Opryszczka - klasyfikacja, objawy, rozpoznanie, leczenie, profilaktyka

Opryszczka jest potocznie określana jako "zimno" lub "febra". To choroba zakaźna, którą wywołują wirusy HSV-1 oraz HSV-2. Najczęściej spotyka się opryszczkę wargową. Jej charakterystycznym objawem są skupione pęcherzyki w obrębie jamy ustnej i warg. Opryszczka może również pojawić się w obrębie nosa lub usytuować się na narządach płciowych.

Opryszczka ma tendencję do nawracania z wielu różnych przyczyn. Po zakażeniu wirus stale znajduje się w końcówkach nerwów, na przykład w zwojach czuciowych w okolicach kręgosłupa. Zimno może być mylone z chorobami takimi jak:

• drożdżyca,
• zakażenie wirusem Coxsackie,
• rumień wielopostaciowy,
• afty,
• zapalenie enterowirusowe.

Opryszczka atakuje pacjenta wówczas, gdy jego odporność immunologiczna jest zaniżona. Zimno może również być skutkiem silnego stresu, stosowania niezdrowej i skąpej diety, niedożywienia.

Opryszczka to choroba zakaźna, która łatwo ulega rozprzestrzenieniu. Najbardziej zaraźliwy jest płyn surowiczy, znajdujący się w pęcherzykach. Wirus HSV-1 jest obecny również w ślinie i roznosi się poprzez pocałunek, korzystanie ze wspólnych naczyń, szczoteczki do zębów czy ręczników.

Należy pamiętać o dokładnym myciu rąk po dotknięciu pęcherzyków lub nakładaniu leków. Mając opryszczkę nie powinno się całować innych osób, w szczególności dzieci. Warto mieć swój własny ręcznik do twarzy, a naczynia kuchenne myć w gorącej wodzie z detergentem.

Zabronione jest także zwilżanie śliną soczewek kontaktowych. Należy również zachować ostrożność podczas wykonywania makijażu i demakijażu.

Pierwsza faza opryszczki to zaczerwienie, swędzenie i pieczenie skóry wokół ust. Następnie pojawiają się niewielkie grudki, najczęściej w jednym miejscu. Towarzyszy im dokuczliwe mrowienie i swędzenie.

Wraz z upływem czasu zastępują je pęcherzyki z płynem surowiczym w środku, które pękają po około 7-10 dniach od pierwszych objawów. To wtedy najłatwiej zarazić wirusem inną osobę.

Kolejno w miejscu zmian pojawiają się nadżerki, które po pewnym czasie goją się, tworząc strupy. Należy zrezygnować z ich dotykania by odpadły, bez pozostawienia śladu.

Ich zdrapywanie może doprowadzić do bakteryjnego zakażenia, które zostawia blizny i długo się leczy. Również przebijanie pęcherzyków opryszczki nie przyspiesza wyleczenia. W płynie jest ogromne stężenie wirusa, którego można przenieść do nosa, jamy ustnej czy oka.

Bezpośrednią przyczyną pojawienia się opryszczki jest zakażenie wirusem HSV. Znacznie częściej chorują kobiety niż mężczyźni. Wirus HSV-1 odpowiada za pojawienie się objawów w okolicy jamy ustnej, nosa i skóry wargowej, natomiast wirus HSV-2 odpowiada za opryszczkę okolic intymnych.

Opryszczka najczęściej pojawia się, gdy odporność naszego organizmu jest osłabiona. Za pojawienie się opryszczki odpowiada nie tylko wirus HSV1 i HSV2, ale również inne czynniki, takie jak:

• przeziębienie,
• grypa,
• choroby zakaźne,
• gorączka,
• silny stres,
• miesiączka,
• przemarznięcie,
• zabiegi dentystyczne,
• niedożywienie organizmu,
• nieodpowiednia dieta
• anemia,
• przemęczenie,
• ekspozycja na słońce,
• solarium,
• urazy w okolicy ust.

Pacjent, u którego choć raz pojawiła się opryszczka, może być pewien, że problem ten pojawi się jeszcze wiele razy w przyszłości.

Opryszczka to powszechny problem, ale może wywołać liczne powikłania, takie jak:

• wtórne zakażenie bakteryjne wykwitów,
• wtórne zakażenie grzybicze wykwitów,
• zakażenie rozsiane przełyku,
• zakażenie rozsiane nadnerczy,
• zakażenie rozsiane płuc,
• zakażenie rozsiane stawów,
• zakażenie rozsiane ośrodkowego układu nerwowego,
• rumień wielopostaciowy,
• opryszczkowe zapalenie mózgu,
• opryszczka dróg rodnych,
• zapalenie wątroby.

Wirus opryszczki nie może zostać całkowicie usunięty z organizmu. Można jednak przeciwdziałać jego objawom. Niezależnie od rodzaju opryszczki (a raczej miejsca, gdzie się pojawiła), zalecana jest wizyta u lekarza, szczególnie przy opryszczce wywołanej wirusem HSV2 (głównie opryszczka narządów płciowych).

