Niewydolność oddechowa u noworodka – przyczyny i objawy
Niewydolność oddechowa u noworodka to sytuacja, w której organizm nie jest w stanie dostarczyć odpowiedniej ilości tlenu. Przyczyny patologii, tak jak i jej objawy, są bardzo różne. Zaburzenia oddychania u dzieci dotyczą przede wszystkim wcześniaków. Dlaczego tak się dzieje? Na czym polega leczenie tej groźnej nieprawidłowości?
1. Co to jest niewydolność oddechowa u noworodka?
Niewydolność oddechowa u noworodka to niezdolność układu oddechowego do pokrycia zapotrzebowania metabolicznego tkanek. Mówi się o niej w sytuacji, gdy wymiana gazowa nie wystarcza organizmowi do funkcjonowania.
Częstość występowania niewydolności oddechowej u dzieci jest odwrotnie proporcjonalna do ich wieku. Dwie trzecie przypadków patologii obserwuje się w 1. roku życia. Połowa z nich przypada na okres noworodkowy.
Zaburzenia oddychania u dzieci dotyczą przede wszystkim wcześniaków. Lekarze dostrzegają pewną zależność: im niższy wiek ciążowy, tym niewydolność oddechową u noworodków stwierdza się częściej. Ma to związek z niedojrzałością płuc. Specjaliści powołują się na liczby: problemy z oddychaniem stwierdza się u 60 procent wcześniaków urodzonych przed 30. tygodniem ciąży, zaś wśród dzieci urodzonych po 36. tygodniu ciąży rozpoznaje się je u zaledwie 5 procent pacjentów.
2. Przyczyny niewydolności oddechowej u noworodków
Znane są różne czynniki, które zwiększają ryzyko pojawienia się niewydolności oddechowej u noworodka. Nieprawidłowości pojawiają się, ponieważ:
- drogi oddechowe są wąskie, a najwęższym punktem jest odcinek podgłośniowy. Tym samym krtań niemowlęcia, mająca kształt stożka, jest potencjalnym miejscem powstania niedrożności,
- przepona u niemowląt szybko się męczy z uwagi na zaledwie śladowe zapasy energetyczne,
- klatka piersiowa niemowlęcia jest miękka, żebra są ustawione poziomo, co jest niekorzystne w rozprężaniu klatki piersiowej,
- niedojrzałość układu nerwowego często powoduje zwolnienie oddechu lub bezdechy,
- dzieci rodzą się zbyt wcześnie. U dzieci urodzonych przed 25. tygodniem ciąży występuje 99% prawdopodobieństwo niewydolności oddechowej.
Wśród przyczyn niewydolności oddechowej u noworodków wymienia się również:
- wady wrodzone układu oddechowego lub układu krążenia,
- zespół zaburzeń oddychania,
- zapalenie oskrzelików,
- zapalenie płuc,
- przejściowe tachypnoe noworodka (przyspieszenie oddechu),
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- choroby nerwowo-mięśniowe,
- posocznicę,
- urazy,
- ciało obce w drogach oddechowych,
- cukrzycę u matki,
- wyziębienie organizmu,
- niedobór tlenu w otoczeniu,
- poród przez cesarskie cięcie.
3. Objawy niewydolności oddechowej u noworodka
Pierwsze objawy niewydolności oddechowej u noworodka obserwuje się zaraz po urodzeniu. Dziecko ma problem z pierwszym samodzielnym oddechem i trudności przy kolejnych oddechach. Można zaobserwować, że:
- skóra między żebrami i nad obojczykami jest zauważalnie wciągana,
- skrzydełka nosa dziecka poruszają się przy wdechu,
- rytm oddychania jest zbyt szybki, co u noworodka oznacza powyżej 60 oddechów na minutę.
Niewydolność oddechowa u noworodka jest groźna. W konsekwencji niedotlenienia pojawia się hipoksemia. To stan obniżenia ciśnienia cząstkowego tlenu we krwi w tętnicach oraz hipoksja, czyli niedostateczna ilość tlenu w tkankach. W ciężkich przypadkach pojawia się spowolnienie rytmu oddychania i sinica obwodowa (zasinienie skóry dziecka na kończynach).
Niewydolność oddechową dzieli się na hiperdynamiczną i hipodynamiczną.
Niewydolność oddechową hiperdynamiczną cechuje się:
- przyspieszonym oddechem,
- nadmiernym wysiłkiem oddechowym,
- wciąganiem międzyżebrzy,
- zapadaniem się mostka,
- stękaniem wydechowym.
Niewydolność hipodynamiczną można rozpoznać po niedostatecznym wysiłku oddechowym: płytkim i wolnym oddychaniu czy bezdechu.
Niewydolność oddechową klasyfikuje się również ze względu na pochodzenie. Wyróżnia się niewydolność płucną i niewydolność pozapłucną.
Niewydolność z przyczyn płucnych objawia się:
- obrzękiem płuc,
- wzmożonym wysiłkiem oddechowym,
- sinicą,
- tachypnoe,
- bezdechem zaporowym.
Gdy przyczyna nie jest związana z płucami, niewydolność oddechową najczęściej rozpoznaje się po bezdechu i hipowentylacji.
4. Niewydolność oddechowa u wcześniaków
Niewydolność oddechowa najczęściej pojawia się u wcześniaków. W ich przypadku oznacza ona zespół zaburzeń oddychania noworodka (ZZO, nazywany zespołem błon szklistych). Noworodek urodzony przed czasem ma niedojrzałe płuca, a oddychanie jest utrudnione przez niedobór endogennego surfaktantu, czyli substancji zmniejszającej napięcie powierzchniowe po zewnętrznej stronie pęcherzyków płucnych i tym samym ich objętość. Takie działanie zmniejsza opory powstające podczas pracy płuc. Do niedotlenienia w wyniku niewydolności oddechowej dochodzi wskutek niedojrzałości układu oddechowego.
Do oceny stopnia niewydolności oddechowej u wcześniaków wykorzystuje się skalę Silvermana. Pod uwagę brane są takie obserwacje kliniczne jak:
- zapadanie się międzyżebrza podczas wdechu,
- ruchy przedniej ściany klatki piersiowej względem nadbrzusza,
- zapadanie się mostka przy wdechu,
- ruchy skrzydełek nosa w czasie wdechu,
- słyszalność wydechu.
Skala Silvermana jest trzystopniowa (od 0 do 2), gdzie stopień 0 oznacza, że pacjent jest wydolny oddechowo, 1 to lekka niewydolność, a 2 – ciężka niewydolność oddechowa.
5. Leczenie niewydolności oddechowej noworodków
Interwencje medyczne w przypadku pojawienia się niewydolności oddechowej noworodków bardzo się między sobą różnią, a ich zakres może sięgać od działań nieinwazyjnych do intubacji i wentylacji mechanicznej oraz pozaustrojowego przezbłonowego utlenowania krwi.
W przypadku lekkiej niewydolności oddechowej zalecana jest tlenoterapia z wykorzystaniem budki tlenowej, maski twarzowej lub za pomocą inkubatora. W cięższych przypadkach stosuje się technikę CPAP, która polega na utrzymywaniu dodatniego ciśnienia w drogach oddechowych w czasie samodzielnego oddychania pacjenta. W ciężkich przypadkach wskazana jest wentylacja zastępcza za pomocą respiratora.
W przypadku wystąpienia niewydolności oddechowej u noworodka najważniejsze jest podjęcie niezwłocznej interwencji i ścisłe monitorowanie dziecka w warunkach oddziału intensywnej opieki medycznej. Nierozpoznana niewydolność oddechowa jest wiodącą przyczyną zatrzymania krążenia i oddychania.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.