Niedobór witamin – przyczyny, objawy, leczenie i zapobieganie
Niedobór witamin, szczególnie przewlekły, może prowadzić zarówno do dokuczliwych dolegliwości, jak i poważnych problemów ze zdrowiem. Aby do niego nie dopuścić, należy przestrzegać zasad racjonalnej diety, a w szczególnych sytuacjach zadbać o suplementację. Jakie są typowe objawy braku witamin? Jak je diagnozować i leczyć? Co warto wiedzieć?
1. Co to jest niedobór witamin?
Niedobór witamin może być bardzo szkodliwy. Ma to związek z tym, że choć ta grupa związków chemicznych o różnorodnej budowie nie stanowi źródła energii ani materiału budulcowego, jest bardzo ważnym składnikiem organizmu. Wpływa na jego funkcjonowanie i kondycję, wzrost i rozwój, a także prawidłowy przebieg procesów metabolicznych.
Oznacza to, że witaminy w niewielkiej ilości są organizmowi absolutnie niezbędne. Przy zbyt małym spożyciu witamin mogą się pojawić zaburzenia funkcjonowania organizmu zwane hipowitaminozami.
Stan ten objawia się symptomami charakterystycznymi dla niedoboru konkretnych związków. Z hipowitaminozy wynika awitaminoza. To zespół objawów będących skutkiem przewlekłego niedoboru jednej lub kilku witamin.
2. Przyczyny niedoboru witamin
Niedobór witamin może mieć charakter pierwotny, który bywa dziedziczny (wywołany wadami genetycznymi i zaburzeniami biochemicznymi), a także wtórny. To skutek za małej podaży witamin w diecie lub zaburzeń trawienia oraz wchłaniania.
Najbardziej powszechną przyczyną niedoboru witamin jest nieracjonalna, niewłaściwie zbilansowana i uboga dieta. Zdarza się jednak, że odpowiedzialne są choroby, na przykład żołądka i jelit, które uniemożliwiają wchłanianie witaminy w przewodzie pokarmowym.
Na niedobory narażone są także kobiety w ciąży, alkoholicy, osoby uzależnione papierosów czy stosujące restrykcyjne diety, pacjenci ze schorzeniami reumatycznymi bądź łuszczycą, weganie i wegetarianie, a także zmagające się z nowotworem.
3. Objawy niedoboru witamin
Jakie są objawy niedoboru najważniejszych witamin?
Niedobór witaminy A oznacza:
- zaburzone widzenie, kurzą ślepotę lub ślepotę zmierzchową, zespół suchego oka,
- zaburzenia odporności,
- zmęczenie,
- suche i łamliwe włosy,
- kruche paznokcie.
Niedobór witaminy D wywołuje takie objawy jak:
- choroby zębów oraz przyzębia,
- złamania kości, skrzywienia, wady postawy,
- krzywicę u dzieci, osteoporozę i osteomalację u dorosłych,
- osłabienie i bóle mięśni,
- stany zapalne skóry i spojówek,
- osłabienie organizmu,
- spadek odporności.
Niedobór witaminy E wywołuje:
- rozdrażnienie,
- spadek koncentracji,
- osłabienie mięśni,
- szybsze starzenie się skóry,
- gorsze gojenie się ran,
- pogorszenie wzroku,
- osłabienie płodności, poronienia.
Niedobór witaminy K manifestuje się jako:
- zaburzenia krzepnięcia,
- tendencje do powstawania krwotoków wewnętrznych i zewnętrznych,
- przedłużone gojenie się ran,
- biegunki,
- zaburzenia mineralizacji kości, osteoporoza.
Niedobór witaminy B2 oznacza:
- zajady, czyli bolesne pękanie kącików ust,
- nadmierne wypadanie włosów.
Niedobór witaminy B3 objawia się jako:
- pelagra, czyli tak zwany rumień lombardzki. Wówczas pojawia się zapalenie skóry, biegunka, otępienie, osłabienie, agresja, bezsenność i ataksja,
- stany zapalne języka,
- depresja,
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe.
Niedobór witaminy B5 oznacza:
- zmiany skórne,
- przedwczesne starzenie się i siwienie,
- zaburzenia wzrostu,
- zaburzenia snu,
- problemy z koncentracją.
Niedobór witaminy B6 sprawia, że pojawiają się:
- stany zapalne skóry,
- drgawki,
- depresja,
- zaburzenia snu,
- anemia,
- pogorszenie samopoczucia,
- częste infekcje,
- kamica nerkowa.
Niedobór witaminy B7 sprawia, że obserwuje się:
- zmiany łojotokowe i zapalne skóry,
- osłabienie i wypadanie włosów,
- rozdwajanie paznokci,
- bóle mięśni,
- podwyższenie poziomu cholesterolu.
Niedobór witaminy B9 (witamina B11 lub kwas foliowy) wywołuje:
- osłabienie, uczucie permanentnego zmęczenia,
- problemy z koncentracją,
- bezsenność,
- niedokrwistość megaloblastyczną,
- zahamowanie wzrostu,
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe, spadek masy ciała,
- rozwój wad cewy nerwowej u płodu.
Niedobór witaminy B12 manifestuje się jako:
- niedokrwistość oraz osłabienie,
- bóle i zawroty głowy,
- bladość powłok,
- tachykardia,
- utrata apetytu i smaku,
- spadek masy ciała,
- zaburzenia czucia i parestezje,
- zaburzenia widzenia,
- splątanie, otępienie, depresja i inne objawy psychiatryczne.
Niedobór witaminy C to przede wszystkim:
- szkorbut, to jest osłabienie i krwawienie dziąseł oraz wypadanie zębów,
- kruchość i pękanie naczyń krwionośnych,
- osłabienie odporności,
- utrudnione gojenie się ran,
- bolesność stawów.
4. Diagnostyka i leczenie oraz zapobieganie niedoborom witamin
Niedobór witamin diagnozuje się na podstawie objawów oraz stężenia danej witaminy (lub czasem jej metabolitów) we krwi lub w moczu. Leczenie niedoborów opiera się na suplementacji określonej witaminy lub kompleksu witamin. Gdy terapia doustna nie jest wystarczająca, witaminę podaje się drogą domięśniową lub dożylną.
Aby zapobiegać niedoborowi witamin, należy dbać o to, aby codzienna dieta była urozmaicona. W jadłospisie ważne miejsce powinny zajmować warzywa i owoce. Warto pamiętać, że z uwagi na to, że witaminy mogą mieć zarówno pochodzenie naturalne, jak i syntetyczne, z uwagi na zagrożenie niedoborem można pozyskiwać je nie tylko z żywności, ale i za pośrednictwem suplementów diety oraz leków.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.