Streptomycyna – preparaty, działanie, wskazania i przeciwwskazania
Streptomycyna jest substancją pochodzenia naturalnego. Została wyizolowana z bakterii Streptomyces griseus. Należy do antybiotyków aminoglikozydowych. Mechanizm jej działania jest złożony. Jakie są wskazania i przeciwwskazania do jej stosowania?
1. Co to jest streptomycyna?
Streptomycyna to organiczny związek chemiczny i lek zaliczany do antybiotyków aminoglikozydowych. Po raz pierwszy została wyizolowana w 1943 r. z promieniowców Streptomyces griseus przez Alberta Schatza.
Obszarem, na który działa streptomycyna, jest skóra i błony śluzowe, układ limfatyczny, układ mięśniowy, układ moczowy, układ oddechowy, układ płciowy męski oraz układ krwionośny. Z tego powodu wykorzystuje ją głównie kardiologia, pulmonologia czy urologia.
Jak działa streptomycyna?
Substancja ma działanie bakteriobójcze i przeciwbakteryjne, choć cechuje ją wąski zakres działania. Największą skuteczność wykazuje w stosunku do Gram ujemnych bakterii tlenowych oraz mykobakterii, także prątka gruźlicy (bakteria Gram-dodatnia). Ponieważ antybiotyki aminoglikozydowe przenikają do wnętrza drobnoustrojów za pomocą transporterów zależnych od tlenu, nie są skuteczne wobec bakterii beztlenowych.
Przykłady drobnoustrojów wrażliwych na działania streptomycyny to Aerobacter, Klebsiella, Escherichia, Mycobacterium, Enterococcus, StreptococcusProteus, Francisiella, Haemophillus, Calymmatobacterium, Yersinia czy Brucella. Substancja nie jest skuteczna wobec paciorkowców.
Streptomycyna łączy się z mniejszą podjednostką rybosomu, co sprawia, że upośledza syntezę białek. To prowadzi do tworzenia nieprawidłowych lub toksycznych struktur i śmierci komórek bakterii. Ponadto streptomycyna uszkadza strukturę bakteryjnej błony komórkowej.
2. Wskazania do stosowania streptomycyny
Streptomycyna jest antybiotykiem aminoglikozydowym stosowanym:
- w zakażeniach prątkiem gruźlicy w połączeniu z innymi lekami przeciwprątkowymi,
- w leczeniu zakażeń wywołanych przez bakterie G+ oraz G- wrażliwe na działanie leku; streptomycynę stosuje się w terapii dżumy, ziarniaka pachwinowego, zakażeń układu moczowego, wrzodu miękkiego, tularemii czy brucelozy,
- w leczeniu zapalenia wsierdzia, dróg oddechowych oraz w przypadku wystąpienia posocznicy w skojarzeniu z innymi antybiotykami.
3. Dawkowanie streptomycyny
Streptomycyna podawana jest parenteralnie (pozajelitowo), domięśniowo. Stosowane dawki leku różnią się w zależności od jednostki chorobowej, wieku oraz stanu ogólnego pacjentów. W zakażeniach niegruźliczych substancja jest stosowana przez 7 do 14 dni.
W leczeniu gruźlicy wykorzystuje się ją w:
- w pierwszej fazie terapii, zwykle przez 2 miesiące,
- w połączeniu z innymi lekami przeciwprątkowymi,
- w schemacie ciągłym lub przerywanym.
U dorosłych podaje się zwykle 1 do 2 g na dobę. U dzieci dawka dobowa wynosi 20 mg na kilogram masy ciała do 40 mg na kilogram masy ciała. Możliwe jest zwiększanie dawki do 1 g.
4. Przeciwwskazania i skutki uboczne
Antybiotyki aminoglikozydowe, z uwagi na toksyczność oraz znaczną oporność bakteryjną, wykorzystuje się rzadko. Istnieją także przeciwwskazania do ich stosowania. To nadwrażliwość na substancję czynną oraz na inne antybiotyki aminoglikozydowe, miastenia, choroby błędnika i zaburzenia słuchu.
Substancję dopuszcza się do stosowania w czasie ciąży, ale tylko w sytuacji, gdy nie istnieje bezpieczniejsza alternatywa, a korzyści z leczenia dla matki wielokrotnie przewyższają ryzyko dla płodu. Ma to związek z tym, że streptomycyna przenika przez łożysko i wywiera szkodliwy wpływ na płód (prowadzi do uszkodzenia VIII nerwu czaszkowego, ponadto ma działanie ototoksycznie, może prowadzić do trwałej głuchoty dziecka).
Streptomycyna jest dopuszczana do stosowania podczas laktacji. Chociaż przenika do pokarmu kobiecego jedynie, nie jest wchłaniana z przewodu pokarmowego. Niemniej należy obserwować dziecko pod kątem nadkażeń bakteryjnych i grzybiczych jelit (niepokoić powinny biegunki i inne dolegliwości ze strony układu pokarmowego).
Ze stosowaniem streptomycyny wiąże się ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Po podaniu domięśniowym najczęściej obserwuje się takie skutki uboczne terapii jak:
- ból w miejscu wstrzyknięcia,
- nudności, wymioty,
- świąd, wysypka o ciężkim przebiegu, złuszczanie skóry, powstawanie pęcherzy,
- szumy uszne, zaburzenia słuchu,
- ból ucha, silny ból głowy, ból oczu, narządów płciowych lub jamy ustnej,
- ciężkie reakcje nadwrażliwości, obrzęki w okolicy głowy i szyi,
- zaburzenia czynności nerek,
- osłabienie siły mięśniowej, parestezje,
- zapalenie nerwu wzrokowego,
- zaburzenia równowagi.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.