Perseweracja – rodzaje, objawy, przyczyny i leczenie

Perseweracja to wielokrotne powtarzanie tych samych słów lub ruchów. Może być objawem zaburzenia psychicznego, który polega na uporczywym i niezamierzonym powtarzaniu tej samej czynności, słów, zdań, melodii, skojarzeń czy gestów. Jest to typowe dla schizofrenii, katatonii, otępienia, upośledzenia umysłowego czy osobowości anankastycznej. Zjawisko zalicza się do formalnych zaburzeń myślenia.

Perseweracje nie zawsze muszą być jednak symptomem choroby. Zjawisko to jest spotykane u osób, które nie wykazują niepokojących odchyleń. Dzieje się tak w stanach dużego przemęczenia czy stresu. Perseweracje u ludzi zdrowych często pojawiają się w przypadku wykonywania czynności zautomatyzowanych.

Perseweracja to pojęcie wywodzące się od łacińskiego słowa „perseveratio", które tłumaczy się jako „obstawanie przy czymś". Termin ten do psychiatrii wprowadził Clemens Neisser, niemiecki lekarz psychiatra.

Perseweracja w mowie polega na powtarzaniu tych samych słów czy zdań bądź fraz, stanowiących nieadekwatną odpowiedź do zadanego pytania. Są one kopiowane, pomimo ustania bodźca, które je wywołały. I tak osoba zdradzająca symptomy perseweracji w odpowiedzi na pytanie o godzinę, może odpowiedzieć prawidłowo: Jest szesnasta. Pytana jednak o dzień tygodnia czy miesiąc, wciąż powtarza tę samą frazę: Jest szesnasta.

Perseweracja ruchowa, czyli powtarzanie tych samych czynności polegają na uporczywym powtarzaniu tej samej czynności, na przykład wyłączania gazu czy zamykania okna. Perseweracje polegające na powielaniu tych samych reakcji słownych lub ruchowych mogą być objawem wielu nabytych, poważnych chorób psychiatrycznych oraz neurologicznych. Perseweracje u ludzi zdrowych często pojawiają się w przypadku wykonywania czynności rutynowych. Mówi się też o nich na przykład wtedy, gdy człowiek kilkukrotnie sprawdza, czy zamknął drzwi do mieszkania, mimo tego, że doskonale pamięta moment wyciągania klucza z zamka.

Perseweracje wzrokowe, inaczej palinopsje, są zaburzeniem neurologicznym należącym do metamorfopsji. To upośledzenia postrzegania przedmiotów lub osób, w którym widziany obiekt jest realny i rozpoznawalny. Mogą występować u osób cierpiących na migrenę, ale i być skutkiem zażywania halucynogenów lub leków. Perseweracje wzrokowe to często efekt uszkodzenia funkcji kory ciemieniowo-potylicznej.

W logopedii perseweracje są klasyfikowana jest jako jedna z nieprawidłowości występująca w mowie spontanicznej osób dotkniętych afazją, czyli zaburzeniem mowy związanym z uszkodzeniem mózgu.

Przyczyny zaburzenia nie mają czasem związku z uszkodzeniem mózgu. Osoby z perseweracjami językowymi, które trafiają do logopedów, najczęściej zmagają się z nerwicami, zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi czy zaburzeniami emocjonalnymi. Perseweracja w logopedii dotyczy również zagadnień związanych z nieprawidłowym wykorzystywaniem i ułożeniem narządu mowy podczas wypowiadania konkretnych głosek i sylab.

Perseweracja może mieć różne przyczyny. Najczęściej są to:

• zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD),
• zaburzenia ze spektrum autyzmu (zespół Aspergera, autyzm dziecięcy, zespół Hellera, zespół Retta),
• zespół stresu pourazowego (PTSD),
• organiczne uszkodzenia mózgu: stany po udarze mózgu, urazy czaszkowo-mózgowe, zmiany zanikowe lub rozrostowe,
• nadużywanie substancji psychoaktywnych (główne stymulantów i halucynogenów),
• otępienie towarzyszące takim jednostkom jak: choroba Parkinsona, choroba Alzheimera, otępienie naczyniopochodne,
• choroby psychiczne, głównie schizofrenia,
• upośledzenie umysłowe.

Terapia perseweracji zależy od jej przyczyny. Logopedyczna terapia perseweracji językowych polega na ćwiczeniach i rehabilitacji, celem których jest przywrócenie umiejętności komunikacji chorego z innymi. Zaburzenia nerwicowe (kompulsje) wymagają psychoterapii połączonej z leczeniem przeciwdepresyjnym bądź przeciwlękowym. Z kolei choroby typowo psychiczne leczy się najczęściej farmakologicznie. Persewerację w afazji leczy się za pomocą rehabilitacji neurologiczno-logopedycznej.