Trwa ładowanie...

Niedocukrzenie krwi

Niedocukrzenie krwi
Niedocukrzenie krwi

Niedocukrzenie krwi, zwane inaczej hipoglikemią, może objawiać się nieznaczną sennością, ogólnym osłabieniem, silnymi potami. Niedocukrzenie pojawia się wówczas, gdy mamy do czynienia z niskim poziomem cukru we krwi. W przypadku chorych na cukrzycę, gdy ma ono lekki charakter, niepotrzebna jest pomoc lekarza. Choroba jest szczególnie groźna dla osób leczonych insuliną. W ich przypadku hipoglikemia może doprowadzić nawet do śmierci.

spis treści

1. Rola glukozy w organizmie

Glukoza jest podstawowym składnikiem energetycznym dla organizmu, dociera do wszystkich jego części. Dlatego jej nieprawidłowa ilość wpływa na funkcjonowanie właściwie każdej komórki naszego ciała. Duże wahania glikemii prowadzą do zagrażającej życiu śpiączki. Natomiast długotrwale utrzymująca się hiperglikemia wiąże się z zaburzeniem funkcjonowania i niewydolnością wielu narządów. Im lepiej kontrolowana cukrzyca, tym później te powikłania mają szansę się rozwinąć.

Hipoglikemia to również ostry stan, mogący zagrażać życiu. Co ciekawe, w cukrzycy typu 2 hipoglikemia zdarza się znacznie rzadziej niż w cukrzycy typu 1.

Zobacz film: "Czy mniejsza potrzeba snu jest normalną częścią procesu starzenia?"

Rozróżnia się 3 stopnie niedocukrzenia: łagodny, umiarkowany i ciężki.

2. Ciężka hipoglikemia

Do ciężkiej hipoglikemii dochodzi, gdy poziom cukru we krwi chorego wynosi poniżej 50 ml/dl. W takiej sytuacji może nawet dojść do wstrząsu hipoglikemicznego, który objawia się utratą przytomności i śpiączką cukrzycową. Najczęściej dochodzi do niego u osób cierpiących na cukrzycę typu 1, którzy przyjęli zbyt dużą dawkę insuliny. W przypadku ciężkiej hipoglikemii należy jak najszybciej przyjąć 10-20 g glukozy – może to być czekoladka, szklanka soku lub słodzona herbata. Jeśli chory straci przytomność należy niezwłocznie podać mu 1-2 mg glukagonu, a jeśli mimo tego w ciągu 10 minut chory nie odzyska przytomności, trzeba niezwłocznie wezwać pogotowie.

Osoba cierpiąca na cukrzycę musi zawsze starać się utrzymywać prawidłowy poziom cukru we krwi. Groźny jest zarówno stan podwyższonego stężenia glukozy, jak i nadmierny spadek cukru we krwi. W przypadku pojawienia się objawów hipoglikemii należy szybko reagować, gdyż niedocukrzenie może grozić uszkodzeniem mózgu.

3. Przyczyny i objawy
 niedocukrzenia krwi

O hipoglikemii mówimy wówczas, gdy poziom cukru we krwi spada poniżej 2,8 mmol/l (50 mg%). Cukier (glukoza) jest niezbędny dla prawidłowej pracy mózgu. Zbyt mała ilość glukozy prowadzi do zaburzeń pracy ośrodkowego układu nerwowego. Osoba dotknięta hipoglikemią staje się wówczas bardziej nerwowa i agresywna, ma problemy z pamięcią, odczuwa głód, osłabienie, mogą pojawić się także drgawki oraz zawroty głowy. Niekiedy niedocukrzenie może prowadzić do omdleń.

Inne objawy hipoglikemii, czyli niedocukrzenia to:

  • drżenie mięśni;
  • uczucie głodu;
  • osłabienie;
  • ziewanie i senność;
  • mrowienie wokół ust i języka;
  • ociężałość myślenia;
  • nadmierna potliwość;
  • zawroty głowy;
  • bóle głowy;
  • bladość skóry;
  • kołatanie serca;
  • zaburzenia pamięci i zmiana zachowania;
  • zaburzenia widzenia;
  • agresywność bez powodu;
  • hipotermia.

Dużym problemem u cukrzyków jest to, że po kilku latach trwania choroby mogą nie odczuwać początkowych objawów hipoglikemii. Oznacza to, że objawy pojawiają się w momencie, kiedy cukrzycy nie są w stanie poradzić sobie bez drugiej osoby.

