Laparoskopia - wskazania, przygotowanie, przebieg

Laparoskopia wykorzystywana jest w leczeniu takich chorób, jak kamica pęcherzyka żółciowego, choroba Leśniowskiego-Crohna, rak jelita grubego, uchyłki, rodzinna polipowatość (stan powoduje, że wiele polipów jelita grubego podnosi ryzyko raka jelita grubego), nietrzymanie stolca, wypadanie odbytnicy, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, polipy jelita grubego, które są zbyt duże, aby je usunąć podczas kolonoskopii, przewlekłe ciężkie zaparcia, na które nie pomagają leki.

Przed laparoskopią chirurg spotyka się z pacjentem, odpowiada na jego pytania, zapoznaje się z jego historią medyczną, bada go. Jelito pacjenta zostanie opróżnione za pomocą specjalnego środka. W zależności od wieku i ogólnego stanu pacjenta lekarz może zlecić wykonanie prześwietlenia klatki piersiowej, EKG lub inne badania. Anestezjolog rozmawia z pacjentem o rodzaju narkozy. Wieczorem przed laparoskopią pacjent przyjmuje środek przeczyszczający. Nie powinien też nic już jeść.

Laparoskopię bardzo często wykorzystuje się w ginekologii. Laparoskopia ginekologiczna jest powszechnie stosowaną metodą diagnostyczno-zabiegową. Jest ona wykonywana w znieczuleniu ogólnym. Dzięki temu w czasie laparoskopii można bezpiecznie obejrzeć jamy ciała. W czasie laparoskopii ginekologicznej możliwe jest również usunięcie wszelkiego rodzaju zmian, które mogą wpłynąć na płodność kobiety.

Jednym z takich zabiegów jest laparoskopia jajników. Jednak laparoskopia jajników jest możliwa jedynie w przypadku małych torbieli na jajnikach i gdy nie są to zmiany nowotworowe. Laparoskopia jajników jest zazwyczaj wykonywana u młodych kobiet, które mogą mieć jeszcze dzieci. W przypadku kobiet po 45 roku życia laparoskopię zastępuje się tradycyjną operacją, ponieważ jest większe ryzyko zmian złośliwych.

Bardzo częstym zabiegiem jest również laparoskopia woreczka żółciowego. W przypadku woreczka żółciowego laparoskopia jest dużo bezpieczniejsza. Ponadto laparoskopia woreczka żółciowego może być wykonywana u osób otyłych, ponieważ po laparoskopii grozi mniej powikłań niż po tradycyjnym zabiegu.

Laparoskopię diagnostyczną przeprowadza się u pacjentów, którzy odczuwają ból brzucha o niejasnej przyczynie (zwłaszcza ból w prawym podbrzuszu u kobiet, aby odróżnić zapalenie wyrostka robaczkowego od chorób ginekologicznych). Zabieg wykorzystywany jest również do oceny rozległości procesu nowotworowego (umożliwia on zlokalizowanie niewielkich przerzutów. Jest to niezbędne do wybrania odpowiedniej metody leczenia). Oprócz tego, zabieg wykorzystywany jest w diagnostyce niepłodności (służy on ocenie narządów oraz drożności dróg rodnych);

W dniu laparoskopii pacjentowi zakładane jest dojście dożylnie. Gdy pacjent jest przygotowany, zabiera się go na salę operacyjną. Anestezjolog podaje tam znieczulenie, a pielęgniarka oczyszcza środkiem antybakteryjnym brzuch pacjenta i przykrywa go sterylnymi chustami.

Laparoskopię przeprowadza się na sali operacyjnej w pozycji leżącej na plecach. Najpierw stosuje się znieczulenie, potem sterylnymi serwetami zakrywa się całego pacjenta (oprócz głowy) zostawiając tylko miejsce na brzuch.

Odsłonięty fragment przemywa się środkami dezynfekującymi. Po tak poczynionych przygotowaniach nacina się skórę pępka (ok. 5 mm) i wprowadza igłę Veressa, przez którą wprowadza się gaz do jamy brzusznej. Po wytworzeniu odmy wyjmuje się igłę w to samo miejsce wkłada laparoskop. Gdy na monitorze pojawi się obraz wnętrza brzucha to po obu stronach jamy brzusznej wprowadza się 1 - 2 trokary. Przez trokary wkłada się odpowiednie narzędzia. Następnie bardzo dokładnie ogląda się całą jamę brzuszną. Po uzyskaniu niezbędnych informacji i pobraniu materiałów do badań wyciąga się narzędzia, trokary i na końcu laparoskop. Następnie zakłada się pojedyncze szwy na wykonane nacięcia. Na koniec wykonuje się małe opatrunki i wybudza pacjenta ze znieczulenia.

