Stres u dzieci
Agresja dzieci autystycznych może objawiać się w bardzo różny sposób. Jedne będą płakać, inne – krzyczeć, niektórzy – bić się, awanturować, chodzić na wagary, pozostali – zamkną się w sobie i będą unikać kontaktów z rówieśnikami. Źródła stresu u dzieci można podzielić na te związane z domem rodzinnym, szkołą czy dotyczące relacji z kolegami. Czy dzieci mogą żyć bez stresu? Od czego zależy odporność dziecka na stres? Jak kształtować kompetencje niezbędne do skutecznego radzenia sobie z trudnościami? Czy bezstresowe wychowanie dziecka jest możliwe?
1. Bezstresowe wychowanie
Każdy człowiek od momentu narodzin do śmierci jest skazany na stres. Nic na to nie da się poradzić. Bezstresowe wychowanie to mit, bowiem każda, nawet najmniejsza zmiana w życiu młodego człowieka niesie ze sobą nasilenie emocji. Nie ma zmiany bez stresu! Mimo iż nie można wyeliminować stresu, da się go zredukować, zmniejszyć jego intensywność, zakres i czas trwania.
Stres zwykle utożsamia się z czymś negatywnym, konfliktem, trudnością, frustracją, porażką. Zapomina się często, że pełni on także funkcję mobilizującą – stymuluje człowieka do działania, daje energię, motywuje do pracy i podejmowania wyzwań.
Długotrwały stres może jednak zagrażać prawidłowemu rozwojowi, szczególnie wtedy, gdy dziecko ma małą odporność na stres.
Intensywny stres wpływa destrukcyjnie na już posiadane kompetencje i uniemożliwia uczenie się nowych. Wówczas u dziecka może pojawić się szereg negatywnych symptomów – apatia, frustracja, rozdrażnienie, niepokój, mniejsza koncentracja uwagi, płacz, izolacja, agresja, bunt, niezadowolenie i smutek. Granica tolerancji na stres zależy od wielu czynników, np. cech osobowości, temperamentu, indywidualnych doświadczeń dziecka, aktualnej sytuacji życiowej itp.
2. Przyczyny stresu u dzieci
Źródłem stresu u dzieci może być dom rodzinny, np. autorytarny wzorzec wychowania, rozwód rodziców, kłótnie z rodzeństwem; szkoła, np. obowiązki szkolne, sprawdziany, egzaminy, srogi nauczyciel; albo grupa rówieśnicza, np. brak akceptacji, agresja ze strony kolegów. Głównym powodem napięcia emocjonalnego u młodego człowieka jest stres szkolny, związany z koniecznością odnalezienia się w nowym środowisku, ale też z presją ze strony dorosłych, by realizować nierzadko wygórowane oczekiwania.
Od dziecka żąda się wręcz, by było genialnym uczniem, wzorowym wychowankiem, idealnym synem/córką. Nie ma prawa przejawiać żadnych kłopotów w nauce. Jeżeli nie radzi sobie z jakimś przedmiotem, u dziecka pojawia się niejednokrotnie smutek, niezrozumienie, bunt, agresja, lęk i zaniżona samoocena. Stres rodzi niechęć do szkoły, a nawet może prowadzić do fobii szkolnej. Stres w szkole może wiązać się także z poczuciem winy, że nie spełnia się aspiracji nauczycieli i rodziców, że nie dorasta się do prezentowanego ideału. Uczucie poniżenia może wynikać też z negatywnych porównań z tzw. prymusami. Dorośli bardzo często wymagają też od dziecka dojrzałych zachowań. Pozbawiają własne pociechy radości bycia dzieckiem, np. poprzez obarczanie ich własnymi problemami i wyładowywanie na nich frustracji.
Dodatkowe źródło stresu u dzieci to presja mediów, które kultywują konieczność bycia najlepszym, najpiękniejszym, najmądrzejszym, najbogatszym. Prasa kolorowa i telewizja propagują wzorzec „idealnego człowieka”. Dziecko, porównując swoje życie z wizją życia prezentowanego w mediach, może doświadczać frustracji i czuć się gorsze. Dorośli niejednokrotnie sami rodzą lęk przed życiem w dzieciach, np. poprzez stwierdzenia typu: „Jak będziesz dorosły, to zobaczysz…”, „Życie to nie bajka”. Świat dorosłych może wydawać się straszny i niezrozumiały dla dziecka – tyle w nim przemocy, zła, konfliktów, agresji i niesprawiedliwości. Dziecko z obawy przed dorosłością może stosować liczne mechanizmy obronne, np. regresję. Dodatkowo rodzice często nieświadomie narażają pociechy na stres związany ze szkołą, np. mówiąc: „W szkole nauczą cię posłuszeństwa” itp.
3. Jak zmniejszyć stres u dzieci?
Bez względu na wiek dziecka, czy to przedszkolak, czy dziecko w młodszym wieku szkolnym, czy nastolatek, powinno się dbać o zaspokojenie podstawowych potrzeb, w tym potrzeby miłości i bezpieczeństwa. Warunkowa akceptacja, np. za dobre oceny, wzorowe zachowanie, wygrany konkurs muzyczny, kształtuje u dziecka niestabilną i niską samoocenę. Dziecko zdaje sobie sprawę, że na miłość musi zasłużyć. Musi być najlepsze, by być kochane. To pierwotne źródło stresu i frustracji u dzieci.
Ważne, by być wsparciem dla dziecka. Pomoc w walce ze stresem mogą nieść nie tylko rodzice, ale i nauczyciele, wychowawcy, starsze rodzeństwo, psycholog szkolny, starsi koledzy i koleżanki. Nie roztaczaj przed dzieckiem wizji „fatalnej szkoły”, która jest centrum samych kłopotów i frustracji. Niech dziecko pójdzie do szkoły bez niepotrzebnych uprzedzeń i stereotypów. W razie kłopotów w nauce miej stały kontakt z wychowawcą klasy, doceniaj postępy dziecka, chwal za małe osiągnięcia, nie utwierdzaj go, że nie ma talentów, ale zachęcaj do ciągłej pracy nad sobą. Stwórz dla dziecka jak najlepsze warunki do nauki. Pozwól na zabawę, relaks i odpoczynek.
Pamiętaj, że stresu nie da się wyeliminować, zresztą nie warto, bo stanowi mechanizm rozwoju i bodziec do podejmowania wyzwań, ale możesz kontrolować jego zakres. Z niektórymi zadaniami człowiek radzi sobie lepiej, z innymi – gorzej. Każdy potrzebuje innego rodzaju wsparcia, np. dziecko może odczuwać stres przed koniecznością wyrecytowania wiersza, ale nie będzie odczuwać strachu przed kartkówką z historii. Dla jednych dana sytuacja będzie potencjalnym źródłem lęku, dla innych – nie. To zależy od umiejętności radzenia sobie ze stresem i percepcji zagrożenia. Jednym z czynników odporności na stres jest wsparcie i warto, by rodzice o tym pamiętali, zanim wykrzyczą dziecku w twarz, że nie nadaje się do niczego, bo dostało jedynkę z matematyki. Pomocne w zmniejszaniu skutków stresu u dzieci jest zapewnienie odpowiedniej ilości potrzebnych minerałów w diecie. Jednym z najważniejszych pierwiastków jest magnez, który niweluje objawy stresu.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.