Szczepienie na tężec

Tężec wywołuje bakteria występująca na całym świecie – Clostridium tetani. Ma kształt laseczki, która na jednym z końców tworzy zarodniki. Są one bardzo trudne do wyniszczenia. Nienarażone na promienie słoneczne żyją wiele lat w glebie, domowym kurzu, wodzie, zwierzęcych odchodach. W niekorzystnych warunkach przekształcają się w formy przetrwalnikowe. Naturalnym rezerwuarem dla tych bakterii jest przewód pokarmowy niektórych zwierząt (głownie koni), które wydostają się do środowiska zewnętrznego podczas wydalania.

Jak dochodzi do zakażenia? Najczęściej zakażają się osoby po 60 roku życia, które nie zostały uodpornione pełnym cyklem szczepień. Zakażenie następuje w wyniku zanieczyszczenia rany laseczkami lub zarodnikami bakterii. Jeżeli jednocześnie dojdzie do zakażenia drobnoustrojami, które zużywają tlen, to pojawia się korzystne do rozwoju bakterii środowisko beztlenowe. Zarodniki przekształcają się wtedy w formy zdolne do produkcji toksyn tężcowych. Te są chorobotwórcze.

Zakażeniu sprzyja głęboka, rozległa rana, także miażdżona lub szarpana, oparzenia, odmrożenia, pokąsanie przez zwierzęta. Ponadto łatwiej zakażają się rany po gwoździach, szkle, drzazgach, zabrudzone glebą. Również gdy osoba utraciła dużą ilość krwi lub miała nieprawidłowo zdezynfekowaną ranę, to zwiększa się ryzyko zakażenia.

Jady tężcowe są bardzo groźne. Powodują rozpad komórek i silnie działają na układ nerwowy człowieka. Dawka 130 mg jadu tężcowego może doprowadzić do śmierci człowieka.

Pierwsze objawy tężca pojawiają się od 3 do 14 dni. Uważa się, że im szybciej występują, tym choroba ma ostrzejszy przebieg.

Laseczki tężca, pod dostaniu się do organizmu, zatruwają go, produkując tetanospazminę, groźną truciznę. Tetanospazmina uszkadza centralny układ nerwowy i to właśnie przez nią tężec powoduje bardzo bolesne i długotrwałe skurcze mięśni, które mogą powodować kompresyjne złamania trzonów kręgowych, a nawet prowadzić do śmierci. Skurcze dotknąć mogą także mięśni krtani i mięśni odpowiedzialnych za oddychanie, co może doprowadzić do niewydolności oddechowej.

Tężec może mieć postać:

• miejscową – jest najłagodniejsza, objawy to ból, skurcz i sztywność mięśni w okolicy zranienia, mogą ustąpić albo poprzedzać objawy uogólnione;
• uogólnioną – jest najczęstszą postacią, objawy to rozdrażnienie, niepokój, ból głowy, napięcie mięśniowe, drętwienia lub mrowienia w okolicy rany. Na twarzy chorego może pojawić się przymusowy uśmiech zwany sardonicznym, spowodowany szczękościskiem. Inne objawy to sztywność karku, zaburzenia połykania, drgawki. Chory odczuwa silny ból. Dalsze objawy wiążą się z obszarem, jaki zaatakuje choroba, jednak osoba jest cały czas świadoma. Efektem działania toksyny może być przyspieszone bicie serca, wzrost ciśnienia, potliwość, gorączka;
• mózgową – występuje, gdy doszło do urazu głowy i twarzy, dochodzi wtedy do porażenia nerwów tej części ciała.

Leczenie zakażenia ma na celu usunięcie drobnoustroju z organizmu i neutralizację toksyny, która znajduje się w organizmie. Oczyszcza się ranę, zapewnia dostęp tlenu do niej, tkanki martwicze usuwa się. Podaje się choremu antybiotyk i przeciwciała unieczynniające toksynę. Przy zachorowaniu na tężec konieczna jest hospitalizacja chorego, w wielu przypadkach także podłączenie do respiratora.

Przechorowanie nie stanowi skutecznego zabezpieczenia przed nawrotem choroby, która pojawi się, gdy dojdzie do kontaktu z bakterią. Jedyna skuteczna forma ochrony jest wykonanie szczepienia. Szczepienie przeciw tężcowi jest obowiązkowe.

Terminy szczepienia przeciwko tężcowi określa kalendarz szczepień. Szczepionkę należy podawać dziecku od 7. tygodnia do 19. roku życia. Wykonuje się ją w kilku etapach, obejmujących następujące okresy życia:

• I szczepienie - 2. miesiąc;
• II szczepienie - 3. - 4. miesiąc;
• III szczepienie - 5. miesiąc;
• IV szczepienie - 16. - 18. miesiąc;
• V szczepienie - 6. rok;
• VI szczepienie - 19. rok.

Ponadto zaleca się, aby szczepionka na tężec powtarzać co 8-10 lat, to nie tylko szczepienie dla dzieci. Nie powinno się natomiast podawać szczepionki przeciw tężcowi osobom, w przypadku których nie minęło 12 miesięcy od zakończenia szczepienia podstawowego lub przypominającego.

W przypadku zranienia osób nieszczepionych lub z niepełnym cyklem szczepień podaje się dodatkowo antytoksyny. Są to przeciwciała, które unieczynniają krążącą toksynę. Również w przypadku głębokiej, zanieczyszczonej glebą, rozległej rany podaje się antytoksynę. Podobnie przy utracie dużej ilości krwi, gdy osoba jest osłabiona, wycieńczona lub ostatnią dawkę szczepienia przyjmowała ponad 8 lat od zranienia. Nie należy jednak bagatelizować drobnych obtarć i skaleczeń), ponieważ są one źródłem aż 80 proc. zachorowań. Dlatego też należy wykonać szczepienie przeciw tężcowi, gdy zachodzi najmniejsze nawet ryzyko zagrożenia tą chorobą.