Ponieważ zabieg jest mało inwazyjny, powrót do sprawności jest szybki. Właściwie tego samego dnia można już jeść i pić. Prawie nie odczuwa się bólu. Zwykle już następnego dnia po zabiegu wraca się do domu (chyba, że choroba wymaga dłuższego pozostania w szpitalu). Po 5 dniach zdejmowane są szwy.

Laparoskopia jest względnie bezpieczna. Na pewno wiąże się z mniejszym ryzykiem niż klasyczne operacje. Jednak jak w przypadku każdej metody inwazyjnej może się wiązać z pewnymi powikłaniami: wkłucie igły Veressa w naczynia lub narządy brzuszne, uszkodzenie narządów narzędziami chirurgicznymi, zakażenia ran lub ogólne oraz powikłania związane ze znieczuleniem.

Pacjent po laparoskopii budzi się na sali pooperacyjnej, często z maską tlenową na twarzy. Rurka, która została wprowadzona do żołądka (sonda) zostanie usunięta w sali pooperacyjnej. Wieczorem po laparoskopii pacjent może zacząć przyjmować płyny, a następnego dnia otrzyma pożywienie stałe. Mogą pojawić się nudności i wymioty, co po znieczuleniu występuje często. Już dzień po laparoskopii pacjent jest zachęcany do wstawania z łóżka. Ruch zmniejsza możliwość wystąpienia takich komplikacji, jak zapalenie płuc czy zakrzepicy żylnej. Po powrocie do domu pacjent po laparoskopii powinien stopniowo zwiększać swoją aktywność. Najlepszym ćwiczeniem są spacery.

Igła Veressa do wytwarzania odmy – narządy w jamie brzusznej ściśle do siebie przylegają. Uniemożliwia to dokładne obejrzenie organów i jakiekolwiek manipulacje w ich obrębie. Dlatego do wnętrza jamy brzusznej wprowadza się gaz (dwutlenek węgla), który unosi powłoki brzuszne i wypełnia przestrzeń między organami. Taki stan nazywamy odmą. Igłę wprowadza się przez pępek do środka brzucha. Jest wyposażona w specjalny mechanizm zabezpieczający przed nakłuciem narządów wewnętrznych. Następnie przez igłę pompuje się gaz i wytwarza odmę. Dwutlenek węgla szybko się wchłania, więc trzeba go ciągle uzupełniać. Służy do tego przewód przy laparoskopie. Ma on specjalny czujnik zabezpieczający przed wytworzeniem zbyt dużego ciśnienia.

Laparoskop to odmiana endoskopu służąca do oglądania wnętrza jamy brzusznej. Składa się ze sztywnej rury zawierającej układ optyczny, źródło światła oraz kamerę. Laparoskopy są też wyposażone w przewód służący do podawania gazu, aby uzupełnić jego ilość w czasie operacji. Obraz wyświetlany na 1 lub 2 monitorach jest 10-krotnie powiększony, co umożliwia dokładne obejrzenie narządów i tkanek wewnątrz brzucha. Trokary to rurki, które wprowadza się do jamy brzusznej pod kontrolą obrazu na monitorze. Wkłada się przez nie specjalne narzędzia chirurgiczne do jamy brzusznej.

Narzędzia chirurgiczne używane w laparoskopii mają specjalną konstrukcję. Są długie i cienkie. Ich budowa umożliwia wsunięcie przez trokar i rozwarcie końcówki już w środku brzucha. Wśród narzędzi laparoskopowych znajdują się odpowiedniki właściwie wszystkich przyrządów stosowanych w klasycznej chirurgii. W laparoskopii diagnostycznej używa się głównie haczyków i kleszczy, służących do podtrzymywania narządów. Dają możliwość obejrzenia ich z wielu stron oraz odsłonięcia mało dostępnych miejsc.

Laparoskopia diagnostyczna posiada szereg zalet, niestety ma też pewne ograniczenia. Przeciwwskazaniami do zabiegu laparoskopii są między innymi zrosty powstałe po poprzednich operacjach, zły stan ogólny, uszkodzenie przepony, rozlane zapalenie otrzewnej. Poza tym podczas laparoskopii dostęp do niektórych narządów jest trudniejszy niż w przypadku zwykłej operacji.

Źródła

1. Laparoskopia w chirurgii onkologicznej
2. Noszczyk W., Chirurgia tom 1-2, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005, ISBN 83-200-3121-4
3. Fibak J. CHIRURGIA. Podręcznik dla studentów medycyny., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002, ISBN 83-200-2708-X
4. Popiela T. (red.), Davidson Chirurgia. Podręcznik dla studentów, Urban & Partner, Wrocław 2009, ISBN 978-83-7609-128-0