Skutki uboczne antydepresantów

Skutki uboczne antydepresantów są różne w poszczególnych grupach leków przeciwdepresyjnych. Jedne z nich działają bardziej toksycznie na organizm, drugie mniej. Działania niepożądane leków antydepresyjnych nie pojawiają się wtedy, gdy stosowane są one zgodnie z użyciem. Czasami z niewielkim nasileniem mogą wystąpić w początkowym etapie leczenia. Skutki uboczne są wynikiem zatrucia organizmu lekiem, przy zażywaniu zbyt często lub zbyt dużych dawek terapeutycznych. Objawy niepożądane antydepresantów mogą pojawić się także w wyniku ich nieodpowiedniego połączenia ze sobą lub spożycia z niektórymi pokarmami. Może wystąpić tzw. zespół serotoninowy czy tzw. efekt serowy (efekt sera).

1. Objawy niepożądane TLPD

Skutki uboczne trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych (TLPD) obejmują zarówno objawy psychiczne i neurologiczne, jak i objawy somatyczne. Zaliczamy do nich:

1.1. objawy psychiczne i neurologiczne:

• senność lub bezsenność,
• niepokój,
• stany lękowe,
• zaburzenia koncentracji,
• upośledzenie pamięci,
• podniecenie psychoruchowe,
• zespół ośrodkowy antycholinergiczny, objawiający się majaczeniem i zaburzeniami świadomości,
• objawy submaniakalne (przejście fazy depresyjnej w maniakalną).

1.2. objawy neurologiczne:

• napady drgawkowe,
• silne drżenie mięśniowe, szczególnie drżenia rąk,
• objawy pseudoparkinsonowskie (zespół Parkinsona),
• mioklonie,
• napadowe dyskinezy,
• parestezje (mrowienie).

1.3. objawy somatyczne:

• działanie kardiotoksyczne: wieloogniskowe zaburzenia rytmu serca, tachykardia, arytmia, niedotlenienie serca,
• objawy atropinopodobne, do których zaliczamy m.in. suchość błon śluzowych, suchość skóry, zaburzenia akomodacji oka, rozszerzenie źrenic, trudności w oddawaniu moczu, a nawet zatrzymanie moczu (bezmocz),
• ortostatyczny spadek ciśnienia,
• odczyny skórne, jak świąd, rumień,
• osłabienie lub zwiększenie apetytu,
• niestrawność, nudności,
• zaparcia,
• obniżenie potencji.

Wszystkie te działania niepożądane TLDP związane są z tym, iż leki te to nieselektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i adrenaliny. Oprócz blokowania receptorów serotoninowych, hamują także przyłączenie się neuroprzekaźników do receptorów histaminowych, adrenergicznych alfa-1 oraz muskarynowych.

Ze względu na te działania występuje szereg przeciwwskazań do stosowania TLPD. Są to:

• jaskra,
• zaburzenia rytmu serca,
• niewydolność naczyń wieńcowych,
• hipotonia,
• niedoczynność gruczołu tarczowego,
• przerost gruczołu krokowego,
• uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego (OUN), zwłaszcza padaczka,
• zaburzenia układu krzepnięcia oraz krwawienia,
• ciąża, szczególnie w I trymestrze, oraz karmienie piersią.

2. Objawy niepożądane SSRI

Skutki uboczne selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego (SSRI) są mniejsze w porównaniu do TLPD, ze względu na ich wybiórcze działanie wobec receptorów serotoninowych oraz adrenergicznych. Działania niepożądane SSRI to:

• nudności,
• biegunka,
• jadłowstręt,
• zaburzenia snu,
• bóle głowy,
• niepokój, lęk,
• osłabienie potencji seksualnej,
• na początku leczenia akatyzja.

Przeciwwskazania do stosowania SSRI to:

• padaczka,
• nadwrażliwość na lek,
• zespół lub choroba Parkinsona,
• niewydolność wątroby,
• ciąża, szczególnie I trymestr, i karmienie piersią.

SSRI nie wolno zażywać łącznie z TLPD lub z inhibitorami MAO, ze względu na możliwość wystąpienia bardzo silnych objawów zatrucia. Jest to tzw. zespół serotoninowy. Wynika on z bardzo dużej ilości serotoniny w mózgu. Pojawiają się: zaburzenia świadomości, zwiększone napięcie mięśniowe, drgawki, hipertermia, dreszcze, poty, podwyższony nastrój, tzw. wesołkowatość.
Leki te blokują także enzymy cytochromu P540 w wątrobie, dlatego też mogą dawać szereg interakcji z innymi lekami.

3. Objawy niepożądane inhibitorów MAO

Skutki uboczne inhibitorów monoaminoksydazy (MAO) zależą od konkretnej generacji tych leków. Generacja I inhibitorów MAO, do której należą leki nieselektywne, blokujące zarówno MAO-A, jak i MAO-B, wykazują silne działanie hepatotoksyczne. Dają także liczne interakcje z innymi lekami, jak np. opioidy czy środki znieczulenia ogólnego. Najbardziej charakterystycznym zespołem objawów niepożądanych jest tzw. efekt serowy. Leki te hamują metabolizm niektórych aminokwasów, głównie tyraminy, w wyniku czego pojawiają się silne, niebezpieczne przełomy nadciśnieniowe. Ze względu na to, przy zażywaniu takich leków nie wolno spożywać serów pleśniowych, czerwonego wina, owoców cytrusowych, bananów, ślimaków i innych produktów spożywczych zawierających tyraminę.
Leków przeciwdepresyjnych nie wolno nagle odstawić, ponieważ mogą pojawić się także wtedy działania niepożądane. Zarówno przy rozpoczynaniu leczenia, jak i kończeniu leki przeciwdepresyjne należy odstawiać stopniowo.