Suchość pochwy - przyczyny, leczenie
Suchość to główny objaw tzw. zaniku (atrofii) pochwy. Suchość pochwy spotykamy u kobiet po menopauzie powszechnie, ale według szacunków pomocy u lekarza szuka tylko ok. 25 % cierpiących pań. Tymczasem istnieje wiele sposobów zaradzenia suchości pochwy, która nierzadko osiąga nasilenie utrudniające nie tylko życie intymne, ale i zwykłe, codzienne funkcjonowanie. Warto wiedzieć, że objawy te na ogół nie ustępują samoistnie. Przeciwnie - nieleczony zanik pochwy może doprowadzić do utrwalonego bólu.
1. Przyczyny suchości pochwy
Kluczowym hasłem dla tej, jak i wielu innych dolegliwości związanych z menopauzą, są estrogeny. Ich stężenie spada w okresie przekwitania prawie dziesięciokrotnie! Oprócz tego, niezależną przyczyną zmian w nabłonku pochwy wywołujących upośledzenie wytwarzania wydzieliny jest prawdopodobnie też sam proces starzenia się.
W skrócie można powiedzieć, że obecność estrogenów jest dla pochwy warunkiem prawidłowego funkcjonowania. Narząd ten jest na nie bardziej nawet wrażliwy niż błona śluzowa macicy. Oto jakie są efekty działania tych żeńskich hormonów płciowych na pochwę:
- wydzielanie płynu pochwowego - poprzez zwiększenie przepływu krwi przez sploty naczyniowe,
- utrzymanie elastyczności pochwy,
- wzrost długości i wilgotności pochwy podczas pobudzenia płciowego,
- produkcja glikogenu, ulegającego pod wpływem miejscowo występujących, pożytecznych bakterii rozkładowi do kwasu mlekowego, chroniącego tę okolicę przed zakażeniami.
To musisz wiedzieć
Kiedy ustaje produkcja estrogenów przez jajniki - a przed tym nie ustrzeże się żadna dojrzała kobieta - pochwa zostaje bez tej niezbędnej do jej prawidłowego funkcjonowania stymulacji hormonalnej. Jej ściany stają się cienkie, blade i suche. W zaawansowanych stadiach mogą się na nich nawet pojawić wybroczyny - oznaka zastoju krwi w splotach żylnych pochwy.
Cały narząd skraca się także i zwęża, znika pofałdowanie ścian pochwy. Nierzadko okolica ta ulega też zakażeniu, ponieważ zakłócone jest jej pH. Oto objawy jakich możemy się spodziewać w przebiegu zaniku pochwy:
- Suchość czyli brak wilgotności lub wydzieliny przy wejściu do pochwy (w przedsionku pochwy), a w przypadku aktywności seksualnej - brak nawilżenia pochwy. Stan ten może osiągać różny stopień nasilenia - od okresowego odczuwania suchości, nie zakłócającego codziennych czynności, po stałe odczuwanie, utrudniające normalne funkcjonowanie.
- Ból określany jako pulsowanie lub ucisk w pochwie, powodujący dyskomfort.
- Świąd pochwy i/lub sromu - uczucie podobne do tarcia papieru ściernego, również dyskomfort spowodowany dotykiem bielizny.
- Dyskomfort podczas współżycia - podrażnienie lub bóle w pochwie podczas stosunku (dyspareunia) lub do 15 minut po nim, wywołujące brak satysfakcji, częste przerywanie stosunku, a nawet abstynencję seksualną.
- Wydzielina z pochwy (upławy) - wonna, żółto-zielona. Jest to skąpe plamienie, zwykle zauważane na bieliźnie lub podczas wycierania, lub wydzielina występująca stale i powodująca podrażnienie krocza i potrzebę noszenia podpaski.
Nierzadko dołącza się też infekcja pochwy, mogąca z łatwością przenieść się na drogi moczowe, które notabene również ulegają pod wpływem zmniejszonego stężenia estrogenów zmianom zanikowym. Czas, jaki mija od ostatniej miesiączki do wystąpienia pierwszych objawów zaniku pochwy, jest różny u poszczególnych kobiet, toteż trudno przewidzieć, kiedy można się ich spodziewać. Wiadomo natomiast, że zmiany zanikowe w nabłonku pochwy nasilają się pod wpływem palenia tytoniu.
