Uchyłek Zenkera – przyczyny, objawy i leczenie
Uchyłek Zenkera to ograniczone uwypuklenie zlokalizowane na granicy gardła dolnego i przełyku. Pojawia się w wyniku osłabienia mięśni tworzących tylną ścianę gardła i przełyku. Jego obecności nie zawsze towarzyszą dolegliwości i specyficzne objawy. Często jest wykrywany przypadkowo. W leczeniu metodą z wyboru jest postępowanie chirurgiczne. Co warto wiedzieć?
1. Co to jest uchyłek Zenkera?
Uchyłek Zenkera (ang. Zenker's diverticulum), nazywany również uchyłkiem gardłowo-przełykowym, występuje na granicy gardła dolnego oraz górnej części przełyku. Powstaje na ścianie tylnej w tak zwanym trójkącie Killiana.
Uchyłki przełyku to ograniczone uwypuklenia jego ściany, które prowadzą do wytworzenia się przestrzeni połączonych ze światłem przełyku. Zagłębienie prowadzi do poszerzenia światła narządu.
Uchyłki mogą mieć różną wielkość i średnicę (od kilku milimetrów do kilkunastu centymetrów). Niektóre wywołują nieprzyjemne bądź dokuczliwe dolegliwości, innym nie towarzyszą niepokojące objawy (wówczas są wykrywane przypadkowo podczas wykonywania zdjęcia RTG z kontrastem lub badania endoskopowego).
Zmiany są traktowane jako zaburzenie rozwojowe (uchyłki wrodzone) lub konsekwencja procesu chorobowego, który odpowiada za odcinkowe osłabienie ściany narządu i jej uwypuklenie (uchyłki nabyte).
Ten najczęściej występujący rodzaj patologii tego typu w przełyku po raz pierwszy został opisany przez niemieckiego patologa Friedricha Alberta von Zenkera w 1877 roku. Dziś wiadomo, że tego typu uchyłki stanowią do 95% wszystkich uchyłków przełyku.
2. Przyczyny powstania uchyłku Zenkera
Uchyłek gardłowo-przełykowy powstaje w wyniku osłabienia mięśni tworzących tylną ścianę gardła i przełyku (głównie mięśnia pierścienno-gardłowego). Zwiększony opór górnego zwieracza przełyku prowadzi do zwiększonego ciśnienia podczas przełykania i wypychania błony śluzowej oraz podśluzowej przez błonę mięśniową do przestrzeni pozagardłowej.
Uchyłek gardłowo-przełykowy należy do tak zwanych pseudouchyłków, to znaczy tworów, które nie posiadają ściany zbudowanej ze wszystkich warstw przewodu pokarmowego. Tworzą je wyłącznie błona śluzowa i błona podśluzowa.
3. Objawy uchyłku Zenkera
Objawy uchyłku Zenkera są zwykle niespecyficzne. Generalnie zależą od jego rozmiarów, stąd wszelkie symptomy pojawiają się częściej w przypadku uchyłków dużych niż małych. Zwykle obserwuje się:
- trudności w połykaniu (dysfagia) pokarmów zarówno stałych, jak i płynnych,
- nieprzyjemny zapach z ust (halitoza) związany z zaleganiem w obrębie uchyłku treści pokarmowej, która z czasem zaczyna fermentować,
- odbijanie,
- chrypkę i kaszel,
- uczucie ucisku. O ile przy niewielkim uchyłku może występować uczucie przeszkody w gardle, uchyłek znacznych rozmiarów może powodować niedrożność przełyku,
- uczucie bulgotania pojawiające się podczas przyjmowania pokarmów, głośne szmery w okolicy szyi w czasie jedzenia,
- cofanie się pokarmu (regurgitacje), co grozi rozwojem zachłystowego zapalenia płuc (tzw. zespół Mendelsona), zwracanie pokarmów,
- zachłystywanie się (aspiracja treści pokarmowej do dróg oddechowych),
- miękki twór wyczuwalny po lewej stronie szyi, na wysokości krtani,
- nieznaczne uwypuklenie szyi w przypadku zmian bardzo dużych,
- stany zapalne w obrębie uchyłku, do może prowadzić do perforacji z powikłaniem w postaci zapalenia śródpiersia.
Uchyłki przełyku mogą być pojedyncze lub mnogie. Przy większej ich liczbie mówi się o uchyłkowatości danego odcinka przewodu pokarmowego. Najgroźniejszym powikłaniem uchyłku Zenkera jest rozwój raka przełyku (płaskonabłonkowego).
4. Diagnostyka i leczenie
By potwierdzić obecność uchyłku Zenkera, wykonuje się badanie RTG z doustnym podaniem kontrastu w dwóch projekcjach: z przodu i z boku. Następnie przeprowadza się badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego. Uchyłek gardłowo-przełykowy można również wykryć podczas tomografii komputerowej tej okolicy ciała.
W przypadku uchyłku Zenkera stosuje się leczenie chirurgiczne. Metodą z wyboru jest podszycie pseudouchyłka dnem do góry od strony zewnętrznej i przecięcie mięśnia (diwertikuloplastyka z miotomią) lub usunięcie uchyłka i przecięcie mięśnia pierścienno-gardłowego (diwertikulotomia z miotomią).
Gdy przeprowadzenie operacji nie jest możliwe, włącza się preparaty farmakologiczne (blokery kanałów wapniowych i nitraty) oraz toksynę botulinową, która jest wstrzykiwana w okolice górnego zwieracza przełyku w celu zmniejszenia jego napięcia.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.