Puryny – źródła, właściwości i nadmiar
Puryny to naturalne związki chemiczne, które wchodzą w skład jądra komórki. Choć ludzki organizm ich nie potrzebuje, a ich nadmiar może być szkodliwy, nieustannie pozyskuje je z codziennej diety. Wykluczenie puryn z jadłospisu nie jest możliwe. Ponieważ jest to groźne dla osób z dną moczanową i kamicą nerkową, warto wiedzieć, które produkty zawierają ich najmniej.
1. Co to są puryny?
Puryny to związki chemiczne będące głównymi składnikami kwasów nukleinowych DNA i RNA, które są obecne w każdej żywej komórce, zarówno zwierzęcej, jak i roślinnej. Są substancjami o charakterze endogennym i egzogennym. Oznacza to, że mogą być syntezowane w organizmie człowieka oraz dostarczane wraz z pożywieniem. Ponieważ organizm do sprawnego funkcjonowania ich nie potrzebuje, związki te są wydalane.
Puryny ulegają metabolizmowi, czego produktem jest kwas moczowy, który jest usuwany z organizmu przez nerki lub jelita. U zdrowych osób zdecydowana większość związku jest wydalana, a ich obecność nie wpływa to negatywnie na zdrowie.
Jeśli produkty bogate w puryny są spożywane w nadmiarze, nerki i jelita nie nadążają z usuwaniem kwasu moczowego. Nadmierne gromadzenie go w organizmie może prowadzić do rozwoju dny moczanowej i kamicy nerkowej.
Dna moczanowa (podagra, skaza moczanowa) to choroba przewlekła, objawem której są dotkliwe bóle i zniekształcenia stawów. W zaawansowanej postaci schorzenia dochodzi do nieodwracalnego uszkodzenia narządu ruchu i niesprawności. Możliwe jest również zajęcie innych narządów, na przykład nerek. Przyczyną jest nadmiar kwasu moczowego.
Kamica nerkowa (moczowa) to choroba polegająca na powstawaniu złogów (tzw. kamieni) w nerkach lub drogach moczowych. To skutek wytrącania się związków chemicznych, które są obecne w moczu (składniki zarówno prawidłowe, jak i patologiczne).
2. Źródła puryn w diecie
Warto wiedzieć i pamiętać, jakie produkty są bogate w puryny. To:
- ryby, takie jak: pstrąg, sandacz, śledź, szproty, dorsz, karp, łosoś, makrela,
- skorupiaki,
- mięso czerwone, drób, dziczyzna, podroby, tłuszcze zwierzęce, wędliny, konserwy,
- warzywa: brokuły, brukselka, zielony groszek, kukurydza, papryka, szpinak, por, soczewica, fasola, szczaw,
- grzyby: pieczarki, borowiki, boczniaki,
- napoje: mocna czarna herbata,
- kakao i produkty z niego wytworzone, np. czekolada,
- musztarda,
- ostre przyprawy, przyprawy korzenne.
Nadmierne spożywanie produktów, które zawierają puryny może prowadzić do nagromadzenia kwasu moczowego, będącego skutkiem ich zaburzonego metabolizmu. Hiperurykemia, czyli stan zwiększonego stężenia kwasu moczowego we krwi, może przez dłuższy czas przebiegać bezobjawowo, a nieleczony prowadzi do rozwoju kamicy nerkowej czy dny moczanowej.
Maksymalna dopuszczalna ilość kwasu moczowego wynosi:
- dla kobiet 6 mg/dl,
- dla mężczyzn 6,8 mg/dl.
Powyżej tych wartości kwas moczowy przestaje być rozpuszczany w organizmie i zaczyna się wytrącać w postaci kryształków. Odkłada się w mięśniach, tkance podskórnej i stawach. To wywołuje bardzo silne dolegliwości bólowe. Ból pojawia się nawet przy niewielkich ruchach w zajętym stawie, czemu często dodatkowo towarzyszy obrzęk i zaczerwienienie.
3. Dieta ubogopurynowa
W przypadku większości ludzi spożycie puryn nie powoduje żadnych skutków ubocznych. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku osób z dną moczanową i kamicą nerkową. Ich obecność może znacznie nasilać dokuczliwe objawy. To dlatego chorzy muszą stosować dietę ubogopurynową. Polega ona na ograniczaniu spożycia związków purynowych do 300 mg dziennie. Jej celem jest zmniejszenie stężenia kwasu moczowego we krwi.
Wykluczenie puryn z diety nie jest możliwe, ponieważ występują one w niemal wszystkich spożywanych produktach. Należy się skupić na tych, które zawierają och najmniej. Do produktów ubogich w puryny zalicza się warzywa, takie jak: cebulę, cukinię, buraki, cukinię, ogórki, pomidory, sałatę, ziemniaki, kapustę pekińską, kapustę kiszoną i marchew.
W diecie ubogopurynowej nie powinno też zabraknąć owoców, takich jak kiwi, agrest, brzoskwinie, czereśnie, maliny, wiśnie, porzeczki, winogrona, jabłka, gruszki i truskawki, ananasy.
Do produktów, które zawierają niewiele puryn, zalicza się także oliwę z oliwek, chleb razowy, chude i gotowane mięso, makaron, kasze, ryż, niskotłuszczowe produkty mleczne. Niewielką ilość związków purynowych zawierają także: sery, miód, dżemy, marmolada, cukier. Produktami z bardzo niską zawartością puryn są jaja.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.