Obesogeny - czym są i czy można ich uniknąć?
Obesogeny związane są z otyłością, która w ostatnich latach stała się prawdziwym problemem na całym świecie. Od dawna określana jest chorobą cywilizacyjną. Brak regularnej aktywności fizycznej i niezdrowa dieta to tylko kilka z przyczyn nadwagi i otyłości, jednak jest jeszcze jeden - obesogeny. Czym są i jak można zapobiec nadmiernym kilogramom?
1. Co to są obesogeny?
Obesogenami nazywane są związki otyłości, czyli substancje zawarte w pożywieniu, wodzie czy nawet środowisku, w którym żyjemy. Ich działannie znacznie zaburza metabolizm i utrudnia spalanie tkanki tłuszczowej, w efekcie czego organizm zaczyna gromadzić nadmierne kilogramy. Dokładny mechanizm ich działania nie jest do końca poznany, dlatego dość trudno się z ich wpływem na naszą wagę.
Istnieje jednak kilka teorii. Jedna z nich mówi o tym, że obesogeny zaburzają pracę układu hormonalnego, którego jednym z zadań jest regulowanie metabolizmu. Układ hormonalny dba o prawidłowy poziom insuliny i produkcję hormonów tarczycowych, które mają wpływ na wagę.
Na działanie obesogenów jesteśmy narażeni głównie w wieku dziecięcym, kiedy organizm dopiero się rozwija. W tym okresie możemy doprowadzić do zwiększenia podatności do odkładania tkanki tłuszczowej.
2. Najpopularniejsze obesogeny
Związki otyłości nie są obecne tylko w pożywieniu, ale także dookoła nas. Mamy z nimi kontakt praktycznie codziennie i to od nas zależy, na jak duży wpływ im pozwolimy. Wyróżnia się kilka podstawowych obesogenów - one są najlepiej przebadane, a ich działanie na organizm dość dobrze opracowane.
2.1. Bisfenol A (BPA)
Bisfenol A znany jest głównie poprzez plastikowe opakowania. Wykorzystywany jest do ich produkcji i może wydawać się dziwne, że butelka wody może sprzyjać przybieraniu na wadze. Tymczasem okazuje się, że szkodliwy bisfenol A przenika do wody i może w ten sposób dostać się do naszego organizmu. Sprzyjają temu mikrouszkodzenia (np. gniecenie butelki w plecaku) lub podgrzewanie plastiku (np. przy okazji pozostawienia butelki z wodą w nagrzanym samochodzie).
Bisfenol A zaburza pracę układu hormonalnego i gospodarkę cukrową. W ten sposób może sprzyjać odkładaniu się zbędnych kilogramów, co ostatecznie prowadzi do otyłości.
2.2. Polichlorowane bifenyle, czyli PCB
Związki te można znaleźć przede wszystkim w niektórych produktach rybnych, szczególnie tych przetworzonych.
PCB zostało wycofane z przemysłu produkcyjnego w wielu krajach, ze względu na swoją szkodliwość. Niemniej jednak nadal może przenikać do naszych organizmów. Związki te na długo pozostają w przyrodzie, czyniąc kolejne szkody. Badania potwierdzają, że polichlorowane bifenyle mają właściwości rakotwórcze i są toksyczne dla naszego układu neurologicznego. Dodatkowo rozpuszczają się w wodzie, z łątwością zaburzając gospodarkę tłuszczową.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
2.3. Ftalany
Słowo to nikomu już nie brzmi obco - ftalany są tak popularne jak bisfenol A. Stosowane jest do produkcji żywic, lakierów, farb oraz klejów. Można je znaleźć także w niektórych plastikowych opakowaniach, kosmetykach oraz środkach czystości. Przez to, że mamy z tymi produktami dość częsty kontakt na co dzień, ich toskyczne działanie może okazać się groźne dla naszego organizmum, a same ftalany mogą działać obesogennie.
Badania amerykańskich naukowców potwierdzają wpływ ftalanów na rozwój takich chorób, jak astma, nowotwór piersi, cukrzycy oraz bezpłodności, a także sprzyjają zaburzeniom rozwoju - autyzmowi i ADHD.
Są również groźne dla płodu i przyszłych mam, dlatego bezwzględnie należy ich wówczas unikać.
2.4. Triklosan
W triklosanie niegdyś pokładano wielkie nadzieje. Jest składnikiem niektórych mydeł antybakteryjnych i past do zębów. Jego działanie miało ochronić nas przed działaniem drobnoustrojów, tymczasem okazało się zupełnie inaczej. Związek ten znajduje się także w niektórych plastikowych opakowaniach.
Triklosan przedostaje się do ekosystemu w ogromnych ilościach. Przenika także bez trudu do organizmu człowieka. Może powodować podrażnienia błon śluzowych i zaburzać pracę tarczycy, co z kolei sprzyja gromadzeniu tkanki tłuszczowej.
2.5. Nonylofenole
Ta gruba związków z kolei znajduje się w dużych ilościach w odzieży. Idą w parze z polichlorkiem winylu, często są także spotykane w detergentach i olejkach pielęgnujących. Wchłaniają się do organizmu i zakłócają działania układu hormonalnego. Mogą powodować zwiększone łaknienie, co sprzyja niekontrolowanemu objadaniu się, nadwadze, a w końcu otyłości.
Nonyfenole mogą także zwiększać ryzyko wystąpienia raka piersi.
2.6. Atrazyna
To z kolei jeden z głównych składników środków chwastobójczych. Stosowany szczególnie często do opryskiwania kukurydzy. W Polsce składnik ten został zakazany już w 2007 roku, nadal jednak chętnie nadużywany jest przez amerykańskich rolników. Nie tylko posiada silne właściwości obesogenne, ale także może hamować rozwój męskich cech płciowych.
3. Czy przed obesogenami da się ustrzec?
Niestety, związki działające obesogennie są niemal wszędzie, dlatego nie da się unikać ich wszystkich. To, co możemy zrobić, to stosowanie zdrowej, zbilansowanej diety, unikanie plastikowych opakowań (szczególnie tych, w których nie ma informacji o braku szkodliwych bisfenoli) oraz regularna aktywność fizyczna.
Wystarczy już pół godziny ruchu dziennie, aby wesprzeć metabolizm i zachować zdrową sylwetkę na długo.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.