W walce z opryszczką pomagają przede wszystkim preparaty przeciwwirusowe. Miejscowo warto nakładać kremy, takie jak Hascovir, Erazaban, ViruMerz, Vratizolin lub Zovirax, Heviran Comfort. Wiele osób poleca także płyny do przemywania (na przykład Sonol) oraz sztyfty do smarowania (na przykład Polvir). Środki tego typu należy stosować co dwie godziny.

Dokuczliwy ból można złagodzić za pomocą leków przeciwbólowych oraz preparatów znieczulających, takich jak lidokaina. Lekarz może przepisać również maść z antybiotykiem, jeżeli produkty dostępne bez recepty nie są skuteczne. Zaleca się również zażywanie witaminy B1 i witaminy B2.

Opryszczka pojawiająca się wokół ust może też przejść sama po około 10 dniach. Jednak warto już na początku zastosować odpowiednie leczenie, by nie objęła więszego obszaru, a jej gojenie się nie wydłużyło. Jednym z najskuteczniejszych sposobów leczenia są tabletki przeciwwirusowe z acyklowirem, substancją przeciwwirusową skoncentrowaną na wirusie HSV.

Opryszczka często jest wynikiem stosowania nieodpowiedniej diety. Warto więc walkę z wirusem rozpocząć od zmiany sposobu odżywiania. Pacjentom, którzy chcą uchronić się przed opryszczką, zaleca się unikanie produktów, w których składzie znajduje się wysoki poziom argininy. To właśnie ten składnik może powodować u niektórych nasilenie objawów chorobowych.

Arginina zawarta jest w wielu produktach żywnościowych, takich jak:

• czekolada,
• orzechy,
• odżywki proteinowe,
• kokos,
• żelatyna,
• suplementy diety.

Jeżeli jednak nie wyobrażamy sobie menu bez tych produktów, to zbilansujmy je innymi – bogatymi w lizynę, która pomoże powstrzymać wirusa opryszczki. Starajmy się sięgać po produkty drobiowe, żywność z nabiałem. Jedzmy również dużo owoców, warzyw, jajek, oraz kiełków zbóż.

Dieta przeciw opryszczce powinna zawierać warzywa krzyżowe. Wskazane jest jedzenie:

• brukselki,
• kalafiorów,
• brokuła,
• kapusty.

Starajmy się jeść wyżej wymienione produkty żywnościowe w formie surowej, ponieważ jest to najlepszy sposób na dostarczenie składników odżywczych do naszego organizmu. Surowe warzywa i owoce poprawią wygląd skóry i podniosą naszą odporność.

Witamina C to skuteczny sposób na opryszczkę

Witamina C to skuteczny sposób na opryszczkę. W naszej diecie powinniśmy więc uwzględnić dużą ilość tego organicznego związku chemicznego. Dodatkowo, starajmy się wybierać żywność bogatą w bioflawonoidy oraz cynk. Sięgajmy po owoce cytrusowe, paprykę, zielone warzywa, produkty pełnoziarniste, jagody, owoce morza. Niewskazana jest z kolei dieta bazująca na białym pieczywie, cukrach i napojach gazowanych.

Domowych sposobów na leczenie opryszczki jest wiele, ale nie wszystkie są skuteczne. Większość natomiast łagodzi objawy zmiany i przyspiesza regenerację. W leczeniu opryszczki pomaga:

• melisa - okłady łagodzą podrażnioną skórę,
• aspiryna nakładana punktowo,
• olejek z drzewa herbacianego - łagodzi ból, działa przeciwwirusowo i antybakteryjnie,
• czosnek - rozdrobnione warzywo odkaża skórę i pozwala złagodzić objawy opryszczki. Przekrojony na pół ząbek czosnku należy przyłożyć do rany, kilka razy dziennie. Dzięki temu czas leczenia będzie znacznie krótszy.
• pasta do zębów - fluor działa toksycznie na opryszczkę, co przyspiesza jej wyleczenie. Pastę należy zaaplikować na wykwit na kilka godzin (wskazana jest pora nocna),
• miód – jest to łagodny produkt, który cechują właściwości przeciwbakteryjne, przeciwzapalne i przeciwwirusowe,
• cytryna,
• soda oczyszczona – działa odkażająco, łagodzi stany zapalne i leczy oparzenia,
• aloes – pomaga w leczeniu ran i zmian skórnych i przyspiesza gojenie się ran. W miejsce wykwitu należy przykładać ułamany liść rośliny.
• ocet - wykazuje działanie wysuszające. Zmianę należy przemywać wacikiem nasączonym preparatem.
• szałwia,
• rumianek,
• mięta,
• kostka lodu - uśmierza ból i łagodzi objawy opryszczki, np. swędzenie. Ta metoda okazuje się szczególnie pomocna w sytuacji, gdy mamy do czynienia z opryszczką narządów płciowych.
• mieszanka z olejku herbacianego i oliwy - używając wacika, przyłóż do zmienionych chorobowo miejsc olejek z drzewa herbacianego zmieszany z oliwą z oliwek. Złagodzi to objawy opryszczki i przyspieszy gojenie wysypki lub pęcherzyków.