Niedocukrzenie u osób chorych na cukrzycę pojawia się najczęściej po wysiłku fizycznym, wypiciu alkoholu, towarzyszy chorobom wątroby, wygłodzeniu organizmu bądź też wskutek przyjęcia nadmiernej ilości insuliny lub innych leków przeciwcukrzycowych a także stosowania beta-blokerów. Hipoglikemia może także wystąpić o poranku, przed przyjęciem posiłków. Jej przyczyną mogą być wówczas nowotwory, niewydolność wątroby, choroby nerek, a także niewłaściwa praca kory nadnerczy i przysadki mózgowej. W przypadku, gdy hipoglikemia ujawnia się po posiłku (tzw. hipoglikemia poposiłkowa), przyczyn upatruje się w niewłaściwej pracy żołądka (zaburzenia opróżniania żołądka, problemy powstałe po resekcji żołądka) oraz w defektach genetycznych.

Niedocukrzenie krwi może pojawić się w momencie, gdy pacjent wstrzyknie do organizmu insulinę i nie zje posiłku. Jeśli senność szybko narasta, należy wypić spożyć chleb z miodem lub dżemem, cukierki. Stan ten mija szybko. Jeśli jednak wyżej wspomniane postępowanie nie daje efektów, należy udać się do lekarza. W momencie, gdy pojawią się zaburzenia świadomości lub nadmiernej senności u cukrzyków, szybka pomoc medyczna jest konieczna.

Osoby chore na cukrzycę typu 2, a więc niepotrzebujące przyjmowania insuliny, w momentach niedocukrzenia mogą być rozdrażnione i osłabione, odczuwają przy tym bóle brzucha, senność oraz problemy z koncentracją. Gdy objawy hipoglikemii pojawią się u chorego na cukrzycę typu 2, powinien on jak najszybciej zjeść coś słodkiego. Aby stany niedocukrzenia nie występowały w nocy, zaleca się chorym spożycie przed snem np. twarożku. Niekiedy w takich sytuacjach lekarze zmieniają dawkowanie leku przyjmowanego na noc.

4. Diagnostyka i leczenie hipoglikemii

Rozpoznanie hipoglikemii rozpoczyna się od diagnozy różnicującej. Objawy hipoglikemii przypominają niekiedy choroby psychiczne, udar mózgu oraz epilepsję. Istotne jest także, czy hipoglikemia pojawia się u osoby cierpiącej na cukrzycę czy też u osoby ogólnie zdrowej.

Aby ustąpiły objawy niedocukrzenia, wystarczy jak najszybciej spożyć słodki napój (np. napój gazowany naturalnie słodzony) bądź zjeść owoc (np. banan) czy też kanapkę. Jeżeli chory zemdlał, wówczas konieczne jest ułożenie go w pozycji bocznej ustalonej, tak aby chory nie przygryzł sobie języka, a następnie podać mu domięśniowo glukagon. Konieczne jest także w takim przypadku wezwanie natychmiastowej pomocy lekarskiej.

Metody leczenia hipoglikemii zależą od poziomu niedocukrzenia. Choremu z lekkim niedocukrzeniem wystarczy podać glukozę bądź sacharozę (zawartą np. w soku). Osobom z ciężką hipoglikemią, w stanach utraty przytomności, podaje się dożylnie glukozę lub domięśniowo glukagon (po odzyskaniu przytomności chory dodatkowo przyjmuje doustnie glukozę). Należy przy tym podkreślić, że glukagonu nie wolno podawać osobom będącym pod wpływem alkoholu.

Z niedocukrzeniem nasz organizm stara się walczyć sam. W tym celu zwiększa wydzielanie adrenaliny, kortyzolu i glukagonu. Jednak wzrost poziomu cukru we krwi może nastąpić dopiero po 12 godzinach. Jeśli w tym czasie chory przyjął dodatkową porcję cukru, reakcja organizmu może doprowadzić do hiperglikemii. Jeżeli chory cierpi na głęboką hipoglikemię (poziom cukru spada wówczas poniżej 2,2 mmol/l ), wówczas niezbędne jest leczenie szpitalne.

5. Inne powikłania cukrzycy

Zarówno nieleczona jak i źle kontrolowana cukrzyca może doprowadzić do powstania wielu powikłań. Niektóre z nich są nieodwracalne, podczas gdy inne można wyleczyć stosując odpowiednią terapię. Jednym, lecz nie jedynym ze skutków źle leczonej cukrzycy jest hipoglikemia.

