Trwa ładowanie...

Saponiny – działanie, właściwości i skutki uboczne

Avatar placeholder
16.02.2023 16:36
Saponiny są obecne między nimi w burakach i szparagach.
Saponiny są obecne między nimi w burakach i szparagach. (Adobe Stock)

Saponiny to substancje pochodzenia roślinnego, które wykazują wiele różnych właściwości. Wyróżnia je to, że mają zdolność do tworzenia piany w kontakcie z wodą, nie sposób jednak nie dostrzec ich walorów prozdrowotnych i pielęgnacyjnych. Jak działają? Czy są bezpieczne?

spis treści

1. Co to są saponiny?

Saponiny to związki wytwarzane przez rośliny oraz przez niektóre organizmy morskie, należące do glikozydów, to jest substancji, będącymi pochodnymi cukrów. Z chemicznego punktu widzenia, saponiny zbudowane są z dwóch części. W swojej strukturze zawierają część aglikonu – sapogeniny (sapogenol) i glikonu – sacharydu (cukru).

Nazwa „saponiny” wywodzi się z łaciny, gdzie sapo oznacza mydło, co jest związane z ich właściwościami do tworzenia piany w kontakcie z wodą. Termin ten doskonale tłumaczy istotę substancji, które wykazują zdolność obniżania napięcia powierzchniowego roztworów wodnych. Pieni się w wodzie jak mydło.

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Dlaczego warto robić screening?"

Rodzaje saponin

Saponiny tworzą bardzo niejednorodna grupę. Jedna z najczęstszych klasyfikacji zakłada podział substancji pod względem rodzaju i liczby pierścieni wchodzących w skład glikonu (część cukrowa). W ten sposób dzieli się je na dwie grupy: saponiny triterpenowe oraz saponiny steroidowe.

Do saponin o charakterze sterodiowym zalicza się smilageninę, sarsasapogeninę, hekogeninę, tigogeninę oraz diosgenina, które znalazły zastosowanie w produkcji leków steroidowych oraz hormonów (progesteronu oraz pochodnych kortyzonu)..

2. Saponiny w roślinach – występowanie

Naturalne saponiny można znaleźć w ponad 500 gatunkach roślin. Występują najczęściej w skórce łodyg i owoców oraz w korzeniach. Substancje są obecne w takich roślinach jak mydlnica lekarska, lukrecja gładka, kasztanowiec zwyczajny, nagietek lekarski, naparstnica, bluszcz pospolity, żeń-szeń, pierwiosnek lekarski, winorośl, oliwki, soja, komosa ryżowa, jukka, aloes, krzyżownica wirgińska, ostrokrzew paragwajski czy gwiazdnica pospolita.

Saponiny znajdują się w ziołach, kawie, herbacie, chałwie oraz warzywach: szpinaku szparagach, burakach, także w owsie.

Mogą również znajdować się w żywności pochodzenia zwierzęcego, ponieważ są składnikiem pasz dla zwierząt. Przenikają do mięsa czy mleka. Nie są szkodliwe, ponieważ obróbka termiczna, której są poddawane, częściowo unieszkodliwia saponiny.

3. Właściwości lecznicze i działanie saponin

Saponiny mają słodki i gorzki smak oraz wspomniane właściwości pieniące i emulgujące. Cechuje je także działanie lecznicze:

  • moczopędne,
  • wykrztuśne, wzmagające wydzielanie śluzu,
  • przeciwdrobnoustrojowe i owadobójcze,
  • przeciwzapalne,
  • przeciwbakteryjne, pierwotniakobójcze, przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe,
  • pobudzające wydzielanie soku żołądkowego, żółci i soku jelitowego. Ponadto saponiny nasilają trawienie tłuszczów, wzmagają procesy wchłaniania składników pokarmowych z jelit do krwi, być może obniżają poziom „złego" cholesterolu.

Saponiny roślinne, ze względu na swoje właściwości, znalazły zastosowanie w przemyśle spożywczym (wyrobach cukierniczych, napojach), kosmetycznym i farmaceutycznym.

Jak wspomniano, stanowią naturalne źródło substratów do syntezy leków steroidowych oraz hormonów, a i ze względu na swoje działanie wykrztuśne są częstym składnikiem preparatów pobudzających odruch kaszlu i odkrztuszanie wydzieliny.

4. Właściwości pielęgnacyjne saponin

Saponiny stanowią składnik wielu kosmetyków: żeli pod prysznic i do kąpieli, mydeł, toników, płynów do mycia twarzy i preparatów do demakijażu, kremów do twarzy i balsamów do ciała. Jak działają? Przede wszystkim:

  • nadają cerze promienny, zdrowy wygląd,
  • zmniejszają rozszerzone pory,
  • rozjaśniają skórę,
  • pomagają pozbyć się zaskórników,
  • poprawiają ukrwienie skóry,
  • dotleniają skórę,
  • zmiękczają i nabłyszczają włosy,

Saponiny sprawdzają się w pielęgnacji skóry problematycznej, zmagającej się z trądzikiem, AZS (atopowe zapalenie skóry) czy łuszczycą. Zawierają je także kosmetyki anty-aging, które wykorzystują ich działanie antyoksydacyjne. Opiera się ono na niszczeniu lub niwelowaniu wolnych rodników, nadmiar których przyczynia się do przedwczesnego starzenia komórek.

5. Saponiny - skutki uboczne

Saponiny obecne w lekach są bezpieczne. Niestety stosując je należy zachować ostrożność, ponieważ mogą przynosić nie tylko korzyści, ale i wywoływać skutki uboczne. Duże dawki, podane doustnie, mają działanie wymiotne.

Trujące saponiny mogą uszkodzić mięsień sercowy i układ oddechowy, a i prowadzić do porażenia mózgu oraz rdzenia mózgowego.

Niebezpieczna jest także hemoliza czerwonych krwinek, w wyniku której wadliwe krwinki przepuszczają hemoglobinę do osocza naszej krwi. To może skutkować anemią, a i uszkodzenia szpiku kostnego. Za toksyczną dawkę uważa się 50 mg na kilogram masy ciała.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze