub zabieganych, które prowadzą monotonną dietę i nie dbają o spożywanie dobrej jakości produktów.

Najczęściej objawy niedoboru witaminy C to:

• niedokrwistość
• znaczne obniżenie odporności
• widoczne zmiany skórne - przebarwienia, ziemisty kolor
• spowolnienie gojenia się ran
• szkorbut
• obrzęki
• kruchość i pękanie naczyń krwionośnych
• problemy ze stawami związane z zaburzeniem produkcji kolagenu
• ciągłe zmęczenie.

Na niedobór witaminy C są narażone także kobiety w ciąży i osoby, które bardzo dużo trenują, przeżywają bardzo dużo stresu, palą papierosy, a także osoby z takimi dolegliwościami, jak:

• cukrzyca
• nadciśnienie tętnicze
• zaburzenia pracy jelit

Aby wyeliminować niedobory kwasu askorbinowego, należy zmienić dietę, zadbać o redukcję codziennego stresu oraz o zdrowy sen, a także sięgnąć po suplementy, które pomogą szybko poradzić sobie z niedoborami.

7. Nadmiar witaminy C

Nadmierne spożycie witaminy C zdarza się rzadko, ponieważ jest ona na bieżąco wykorzystywana. Niemniej jednak może się zdarzyć, że w naszym organizmie będzie jej za dużo. Wówczas mogą wystąpić takie objawy, jak:

• bóle brzucha
• biegunki i wymioty
• wysypka skórna
• zakwaszenie organizmu
• powstawanie kamieni nerkowych

W takich sytuacjach należy odstawić wszystkie suplementy z witaminą C i zadbać o dietę, w której będzie jej nieco mniej.

8. Witamina C a antykoncepcja

Kwas askorbinowy w dużych dawkach (większych niż 1000 mg na dobę) może wchodzić w interakcję ze środkami antykoncepcyjnymi i zwiększać poziom estrogenu nawet o połowę. Efektem tego może być nasilenie niepożądanych skutków stosowania tabletek antykoncepcyjnych. Mogą pojawić się nudności, wymioty, wzdęcia, a także zwiększona podatnośc na infekcje intymne.

Osoby stosujące antykoncepcję hormonalną powinny dostarczać witaminę C głównie z dietą, a w przypadku chęci sięgnięcia po suplementy, powinny poradzić się lekarza.

9. Gdzie znajduje się kwas askorbinowy?

Spore ilości witaminy C znajdują się przede wszystkim warzywach i owocach. Najlepszym jej źródłem są wbrew pozorom nie cytrusy, ale:

• papryka,
• pietruszka,
• acerola,
• dzika róża,
• czarna porzeczka.

Papryka o takiej samej wadze jak np. cytryna czy pomarańcza ma niemal trzykrotnie więcej zawartości witaminy C. Warto pamiętać także, że witamina C jest nietrwała i może ulec rozpadowi na skutek działania wysokiej temperatury. Nie służy jej także intensywne, szybkie rozmrażanie. Najlepiej jest więc jeść warzywa i owoce, które ją zawierają, na surowo.

Dobrym sposobem jest także polewanie sałatek lub dań obiadowych sokiem z cytryny i posypywanie ich świeżą pietruszką, aby mieć pewność, ze dostarczamy sobie duże dawki kwasu askorbinowego.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.