5.1. Śpiączka cukrzycowa (kwasica ketonowa)

To ostre powikłanie cukrzycy mogące wystąpić na każdym etapie trwania choroby. Powodem jest bardzo duże stężenie glukozy we krwi,wynikające z braku insuliny. Objawy mogą się pojawiać stopniowo lub bardzo gwałtownie (w zależności od tempa narastania poziomu cukru). Początkowo odczuwa się zwiększone pragnienie oraz oddaje duże ilości moczu. Pomimo picia znacznych ilości płynów, odwodnienie organizmu się powiększa. Powoduje to zmęczenie, senność i bóle głowy. Skóra staje się sucha i szorstka.

Następnie dołączają się mdłości, bóle brzucha i wymioty. Mogą występować bóle w klatce piersiowej. Rozwija się duszność, którą chory rekompensuje bardzo charakterystycznym dla tego stanu, głębokim i szybkim oddychaniem (przypomina oddech gonionego psa). Z ust można wyczuć nieprzyjemny zapach acetonu. Jeżeli hiperglikemia ciągle się zwiększa, prowadzi to do dalszego pogorszenia, zaburzeń świadomości i śpiączki. Nieleczona może prowadzić do śmierci.

Śpiączka hiperglikemiczna często bywa pierwszym objawem cukrzycy typu 1. Przy nagłym wyczerpaniu się komórek produkujących insulinę objawy gwałtownie narastają. Przyczyną takich zaburzeń może być okresowe zwiększenie zapotrzebowania organizmu na insulinę. Wówczas normalna dawka hormonu jest niewystarczająca i rozwija się hiperglikemia. Dzieje się tak w przypadku zakażeń bakteryjnych, ostrych chorób (zawał, udar, zapalenie trzustki), ale też przy nadużywaniu alkoholu, czy przerwaniu lub nieprawidłowym stosowaniu insulinoterapii. Leczenie prowadzone jest w szpitalu.

5.2. Neuropatia cukrzycowa

Neuropatia cukrzycowa to najczęstsze przewlekłe powikłanie cukrzycy. Hiperglikemia powoduje uszkodzenie i zanik neuronów. Stan ten nasilają zmiany miażdżycowe (również będące wynikiem cukrzycy) w małych naczyniach odżywiających nerwy. Objawy są bardzo różnorodne i zależą od położenia uszkodzonych komórek nerwowych. Mogą się pojawić zaburzenia czucia, mrowienie dłoni i stóp, osłabienie mięśni. Najdotkliwszy z tego wszystkiego jest ból, któremu towarzyszą kurcze mięśni. Jeżeli neuropatia obejmie serce, problem stanowią spadki ciśnienia w pozycji stojącej, omdlenia i zaburzenia rytmu. Przy zajęciu przewodu pokarmowego występują zaparcia. Poza tym mogą wystąpić zaburzenia smaku, wydzielania potu, a nawet u połowy mężczyzn chorujących na cukrzycę impotencja. W leczeniu najlepsze efekty osiąga się przez prawidłową kontrolę glikemii.

5.3. Nefropatia cukrzycowa

Nefropatia cukrzycowa - to przewlekłe powikłanie rozwija się u 9–16% chorych (częściej na cukrzycę typu 2). Przewlekła hiperglikemia powoduje uszkodzenie kłębuszków nerkowych, co początkowo objawia się przedostawaniem się białka (głównie albumin) do moczu. W cukrzycy typu 1 badanie w kierunku mikroalbuminurii (wydalanie z moczem 30–300 mg albumin na dobę) trzeba wykonać po 5 latach trwania choroby, w cukrzycy typu 2 już w momencie rozpoznania, ponieważ nie wiadomo, od kiedy dana osoba cierpi z powodu nadmiaru cukru we krwi. Diagnostykę powtarza się co rok od momentu wykonania pierwszego oznaczenia. Choroba nerek po jakimś czasie prowadzi do ich niewydolności i konieczności wdrożenia dializ. Najważniejszą rolę w ochronie tych narządów przed powikłaniami odgrywa prawidłowa kontrola poziomu glukozy we krwi. Przy uzyskaniu wyrównania cukrzycy mikroalbuminuria może nawet ustąpić.

