Te objawy mogą świadczyć o niedoborze hormonu wzrostu

Podwyższony cholesterol, zaburzenia układu sercowo-krążeniowego i powikłania zatorowo-zakrzepowe, otyłość brzuszna, osteoporoza czy przewlekłe zmęczenie i nastroje depresyjne – to tylko niektóre skutki mogące oznaczać długotrwały deficyt hormonu wzrostu. Jak diagnozuje się niedobór GH i na czym polega jego leczenie?

Hormon wzrostu (Eng. GH, HGH – Growth Hormone, Human Growth Hormone), inaczej somatropina lub somatotropina, wydzielany jest przez przysadkę mózgową – niewielki, choć bardzo istotny gruczoł. Hormon wzrostu odpowiada za prawidłowe procesy wzrostowe w organizmie. Wpływa również na gospodarkę lipidową, węglowodanową, białkową i wodno-elektrolitową. Deficyt hormonu wzrostu, zwany także somatotropinową niedoczynnością przysadki (SNP), może wystąpić zarówno w wieku dziecięcym, jak i dorosłym.

Przyczyny niedoboru hormonu wzrostu

Prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, Konsultant Krajowy w dziedzinie endokrynologii z Kliniki Endokrynologii i Chorób Metabolicznych Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi podkreśla, że przyczyny deficytu hormonu wzrostu dzieli się na dwie grupy: wrodzone i nabyte:

Przyczyny wrodzone ujawniają się najczęściej w wieku dziecięcym, są uwarunkowane genetycznie i zalicza się do nich nieprawidłowości w budowie podwzgórza i przysadki oraz zaburzenia syntezy i wydzielania GH (a często też innych hormonów, które również produkuje przysadka). Podwzgórze jest częścią mózgu, w której wytwarzane są hormony kontrolujące czynność wydzielniczą przysadki. Nabyte przyczyny, które warunkują wystąpienie niedoboru hormonu wzrostu w ciągu życia, obejmują z kolei guzy i torbiele okolicy podwzgórzowo-przysadkowej, zapalenia przysadki czy też urazy mechaniczne głowy w wyniku wypadków komunikacyjnych lub uprawiania dyscyplin sportowych związanych z częstymi urazami głowy, np. boksu czy innych sztuk walki – dodaje prof. Andrzej Lewiński.

Objawy deficytu GH różnią się u dzieci i dorosłych. W przypadku noworodków i niemowląt symptomy alarmujące o możliwym zaburzeniu wydzielania hormonu wzrostu lub jego niedoborze mogą się przejawiać w hipoglikemii (zbyt niskim poziomem glukozy we krwi), przedłużającej się żółtaczce, mikropenisie z towarzyszącym mu wznętrostwem (jedno lub dwa jądra pozostają poza moszną) lub małogłowiu. U dzieci starszych – niskim wzrostem (niskorosłość), rozwojem choroby otyłościowej, hipoglikemią oraz trudnościami z pamięcią, koncentracją i nauką.

Objawy niedoboru hormonu wzrostu u dorosłych

U dorosłych niedobór hormonu wzrostu może objawiać się niejednoznacznie.

O ile u dziecka objawy deficytu GH są łatwe do zauważenia, ponieważ maluch po prostu nie rośnie, o tyle u dorosłych są mniej wyraźne i mogą wiązać się z zaburzeniami np. lipidogramu (np. z podwyższonym poziomem cholesterolu i/lub triglicerydów), metabolicznymi (zmniejszeniem ilości beztłuszczowej masy ciała) czy nieprawidłowościami dotyczącymi układu kostno-stawowego, jak osteoporoza i patologiczne złamania). Za tymi objawami może kryć się właśnie niedobór hormonu wzrostu. Dlatego tak ważne jest, by w przypadku potwierdzenia diagnozy, szybko wdrożyć odpowiednie leczenie wyrównujące jego poziom – wyjaśnia dr hab. Renata Stawerska, Konsultant Wojewódzki w dziedzinie endokrynologii i diabetologii dziecięcej z Kliniki Endokrynologii i Chorób Metabolicznych Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi.

Wśród objawów deficytu hormonu wzrostu u dorosłych wymienia się także pogorszenie jakości życia – przewlekłe zmęczenie, złe samopoczucie i próby wycofywania się z życia społecznego. Tak długotrwały stan może skutkować nawet epizodami depresyjnymi. Do innych objawów niedoboru GH u dorosłych zalicza się ponadto:

• zaburzenie reakcji emocjonalnych;
• ogólne osłabienie organizmu;
• mniejsza wydolność fizyczna;
• obniżenie masy mięśniowej;
• blada, sucha, cienka i mało elastyczna skóra na twarzy;
• przerzedzone włosy na skórze głowy;
• przerzedzone owłosienie dołów pachowych i okolicy łonowej;
• meszek (lanugo) na przedramionach;
• wyraźnie zmniejszona potliwość ciała;
• nadciśnienie tętnicze, cechy niewydolności krążenia, zmiany zanikowe mięśnia lewej komory serca;
• zaburzenia funkcji nerek.

