Szałwia lekarska – uprawa, wygląd, właściwości i zastosowanie

Szałwia lekarska jest wieloletnim półkrzewem z rodziny jasnotowatych. Roślina jest znana i ceniona. Znajduje zastosowanie w ogrodnictwie i kuchni, ale także aromaterapii i lecznictwie. Jakie ma właściwości? Kiedy i dlaczego warto z niej korzystać?

1. Co to jest szałwia lekarska?

Szałwia lekarska (Salvia officinalis) to roślina z rodziny jasnotowatych. Pochodzi z obszaru basenu Morza Śródziemnego, gdzie rośnie dziko. Jest też hodowana, wykorzystywana w medycynie, kosmetologii oraz gastronomii.

Istnieje wiele gatunków szałwii. Najbardziej popularne to nie tylko szałwia lekarska, ale i:

• szałwia hiszpańska (Salvia hispanica),
• szałwia krzewiasta (Salvia triloba),
• szałwia lawendolistna (Salvia lavandulifolia),
• szałwia muszkatołowa (Salvia sclarea), szałwia biała (Salvia apiana).

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Czym jest ból?"

Jak wygląda szałwia lekarska?

Szałwia lekarska jest wieloletnim półkrzewem. Osiąga wysokość od 50 do 70 cm. Ma lekko owłosione i wzniesione łodygi, wzdłuż których wyrastają srebrno-zielone, lancetowate liście. Jej kwiaty są fioletowoniebieskie, zebrane w nibyokółki. Roślina kwitnie od maja do czerwca.

Szałwia lekarska – uprawa

Szałwia lekarska jest uprawiana niemal na całym świecie. W Polsce można ją spotkać w przydomowych ogródkach. Hoduje się je także w doniczkach na balkonach i parapetach. Traktowana jest jak roślina ozdobna i lecznicza.

Salvia officinalis lubi słoneczne stanowiska oraz gleby wilgotne, bogate w wapń. Można ją rozmnażać przez nasiona wysiewane na rozsadniku na przełomie marca i kwietnia. Nie jest odporna na mróz.

2. Szałwia lekarska – zastosowanie w kuchni

Szałwia jest rośliną, która znajduje zastosowanie w ogrodnictwie i kuchni, ale także aromaterapii i lecznictwie. Ma charakterystyczny, silnie ziołowy, świeży i lekko cierpki zapach oraz goryczkowy smak. Jako przyprawa poprawia smak mięs, zwłaszcza drobiu, ale i tłustych, ciężkostrawnych potraw.

3. Właściwości lecznicze szałwii lekarskiej

Szałwia lekarska jest także rośliną wykorzystywaną w medycynie naturalnej. Ma to związek z tym że zawiera flawonoidy (apigenina oraz luteolina), diterpeny (karnozol i kwas karnozowy) i triterpeny (kwas ursolowy oraz kwas oleanowy), garbniki, kwasy organiczne, witaminę C, B1, P, karoten i sole mineralne oraz olejek eteryczny, w którym obecne są alfa- i beta-tujon, eukaliptol, kamfora, borneol i α-pinen.

Surowcem zielarskim są świeże lub suszone liście szałwii (folium salviae) i ziele szałwii (herba salviae). Wyciągi, napary i rozcieńczone nalewki z szałwii stosowane są zewnętrznie. Mają bowiem działanie:

• przeciwzapalne,
• ściągające (działa ściągająco i łagodząco na skórę i błony śluzowe),
• przeciwbakteryjne,
• przeciwgrzybicze.

Jakie są wskazania do stosowania zewnętrznego szałwii? To przede wszystkim:

• infekcje i podrażnienia,
• trądzik, łojotok, wypryski oraz otarcia naskórka i niewielkie rany,
• stany zapalne skóry i błon śluzowych, infekcje i stany zapalne gardła, stany zapalne dziąseł, afty i zmiany związane z paradontozą, stany zapalne lub podrażnienia narządów płciowych, stan zapalny pwiek (np. tzw. jęczmień).

Szałwia stosowana zewnętrznie sprawdzi się także przy nadmiernej potliwości (zmniejsza wydzielanie sebum i potu), także łupieżu i przetłuszczającej się skórze głowy.

Wyciągi z szałwii lub olejek szałwiowy można znaleźć w składzie kosmetyków i specjalistycznych produktów do pielęgnacji skóry i włosów: ziołowych past do zębów łagodzących stany zapalne dziąseł i paradontozę, toników i kremów do cery trądzikowej, szamponów przeciwłupieżowych czy do włosów przetłuszczających, maseczek oczyszczających.

Szałwia lekarska – zastosowanie wewnętrzne

Szałwia wykorzystywana jest także wewnętrznie (doustnie), zwykle w postaci kropli, tabletek, herbat, naparów czy nalewek. Na co pomaga picie szałwii? Roślina ma działanie:

• żółciopędne,
• łagodzące wzdęcia i niestrawność
• poprawiające trawienie.

Szałwia ma także działanie lekko estrogenne (czyli podobne do estrogenów – żeńskich hormonów płciowych). Z tego powodu może łagodzić dolegliwości związane z menopauzą. Ponadto ma działanie lekko uspokajające, dzięki czemu poprawia samopoczucie.

4. Zastosowanie szałwii – przeciwskazania, skutki uboczne, środki ostrożności

Szałwia stosowana zewnętrznie w formie okładów czy płukanek jest bezpieczna. Przeciwwskazanie do sięgania po nią stanowi wyłącznie uczulenie na szałwię. Należy przy tym pamiętać, że skóry, która miała kontakt z szałwią, nie wolno wystawiać na działanie promieniowania UV.

Więcej ograniczeń wiąże się z wykorzystywaniem szałwii wewnętrznie. Ma to związek z obecnością tujonu, który jest toksyczny. To olejek eteryczny odpowiedzialny za specyficzny aromat i smak zioła. Jeśli chodzi o picie naparu z szałwii, kropli, nalewek czy tabletek, należy pamiętać zachować środki ostrożności i pamiętać, by:

• należy przekraczać dziennej porcji 4-6 gramów liści szałwii do zaparzania lub 1 łyżeczki nalewki,
• unikać stosowania przewlekłego. Najlepiej sięgać po nią tylko w razie konieczności.

Zbyt długie zażywanie preparatów na bazie szałwii może wywołać działania niepożądane: wymioty i nudności oraz drgawki. W przypadku kobiet karmiących piersią może dojść do zatrzymania laktacji. Należy również uwzględnić przeciwwskazania. To:

• ciąża,
• karmienie piersią,
• wiek. Szałwii nie powinny pić dzieci i młodzież,
• nowotwory estrogenozależne, zaburzenia hormonalne.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.