Petydyna – wskazania, stosowanie i przeciwwskazania
Petydyna należy do grupy leków opioidowych wykorzystywanych do leczenia ostrego bólu o dużym nasileniu. Podaje się ją w postaci iniekcji domięśniowych, podskórnych bądź powolnego wstrzyknięcia dożylnego. Jakie istnieją wskazania? Jakie należy zachować środki ostrożności?
1. Co to jest petydyna?
Petydyna, pochodna fenylopiperydyny, to substancja oddziałująca na układ nerwowy i narządy zmysłów. Należy do grupy opioidów (działa agonistycznie na receptory opioidowe). Sprawdza się w leczeniu silnego bólu różnego pochodzenia.
Działa nie tylko przeciwbólowo, ale i przeciwkaszlowo, uspokajająco oraz depresyjnie na ośrodek oddechowy. Może również obniżać ciśnienie tętnicze krwi oraz zwiększać częstość akcji serca.
Substancja została wprowadzona do lecznictwa w Stanach Zjednoczonych w 1942 roku, zaś w Europie w roku 1947. Obecnie występuje w lekach o takich nazwach handlowych jak Dolargan, Demerol, Dolantin, Dolcontral czy Dolsin.
2. Wskazania, stosowanie i dawkowanie petydyny
Petydynę wykorzystuje anestezjologia i intensywna terapia, medycyna paliatywna i interna, a także chirurgia: dziecięca, naczyniowa, ogólna, onkologiczna, plastyczna, stomatologiczna oraz szczękowo – twarzowa.
Co istotne, petydyny nie stosuje się w terapii bólu przewlekłego, a jedynie do leczenia bólu ostrego o dużym nasileniu. Dlaczego? Po pierwsze substancja jest silnie uzależniająca. Po drugie wyniku jej metabolizmu powstaje drgawkorodna norpetydyna, kumulująca się organizmie.
Petydynę podaje się w postaci iniekcji domięśniowych, podskórnych bądź powolnego wstrzyknięcia dożylnego. Jakie są wskazania? Lek stosowany jest:
- w premedykacji przed zabiegami operacyjnymi (lek podaje się domięśniowo lub podskórnie 30 do 90 minut przed zabiegiem operacyjnym),
- w podtrzymaniu znieczulenia u dzieci i dorosłych,
- przy ostrym zawale mięśnia sercowego,
- w kolce wątrobowej i nerkowej,
- w łagodzeniu bólu pooperacyjnego,
- w leczeniu bólów o średnim i dużym nasileniu, w tym nowotworowych,
- położnictwie.
Jeśli chodzi o dawkowanie, w leczeniu bólu o dużym nasileniu podaje się:
- u osoby dorosłej 500 mg na dobę,
- u dzieci 12 mg na kg masy ciała.
Należy pamiętać, że dawka leku musi być zmniejszona u osób w podeszłym wieku (przy wielokrotnym podaniu), zaś u pacjentów z zaburzoną funkcją wątroby lub nerek, w celu uniknięcia kumulacji aktywnych metabolitów petydyny, trzeba wydłużyć odstęp między kolejnym dawkami bądź zmniejszyć dawki leku.
3. Przeciwskazania, skutki uboczne i środki ostrożności
Przeciwwskazaniem do stosowania petydyny jest:
- nadwrażliwość na substancję leczniczą,
- ciężka niewydolność oddechowa,
- okres niemowlęctwa (leku nie można stosować u dzieci poniżej 1. roku życia),
- jednoczesne stosowanie inhibitorów monoaminooksydazy, również okres 2 tygodni od ich odstawienia,
- ciąża z uwagi na istniejące prawdopodobieństwo, że substancja może zwiększać ryzyko wystąpienia przepukliny pachwinowej, a także uzależnienia oraz pojawienia się objawów zespołu odstawiennego przy długotrwałej terapii,
- karmienie piersią, ponieważ petydyna oraz jej główny metabolit (norpetydyna) przenikają do mleka matki. W rezultacie u dziecka mogą wystąpić niebezpieczne skutki uboczne.
Szczególną ostrożność należy zachować podczas stosowania petydyny u osób:
- u starszych, u których zaleca się podawanie niższych dawek,
- małoletnich, to jest dzieci i młodzieży do 16 roku życia.
- ciężkimi zaburzenia wątroby lub nerek,
- z napadami padaczkowymi w wywiadzie,
- z zaburzeniami świadomości,
- u których przeciwwskazane jest hamowanie czynności oddechowej,
- z nieprawidłową czynnością ośrodka oddechowego lub układu oddechowego,
- osobom uzależnionym od opioidów, alkoholu czy leków,
- z niedociśnieniem bądź hipowolemią,
- z podwyższonym ciśnieniem wewnątrzczaszkowym lub urazami czaszkowo-mózgowymi,
- z ostrymi zaburzeniami w obrębie jamy brzusznej,
- w przypadku częstoskurczu nadkomorowego,
- z niedoczynnością bądź nadczynnością tarczycy,
- z niewydolnością nadnerczy (np. choroba Addisona),
- z chorobą gruczołu krokowego (np. przerost gruczołu i cewki moczowej).
Ze stosowaniem petydyny wiąże się ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Substancja, tak jak inne opioidy, może wywołać depresję oddechową, prowadzić do uzależnienia psychicznego i fizycznego, a stosowana przewlekle prowadzić do zjawiska tachyfilaksji (szybka utrata wrażliwości na lek).
Trzeba pamiętać, że petydyna z innymi opioidami daje tolerancję krzyżową. Nagłe odstawienie leku u pacjenta stosującego lek długotrwale może spowodować wystąpienie objawów zespołu abstynencyjnego. Wówczas obserwuje się pojawienie się pobudzenia, zaburzeń depresyjnych, niepokoju, rozdrażnienia, ale i objawów wegetatywnych (skurcze brzucha, wymioty, niewydolność krążenia, nadmierne pocenie się).
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.