Leki sekretolityczne – działanie, wskazania i przeciwwskazania
Leki sekretolityczne to preparaty, które rozrzedzają gęstą wydzielinę w drogach oddechowych i zwiększają wydzielanie rzadkiego śluzu. Ich mechanizm związany jest z drażnieniem receptorów w żołądku lub w oskrzelach. Włącza się je w czasie infekcji, kiedy dochodzi do zwiększania objętości, zagęszczenia śluzu i trudności w jego odkrztuszaniu. Jak je stosować?
1. Czym są leki sekretolityczne i w jaki sposób działają?
Leki sekretolityczne (leki wykrztuśne) to preparaty, zadaniem których jest pobudzenie odruchu kaszlu poprzez zwiększenie produkcji wodnistego śluzu w oskrzelach. Wdraża się je w przypadku nadmiernej produkcji lepkiej wydzieliny, w celu jej rozrzedzenia i upłynnienia.
Jakie są mechanizmy działania leków sekretolitycznych na wydzieliny śluzowe? Działanie sekretolityczne jest związany z drażnieniem receptorów w żołądku lub w oskrzelach. W efekcie leki wykrztuśne, poprzez zwiększenie objętości wydzieliny wskutek jej nawodnienia, ułatwiają wykrztuszenie. Do tej grupy leków zalicza się inhalacje z soli hipertonicznej (3-7%) oraz gwajafenezynę.
Leki mukolityczne a sekretolityczne
Warto wiedzieć, że leki wykrztuśne - leki rozrzedzające wydzielinę i ułatwiające odkrztuszanie - to grupa preparatów, które wykazują aktywność nie tylko sekretolityczną, ale i mukolityczną, mukoregulacyjną oraz mukokinetyczą. Oznacza to, że z uwagi na działanie dzielą się na: środki wykrztuśne, mukoregulatory, leki mukolityczne i mukokinetyczne. Są wśród nich syropy i tabletki, zarówno preparaty OTC (dostępne bez recepty), jak i Rx (wydawane na receptę lekarską).
Leki sekretolityczne (np. ambroksol, acetylocysteina) pobudzają odruch kaszlu poprzez zwiększenie produkcji wodnistego śluzu w oskrzelach (mają działanie zwiększające ilość wydzieliny i działają na nią upłynniająco). Z kolei:
- mukolityki (acetylocysteina, erdosteina, mesna), dzięki wolnym grupom sulfhydrylowym, wpływają na zmniejszenie lepkości wydzieliny poprzez rozbicie mostków disiarczkowych. Ich podanie wpływa na zwiększenie ilości płynnej wydzieliny (nie dochodzi do jej produkcji i podrażniania błony śluzowej dróg oddechowych),
- mukokinetyki (np. ambroksol, bromheksyna), które stymulacją pracy rzęsek pobudzają wydzielanie surfaktantu. Te wspiera czynność oczyszczania oskrzeli. To ułatwia ewakuacji wydzieliny. Mukokinetyki wykazują również działanie mukolityczne,
- mukoregulatory (np. karbocysteina), które normalizują proces wydzielania śluzu poprzez zmianę jego właściwości fizykochemicznych. Dzięki nim wydzielina staje się mniej lepka i bardziej płynna. Istotą aktywności tej grupy leków jest zmniejszenie ilości glikopeptydów i rozrostu komórek kubkowych oraz pobudzenie syntezy związków wiążących wodę.
2. Leki sekretolityczne - wskazania
Jakie są główne zastosowania leków sekretolitycznych w medycynie? Ponieważ podstawowym zadaniem leków wykrztuśnych jest przywrócenie prawidłowego składu śluzu i ułatwienie jego ewakuacji, leki sekretolityczne stosuje się w infekcjach dróg oddechowych, przebiegających z utrudnionym odkrztuszaniem zalegającej wydzieliny.
Ich stosowanie nie tylko łagodzi dolegliwości i ułatwia funkcjonowanie, ale i zmniejsza ryzyko nadkażenia bakteryjnego poprzez zmniejszanie nasilenia stanu zapalnego oraz redukcję warunków sprzyjających namnażaniu się patogenów.
Leki sekretolityczne wykorzystuje się na przykład podczas leczenia ostrego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok przynosowych (tzw. leki sekretolityczne na zatoki). Przykładem leku o działaniu sekretolitycznym, który powoduje rozrzedzenie śluzu, dając efekt zmniejszający obrzęk błon śluzowych górnych dróg oddechowych, jest Sinupret.
Ten lek ziołowy zawiera takie składniki jak korzeń goryczki (Gentianae radix), kwiat pierwiosnka (Primulae flos), ziele szczawiu (Rumicis herba), kwiat bzu czarnego (Sambuci flos), ziele werbeny (Verbenae herba). W przypadku innych infekcji dróg oddechowych leki sekretolityczne indukują kaszel i zwiększają efektywność wykrztuszania wydzieliny.
3. Przeciwwskazania i skutki uboczne stosowania leków sekretolitycznych
Leków sekretolitycznych nie należy stosować w przypadku nadwrażliwości na substancję czynną bądź substancje pomocnicze leku. Przeciwwskazaniem do stosowania leków sekretolitycznych są także wrzody żołądka lub dwunastnicy, także nadkwasota żołądka.
W okresie ciąży i karmienia piersią przed zastosowaniem należy się skonsultować z lekarzem. Nie zaleca się równoczesnego stosowania innych środków o działaniu wykrztuśnym.
Jakie są potencjalne skutki uboczne stosowania leków sekretolitycznych? Mogą wystąpić zaburzenia żołądkowo-jelitowe oraz reakcje nadwrażliwości.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.