Zalecane jest również spożywanie produktów z żywymi kulturami bakterii oraz z wyciągiem z jeżówki purpurowej. Warto jeść też dużą ilość owoców i warzyw, ponieważ zawierają wiele witamin i minerałów. Zdrowa dieta wspomaga odporność i zmniejsza ryzyko nawrotu opryszczki.

Nawracająca opryszczka to duży problem, który utrudnia normalne funkcjonowanie. Wykwit na ustach swędzi, trzeba pamiętać o jego smarowaniu i istnieje duże ryzyko zarażenia bliskich osób.

Najlepiej w takiej sytuacji zdecydować się na doustną terapię lekami przeciwwirusowymi, takimi jak walacyklowir, famcyklowir czy pencyklowir. Pomocne może okazać się również wzmocnienie systemu immunologicznego.

Podniesienie odporności organizmu zmniejszy ryzyko ponownego "obudzenia" opryszczki, jeśli została już zaleczona. Zdrowy tryb życia, czyli codzienna aktywność fizyczna, wystarczająca ilość snu i ograniczenie stresu, pomogą ci uniknąć nawrotów opryszczki. Unikaj używek, takich jak alkohol czy papierosy. Wskazane jest również stosowanie witaminy C, lizyny, a także innych aminokwasów, które powodują spowolnienie rozwoju wirusa opryszczki.

Osobom, które borykają się z wirusem opryszczki, zaleca się unikanie opalania. Istnieją badania, które potwierdzają, iż promienie ultrafioletowe mogą przyspieszać nawrót objawów opryszczki.

Niezwykle ważne jest również przestrzeganie zasad higieny osobistej. Osoba, która jest nosicielem wirusa HSV-1 lub wirusa HSV-2 powinna używać wyłącznie swoich ręczników czy bielizny. Przestrzeganie tych zaleceń jest niezwykle istotne, ponieważ jeden rodzaj wirusa może przenieść się na różne części ciała. Wskazane jest dokładne mycie rąk i używanie płynów dezynfekujących.

Nosiciel wirusa HSV-2, tzn. wirusa opryszczki narządów płciowych, powinien zgłosić objawy chorobowe lekarzowi. Bagatelizowanie objawów może doprowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.

Zarażenie wirusem opryszczki najczęściej ma miejsce w dzieciństwie, między 6. miesiącem a 5. rokiem życia. Pęcherzyki na ustach mogą informować o słabej odporności organizmu, przegrzaniu lub infekcji bakteryjnej.

Ważne, by dziecko nie drapało okolicy ust, ponieważ w ten sposób można rozprzestrzenić chorobę. U dzieci opryszczka może pojawić się w postaci zapalenia jamy ustnej i dziąseł. Objawy tego schorzenia to gorączka, zaczerwienione i opuchnięte dziąsła, ślinotok oraz nieprzyjemny zapach z ust.

Zakażenia noworodków najczęściej powoduje HSV-2, czyli wirus z dróg rodnych kobiety. Zarażenie następuje w trakcie porodu naturalnego. Opryszczka u kobiety w ciąży jest wskazaniem do cesarskiego cięcia.

Poród siłami natury mógłby wywołać pęcherzyki na skórze, śmiertelne zakażenie mózgu, wątroby lub innych narządów u dziecka. Przed zarażeniem należy chronić również noworodki, których matki nigdy nie miały opryszczki i tym samym nie przekazały przeciwciał przed wirusem HSV-1 i HSV-2.

Opryszczka może wystąpić na narządach płciowych w postaci pęcherzyków, które zamieniają się w bolesne rany. Można się nią zarazić podczas stosunku seksualnego z zakażonym partnerem. Objawy występują najczęściej po 2-7 dniach od spotkania.

Leczenie opryszczki genitalnej polega na doustnym zażywaniu leku przeciwwirusowego oraz kremu do smarowania zmian skórnych. Choroba również może nawracać, na przykład jako odpowiedź na osłabienie organizmu.

Diagnoza opryszczki narządów płciowych jest możliwa na kilka sposobów:

• metoda PCR - wykrywa wirusa DNA HSV,
• izolacja wirusa w hodowli komórkowej,
• badanie serologiczne - przeciwciała są obecne we krwi kilka tygodni po zakażeniu.

Ważne jest również wykluczenie półpaśca, kiły oraz wrzodu wenerycznego. Te schorzenia mogą wywoływać zbliżone objawy, ale wymagają innej metody leczenia.

Źródła

1. Dziubek Z., (red.), Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003, ISBN 83-200-2748-9.
2. Jabłońska S., Chorzelski T., Choroby skóry, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001, ISBN 83-200-2430-7.
3. Jabłońska S., Majewski S., Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010, ISBN 978-83-200-4154-5
4. Cianciara J., Juszczyk J., Choroby zakaźne i pasożytnicze, Czelej, Lublin 2007, ISBN 978-83-60608-34-0