5.4. Powikłania oczne

Cukrzyca jest przyczyną wielu chorób narządu wzroku. Może uszkodzić nerwy, kierujące ruchami gałki ocznej, co prowadzi m.in. do zeza, podwójnego widzenia i bólu tej okolicy. Przy niszczeniu soczewki pogarsza się ostrość wzroku, wymagająca korekcji okularam. U 4% cukrzyków rozwija się jaskra. Niestety, rokowanie jest niekorzystne, ponieważ przeważnie wiąże się z całkowitą utratą wzroku. Jednak główną przyczyną pozbawienia widzenia stanowi retinopatia cukrzycowa. Po 15 latach choroby rozwija ją 98% osób z cukrzycą typu 1. W cukrzycy typu 2 już w momencie rozpoznania dotyczy ona około 5%. Najlepszym sposobem na uniknięcie lub opóźnienie tych wszystkich zaburzeń jest utrzymywanie prawidłowego stężenia glukozy oraz niskiego ciśnienia tętniczego (które bardzo często towarzyszy cukrzycy).

5.5. Stopa cukrzycowa

Do powstania tzw. zespołu stopy cukrzycowej przyczyniają się zarówno neuropatia, jak i zmiany naczyniowe. Uszkodzenie nerwów prowadzi do zaniku mięśni w obrębie stopy, upośledzenia czucia bólu, dotyku, co naraża na liczne urazy, których chory nie zauważa. Miażdżyca natomiast prowadzi do niedokrwienia. Skutkuje to obumieraniem tkanek oraz miejscową osteoporozą. Może dojść do zapalenia kośc, złamań i zwichnięć stawów, powodujących znaczne zniekształcenia. Jeżeli zmiany będą bardzo zaawansowane, czasem jedynym sposobem leczenia jest amputacja stopy cukrzycowej.

5.6. Zmiany w dużych naczyniach krwionośnych

Poprzednie powikłania były związane przede wszystkim z uszkodzeniem drobnych naczyń, jednak cukrzyca zaburza funkcjonowanie również tych dużego kalibru. Choroba znacznie przyspiesza rozwój miażdżycy. To z kolei przyczynia się do powstania choroby niedokrwiennej serca. Wówczas ryzyko wystąpienia zawału serca jest bardzo duże. Poza tym u cukrzyków udary mózgu pojawiają się 2–3-krotnie częściej niż w zdrowej populacji. Kolejną chorobą, która często współistnieje z cukrzycą i znacznie pogarsza jej przebieg, jest nadciśnienie tętnicze. Współistnienie obu tych zaburzeń powoduje szybszy rozwój powikłań hiperglikemii.

5.7. Zmiany skórne

Długotrwałe utrzymywanie się wysokich poziomów cukru predysponuje do powstawania rozmaitych chorób skóry. W cukrzycy typu 2 często zdarza się, że występowanie przewlekłych ropni lub nawracających zakażeń w obrębie skóry jest pierwszym objawem schorzenia.

5.8. Zmiany kostne

Cukrzyca często powoduje osteoporozę, co może być przyczyną groźnych złamań. W leczeniu, oprócz wyrównania glikemii, stosuje się preparaty witaminy Doraz bisfosfoniany.

5.9. Zaburzenia psychiczne

Często zapomina się o tym problemie. Chorzy na cukrzycę nierzadko cierpią z powodu depresji. Zdarzają się też zaburzenia lękowe. Takie osoby potrzebują dużego wsparcia rodziny i przyjaciół. Czasami trudno się pogodzić z faktem, że choroba jest na całe życie, a leczenie wymaga wielu poświęceń i wyrzeczeń.

6. Rokowanie w cukrzycy

W cukrzycy typu 1 nie jest zbyt korzystne. Choroba rozpoczyna się w młodym wieku (często w dzieciństwie), a po 15 latach jej trwania zwykle pojawiają się powikłania. Schorzenie często prowadzi do inwalidztwa (ślepota, amputacja kończyny). 50% osób z neuropatią dotyczącą naczyń i serca umiera w ciągu 3 lat, natomiast z powodu schyłkowej niewydolności nerek śmiertelność dotyczy 30% osób w ciągu roku. Rokowanie znacznie poprawia prawidłowa kontrola glikemii. Ryzyko wystąpienia niektórych powikłań można zmniejszyć nawet o 45%.

W cukrzycy typu 2 przebieg choroby można znacznie zmodyfikować przez zmianę stylu życia i utrzymywanie stężenia glukozy w normie. Zmniejsza to pojawianie się wielu powikłań oraz przedłuża życie chorych.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze