Testy alergiczne - testy z krwi, skórne, śródskórne, płatkowe, prowokacyjne
Testy alergiczne powinny wykonać osoby, które doświadczają nieprzyjemnych dolegliwości w określonych porach roku, po zjedzeniu konkretnej potrawy lub na skutek styczności skóry (na przykład z metalem). Testy antyalergiczne zostały stworzone w celu określenia czynnika uczulującego dla konkretnej osoby, by móc świadomie go unikać lub rozpocząć terapię odczulającą. Czym charakteryzują się badania alergiczne i testy alergiczne z krwi? Ile wynosi cena testów alergologicznych z krwi?
- 1. Co to jest alergia?
- 1.1. Nietolerancja a alergia
- 2. Rodzaje alergenów
- 3. Objawy alergii
- 4. Diagnostyka alergii
- 5. Rodzaje testów alergicznych
- 5.1. Testy alergiczne skórne
- 5.2. Testy alergiczne śródskórne
- 5.3. Testy alergiczne prowokacyjne
- 5.4. Testy alergiczne z krwi
- 6. W jakich panelach wykonuje się badania alergiczne?
- 7. Ile kosztują testy alergiczne?
1. Co to jest alergia?
Alergia to nieprawidłowa reakcja układu immunologicznego na występujące w środowisku substancje (alergeny). U zdrowych osób organizm całkowicie je ignoruje, natomiast alergicy na skutek kontaktu z danym czynnikiem odczuwają wiele nieprzyjemnych objawów.
Reakcje alergiczne angażują układ odpornościowy, a także prowokują wytwarzanie immunoglobuliny klasy E (IgE). Są to przeciwciała produkowane na skutek kontaktu organizmu z alergenami lub pasożytami.
1.1. Nietolerancja a alergia
Zarówno alergia, jak i nietolerancja wywołują szereg objawów, ale ich przyczyna jest zupełnie inna. Alergia to niewłaściwa odpowiedź układu odpornościowego na substancje, które dla większości osób są całkowicie obojętne.
Nietolerancja to natomiast nieimmunologiczna reakcja organizmu na konkretną żywność lub jej składnik. Nietolerancja nie angażuje układu odpornościowego, najczęściej jest spowodowana niewystarczającą ilością konkretnych enzymów, niezbędnych do procesu trawienia danej substancji.
2. Rodzaje alergenów
- alergeny pokarmowe - dostają się do organizmu razem z pożywieniem, objawy pojawiają się niedługo po zjedzeniu konkretnego składnika (np. mleka, jajek, orzechów, ryb, owoców morza), wywołują alergię pokarmową,
- alergeny wziewne - wnikają do organizmu przez układ oddechowy, (np. kurz, sierść, pyłki traw, drzew i zbóż),
- alergeny kontaktowe - wywołują objawy na skutek kontaktu ze skórą(np. nikiel, chrom, składniki perfum i kosmetyków),
- alergeny krzyżowe - osoba uczulona na konkretny alergen odczuwa objawy na skutek zetknięcia się z innym alergenem, niezwiązanym z tym pierwotnym, jest to spowodowane podobną budową niektórych białek w pyłkach i pożywieniu.
3. Objawy alergii
Objawy alergii są uzależnione od rodzaju alergenu, z którym osoba uczulona miała kontakt. Zwykle alergeny wziewne wywołują dolegliwości w obrębie oczu i nosa, alergeny kontaktowe objawiają się na skórze, natomiast alergeny pokarmowe mają wpływ na funkcjonowanie układu pokarmowego. Najczęściej występujące objawy uczulenia to:
- katar,
- kichanie,
- zatkany nos,
- świąd nosa,
- łzawienie i swędzenie oczu,
- zaczerwienie oczu,
- obrzęk powiek,
- świąd skóry,
- suchość skóry,
- wysypka,
- kaszel,
- duszności,
- nudności i wymioty,
- ból brzucha,
- biegunka.
4. Diagnostyka alergii
Rozpoznawaniem i leczeniem alergii zajmuje się alergolog. W przypadku wystąpienia objawów warto umówić się na wizytę na podstawie skierowania od lekarza rodzinnego lub wybrać placówkę prywatną, jeżeli zależy nam na czasie.
Pierwszym krokiem jest wywiad lekarski na temat odczuwanych dolegliwości, momentu ich wystąpienia, a także alergii u innych członków w rodzinie. Specjalista powinien także ocenić objawy, jeżeli trwają w momencie wizyty.
Następnie lekarz przepisuje leki antyhistaminowe w celu zredukowania symptomów alergii, a także kieruje pacjenta na testy alergiczne w celu potwierdzenia uczulenia na konkretne substancje. Testy uczuleniowe pozwalają na szybkie postawienie diagnozy i wdrożenie odpowiedniego leczenia.
5. Rodzaje testów alergicznych
Testy antyalergiczne są obecnie bardzo powszechne, mają na celu wykrycie substancji uczulających dla konkretnego pacjenta, czyli tzw. alergenów. Badanie IgE pozwala na potwierdzenie występowania alergii lub zakażenia pasożytniczego. Wskazuje poziom swoistego IgE, które informuje o reakcji organizmu na określoną substancję, na przykład jad owadów.
Rodzaje testów alergicznych:
- testy alergiczne skórne,
- testy alergiczne śródskórne,
- testy alergiczne prowokacyjne,
- testy alergiczne z krwi.
5.1. Testy alergiczne skórne
Badania alergiczne skórne należą do najczęściej wykonywanych. Zwykle są to tzw. testy punktowe w obrębie przedramienia.
Lekarz nakłada na ciało kroplę substancji, która zawiera potencjalny alergen, a następnie przekłuwa skórę cieniutką igłą. Podczas jednego testu alergicznego można badać jednocześnie uczulenie na kilka substancji.
Wynik testów alergicznych otrzymuje się po 15-20 minutach i polega on na ocenie bąbla, który pojawia się na skórze. Aby móc sprawdzić, czy dana substancja wywołała reakcję alergiczną, lekarz musi wykonać próbę kontrolną.
Wówczas ponownie nakłada się na skórę kroplę z alergenem, ale również kroplę z histaminy (kontrola dodatnia – ta substancja zawsze po dostaniu się do krwi spowoduje reakcję alergiczną) oraz z soli fizjologicznej (kontrola ujemna – u nikogo nie powinna wywołać alergii).
Jeżeli po 15-20 minutach nie pojawi się bąbel, świadczy to o braku reakcji alergicznej na daną substancję. Jeżeli natomiast na skórze można zauważyć wybrzuszenie, to lekarz porównuje jego wielkość do próby kontrolnej.
Przy ocenie bąbla brana jest pod uwagę jego średnica oraz zaczerwienienie, które mogło pojawić się wokół niego. W zależności od tego, o ile bąbel jest większy od próby kontrolnej, alergia na daną substancję oceniana jest w skali od jednego do czterech plusów. Im więcej punktów, tym reakcja na dany alergen jest bardziej nasilona.
Dodatni wynik testu alergicznego może pojawić się także u osoby zdrowej, dlatego do rozpoznania alergii nie wystarczy sam wynik testu, ale niezbędne są dane z wywiadu potwierdzające wystąpienie uczulenia przy kontakcie z danym alergenem.
Test alergiczny może okazać się także fałszywie ujemny, zwłaszcza wtedy kiedy pacjent nie odstawi leków na alergię 10 dni przed wykonaniem testu alergicznego. Wyniki badania alergologicznego mogą być także zafałszowane u małych dzieci, dlatego większość lekarzy zaleca wykonywanie badań powyżej 3. roku życia.
Trzeba też pamiętać o tym, że do testów alergicznych istnieją przeciwwskazania. Są nimi ciąża, choroby autoimmunologiczne oraz nowotwory złośliwe.
5.2. Testy alergiczne śródskórne
Testy alergiczne wykonuje się w różny sposób. Czasem roztwór z alergenem podaje się do powierzchniowych warstw skóry, są to tzw. testy śródskórne.
Stężenie alergenu jest stu, a nawet tysiąckrotnie mniejsze niż w teście punktowym. Takie badania alergiczne wykonuje się zazwyczaj wtedy, kiedy wynik testu punktowego jest niejednoznaczny.
Oprócz alergii wziewnej, tzn. takiej, w której alergen dostaje się z powietrza do dróg oddechowych, istnieje też alergia kontaktowa, w której alergen przez bezpośredni kontakt ze skórą powoduje zmiany uczuleniowe w jej obrębie.
Rodzajem takiej alergii jest np. uczulenie na konkretne kosmetyki czy srebro. W tym przypadku do diagnozowania alergenu używa się specjalnych testów alergicznych płatkowych.
Te testy alergiczne polegają na przyklejeniu na 48 godzin, najczęściej na plecach, specjalnego plastra, który zawiera wybrane antygeny. W tym czasie plastra nie można moczyć, niewskazane są też intensywne ćwiczenia fizyczne.
Następnie lekarz ocenia zmiany skórne, które powstały pod plastrem, i w ten sposób określa stopień uczulenia na konkretne alergeny. Można wykonać taki test alergiczny nie tylko ze standardowymi alergenami, lecz także np. z kosmetykiem, który pacjentka przyniesie z domu.
5.3. Testy alergiczne prowokacyjne
Testy alergiczne wykonuje się również w postaci tzw. testów prowokacyjnych, który polegają na bezpośrednim podaniu alergenu do nosa albo drogą doustną, ale wykonuje się to rzadko z powodu ryzyka wystąpienia bardzo silnej reakcji alergicznej.
Wyniki testów alergicznych mogą ułatwić pacjentowi życie z alergią. Często pacjenci są kwalifikowani do terapii odczulania, która pozwala na zmniejszenie objawów. Znajomość ta umożliwia również unikanie kontaktu z konkretnymi substancjami.
5.4. Testy alergiczne z krwi
Testy alergiczne można wykonać również na podstawie próbki krwi pobranej z żyły łokciowej. W laboratorium jest ona poddawana analizie w celu określenia ilości przeciwciał IgE dla konkretnych substancji powszechnie uczulających. Najczęściej są one wykonywane w panelach po 20-30 alergenów, wynik powyżej normy sugeruje występowanie alergii.
Warto ustalić z lekarzem najlepszy czas na wykonanie testów, na przykład badanie alergii na pyłki przeprowadza się poza okresem pylenia. Często przed badaniami alergologicznymi konieczne jest odstawienie niektórych leków na co najmniej tydzień, by nie miały wpływu na wyniki.
Molekularne testy alergiczne z krwi to jedna z najbardziej nowoczesnych sposobów diagnostyki. Umożliwia analizę dużo większej ilości alergenów, wskazać białko wywołujące uczulenie, wykluczyć alergie krzyżowe, a także ocenić ryzyko wystąpienia ciężkiej reakcji (np. wstrząsu anafilaktycznego).
W jakim wieku można wykonać testy alergologiczne z krwi?
Badania alergiczne z krwi zajmują kilka minut i mogą być wykonywane w każdym wieku. Testy pokarmowe z krwi cieszą się ogromną popularnością, ale nie u wszystkich osób będą miały znaczenie diagnostyczne.
Przede wszystkim testy alergiczne pokarmowe u dziecka nie wskażą wiarygodnych wyników, jeżeli maluch nie jadł wszystkich badanych składników. W takiej sytuacji badania na alergie pokarmowe nie będą miały przełożenia na rzeczywistość, ponieważ alergia może powstać dopiero na skutek kontaktu z alergenem.
Testy alergiczne u niemowląt nie są zalecane natomiast ze względu na bardzo niski poziom przeciwciał IgE we krwi w takim wieku, niemożliwy do zarejestrowania obecnie używanymi metodami.
Uznaje się, że wiarygodne testy alergologiczne u dzieci wykonuje się dopiero powyżej 6. miesiąca życia (a najlepiej po ukończeniu 3. roku życia). Wówczas nieprawidłowy wynik jest uznawany przez lekarza za dowód na występowanie alergii.
6. W jakich panelach wykonuje się badania alergiczne?
Panele alergiczne ułatwiają wykonanie badań alergologicznych, zawierają zestawy najczęściej uczulających alergenów. Pozwają na jednoczesne zbadanie kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu substancji i ich wpływu na organizm człowieka. Największą popularnością cieszą się panele alergiczne z krwi, które można wykonać w większości placówek medycznych, również prywatnie.
- panel wziewny (oddechowy) - analiza 21 najczęściej uczulających substancji, takich jak sierść zwierząt, pyłki roślin czy roztocza kurzu, panel alergenów oddechowych polega na ilościowym oznaczeniu we krwi przeciwciał IgE,
- panel pokarmowy - testy na alergie pokarmowe pozwalają na analizę 21 lub 20 alergenów pokarmowych (zboża, nabiał, orzechy, ryby i owoce morza, warzywa i owoce), panel alergenów pokarmowych to przykład immunoenzymatycznego oznaczenia IgE,
- panel pediatryczny - analiza 28 najczęściej uczulających substancji wśród dzieci (pyłki, roztocza, sierść zwierząt, alergeny pokarmowe).
7. Ile kosztują testy alergiczne?
Cena testów alergicznych z krwi i cena badań alergicznych jest zależna od zakresu analizy, zastosowanej metody badawczej, konkretnej placówki medycznej, a nawet miasta. Zwykle cena panelu pediatrycznego i oddechowego jest bardzo zbliżona do ceny panelu wziewnego, najdroższe są testy molekularne.
Największą popularnością cieszy się test na alergie pokarmowe, ponieważ nawet u dzieci obserwowane są dolegliwości żołądkowe po zjedzeniu konkretnej potrawy. Cena testów alergicznych pokarmowych może wynieść nawet powyżej 200 złotych.
- testy skórne punktowe - 150-180 zł,
- teksty skórne płatkowe - 150-300 zł,
- panel pokarmowy (IgE sp. panel pokarmowy) - 160-220 zł,
- panel pediatryczny - 160-220 zł,
- panel oddechowy (wziewny) - 160-220 zł;
- testy molekularne z krwi - 1000-1500 zł.
Ceny badań IgE nie należą do najniższych, ale bardzo wiele osób decyduje się na ich wykonanie. W diagnostyce ogromne znaczenie mają badania alergologiczne z krwi, testy alergiczne skórne czy panel pokarmowy.
Lekarze regularnie pomagają w rozwianiu wątpliwości, związanych z wyborem testów alergicznych z krwi czy skórnych. Zwykle testy skórne są wykonywane na początku w celu znalezienia alergenu, a badania alergologiczne z krwi do potwierdzenia uczulenia na konkretną substancję.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.