Diagnostyka i leczenie niedoboru hormonu wzrostu

Wydzielanie hormonu wzrostu odbywa się głównie w nocy, w trakcie snu, dlatego jednorazowe oznaczenie jego poziomu w surowicy, podczas rutynowego porannego badania laboratoryjnego, jest niemiarodajne – nie wyklucza jego niedoboru, ale też nie potwierdza stanu zdrowia. Aby zdiagnozować niedobór hormonu wzrostu, należy sprawdzić, jak wydziela się on w sytuacji pobudzenia jego sekrecji przez tzw. stymulatory wydzielania GH. Pacjenta należy poddać zatem tzw. testom stymulacyjnym.

W przypadku dzieci wykorzystuje się w tym celu dwie substancje – m.in. klonidynę pobudzającą wydzielanie hormonu wzrostu, która podawana jest doustnie, w formie tabletki. W ciągu dwóch godzin od jej podania powinien istotnie wydzielić się hormon wzrostu, wskazując, czy działanie przysadki w organizmie dziecka jest prawidłowe. Często, aby potwierdzić diagnozę lub gdy poprzedni wynik testu jest wątpliwy, w godzinach porannych wykonuje się kolejny test, tym razem z glukagonem podawanym domięśniowo. Hormon ten, poprzez swoje działanie hiperglikemizujące, pobudza wydzielanie endogennej insuliny – ta z kolei przyczynia się do sprowokowania wydzielania GH przez przysadkę z powodu wywołanej przez nią łagodnej hipoglikemii.

Jeśli w obu testach nie uda się uzyskać odpowiedniego wzrostu stężenia GH (tzn. powyżej 10 ng/ml), oznacza to, że przysadka nie pracuje w sposób prawidłowy i mamy do czynienia z niedoborem hormonu wzrostu. W przypadku osób dorosłych z kolei, w celu sprawdzenia wydzielania GH, wykorzystuje się test bezpośrednio z insuliną podawaną dożylnie, która indukuje istotną hipoglikemię. U osób z ciężkim niedoborem GH nie da się pobudzić wydzielania GH w tym teście do wartości powyżej 3 ng/ml. Oczywiście oprócz testów stymulacyjnych przeprowadza się również badanie obrazowe, np. rezonans magnetyczny okolicy podwzgórzowo-przysadkowej, aby wykluczyć obecność guzów lub innych mas uciskających przysadkę – tłumaczy dr hab. Renata Stawerska.

Jeśli u dziecka bądź osoby dorosłej zostanie rozpoznany niedobór GH, po wykluczeniu przyczyny organicznej wymagającej niekiedy interwencji neurochirurgicznej, pacjenci zostają poddani leczeniu farmakologicznemu, które polega na podawaniu hormonu wzrostu w dawkach substytucyjnych, czyli wyrównujących deficyt.

Hormon wzrostu stosowany do terapii jest identyczny z fizjologicznym, czyli takim, który występuje naturalnie w naszym organizmie. Podaje się go w postaci codziennych, wieczornych iniekcji podskórnych. U dzieci leczenie kontynuowane jest do momentu zakończenia wzrastania, a u osób dorosłych ma charakter przewlekły, długotrwały, co oznacza, że dorośli przyjmują go do końca życia – dodaje prof. Andrzej Lewiński.

W Polsce leczenie niedoboru hormonu wzrostu jest refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia w ramach programów lekowych Ministerstwa Zdrowia. Programy leczenia skierowane są do osób w wieku dziecięcym (B19) i dorosłym (B111). Osoby te muszą spełniać wymagania i kryteria programu lekowego.

O kampanii

„Sprawdź HGH!” to kampania edukacyjna, której celem jest zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie niedoboru hormonu wzrostu i jego leczenia. To pierwsza inicjatywa, która podejmuje kwestię deficytu HGH na skalę ogólnopolską. Kampanię wspiera szerokie grono Partnerów projektu: Fundacja Na Rzecz Dobrych Zmian Społecznych „Kolektyw” – inicjator kampanii, Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi, Stowarzyszenie Pomocy Chorym z zespołem Turnera, Sandoz, tosieleczy.pl, Instytut Człowieka Świadomego, a także Patronów Medialnych: Polska Agencja Prasowa, Wirtualna Polska, Radio Klinika, medicalpress.pl.

Kampania została objęta również Patronatem Merytorycznym Konsultanta Krajowego w dziedzinie endokrynologii, prof. dra hab. n. med. Andrzeja Lewińskiego oraz prezesa Polskiego Towarzystwa Endokrynologii Onkologicznej.

Więcej informacji: http://hormonwzrostu.info/