2. Jak leczyć suchość pochwy?
Dobra wiadomość: większość objawów i zmian w obrębie pochwy, występujących w przebiegu jej zaniku wywołanego zmniejszeniem stężeń estrogenów, może zostać zatrzymana i odwrócona! W odwodzie mamy bowiem całą baterię środków leczniczych, spośród których wybieramy zależnie od stopnia nasilenia objawów i upodobania pacjentki:
Preparaty nie zawierające hormonów - stosujemy w przypadkach łagodnego zaniku tkanek pochwy, niewywołującego bardzo silnych objawów. Są to:
- lubrykanty - różnego rodzaju żele, „smary”, które dając poślizg sprawiają, że stosunek staje się mniej bolesny; np. Żel K-Y, Astroglide
- nawilżające żele dopochwowe - stosowane 2-3 razy w tygodniu, nie tylko przed stosunkiem, zapewniają bardziej długotrwałe nawilżenie.
Środki te można kupić w aptece bez recepty.
Preparaty estrogenowe stosowane dopochwowo. Zawierają one niskie dawki estrogenów, wystarczające do zahamowania i cofnięcia zmian w obrębie pochwy i tym samym złagodzenia suchości pochwy, oraz do zapobiegania zakażeniom dróg moczowych. Tylko w bardzo niewielkim stopniu leki te wchłaniają się do krwi, wobec czego nie łagodzą objawów ogólnoustrojowych okresu przekwitania, tj. uderzenia gorąca czy osteoporoza. Estrogeny stosowane miejscowo dostępne są w następujących formach:
- Krem dopochwowy - stosuje się w różnych schematach, np. raz na dobę przez 2 tygodnie i następnie z coraz mniejszą częstotliwością, aż do dawki podtrzymującej- 1-3 razy w tygodniu;
- Globulki lub tabletki dopochwowe - zakłada się w odstępach czasowych podobnych jak kremy;
- Krążki dopochwowe – zakłada się do pochwy co 90 dni. Zwykle wykonuje to lekarz, ponieważ pacjentka może mieć ograniczoną możliwość manipulacji w tych okolicach. W czasie stosowania krążka należy zachować ostrożność w kąpieli, przy parciu (np. na stolec) i w kąpieli, ponieważ może on zmienić swoje położenie lub nawet wypaść. Ta forma miejscowej estrogenoterapii nie jest jeszcze dostępna w Polsce.
Wszystkie te postaci miejscowych preparatów estrogenowych działają podobnie i są równie skuteczne. Wybór formy zależy więc głównie od pacjentki. Ustąpienie dolegliwości występuje zwykle po kilku tygodniach stosowania leku. Preparaty hormonalne dostępne są jednak tylko na receptę.
Miejscowa terapia estrogenowa jest dobrze tolerowana przez pacjentki. Należy jednak pamiętać, by nie przedawkować leku, ponieważ może to wywołać działania niepożądane, takie jak:
- krwawienia z pochwy,
- pobolewanie piersi,
- nudności,
- ból okolicy krocza,
- zakażenia grzybicze pochwy.
Stosunkowo łatwo jest przesadzić z ilością preparatu w formie kremu, w przeciwieństwie do krążka czy tabletki dopochwowej. Generalnie są to jednak leki dobrze przebadane i uznane za bezpieczne. Ostrożność należy zachować w przypadku, kiedy w przeszłości występowały nowotwory hormonozależne, jak np. rak endometrium (błony śluzowej macicy) lub niektóre rodzaje raka piersi. Tym paniom zaleca się zwykle pozostanie przy środkach niehormonalnych (lubrykanty i preparaty nawilżające).
Wspomnieć trzeba także o ogólnym zaleceniu dla wszystkich pacjentek leczących się z powodu suchości pochwy, aby nie zaprzestawać aktywności seksualnej, ponieważ grozi to pogłębieniem problemu suchości. Zalecenie to można także zastosować w ramach profilaktyki zaniku pochwy w przypadku kobiet, które weszły już w okres okołomenopauzalny, ale nie mają jeszcze dolegliwości związanych z tym zaburzeniem.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.