USG ginekologiczne - działanie, wykorzystanie, kiedy wykonywać, przebieg badania. USG w ciąży
USG ginekologiczne jest jednym z podstawowych badań wykonywanych w ginekologii i położnictwie. Wprowadzenie ultrasonograficznej sondy dopochwowej znacznie poprawiło jakość badania i umożliwia precyzyjną ocenę małych struktur, np. jajnika, błony śluzowej macicy. Obecnie uważa się, że USG dopochwowe powinno stanowić nieodłączny element badania ginekologicznego, ponieważ tylko w ten sposób można w pełni ocenić poszczególne elementy układu rozrodczego. Ten sposób obrazowania jest również niezastąpiony we wczesnym okresie ciąży. #ZdrowaPolka
1. Co to jest USG ginekologiczne
USG ginekologiczne to jedno z najważniejszych badań wykorzystywanych w diagnostyce ginekologicznej. Może być ono wykonywane na dwa sposoby:
- dopochowowo (transwaginalne)
- przez powłoki brzuszne
USG przez powłoki brzuszne posiada pewne ograniczenia, takie jak słabe uwidocznienie struktur jajnika, przydatków lub wczesnych stadiów rozwijającej się ciąży. Dodatkowo wykonuje się przy wypełnionym pęcherzu moczowym. Dlatego też wprowadzono do użytku sondę dopochwową o wyższej częstotliwości 7 – 7,5 Mhz, co poprawiło jakość obrazów i ich rozdzielczość.
Ultrasonografia wykorzystuje do obrazowania narządów wewnętrznych fale ultradźwiękowe. Do badania używa się natężeń nieszkodliwych dla człowieka. Fale są wytwarzane przez przetwornik pizoelektryczny i przesyłane w głąb badanej części ciała. Jeżeli na swojej drodze fale napotkają jakąś przeszkodę (granicę między narządami, przerwę w tkankach, zwapnienia, jamy wypełnione płynem, pęcherzyki powietrza, ciało obce) zostają odbite.
Pozostałe ultradźwięki przechodzą dalej. Tak zwane fale odbitego echa są odbierane przez ten sam przetwornik. Następnie otrzymane informacje są przetwarzane przez aparaturę i wyświetlane na monitorze. Tak powstały obraz (w postaci ciemnych i jasnych punktów), odzwierciedlający układ narządów i tkanek wewnętrznych, jest oceniany przez lekarza przeprowadzającego USG ginekologiczne.
Przy pomocy sondy dopochwowej ocenia się budowę i położenie macicy. Badanie USG dopochwowe pozwala uwidocznić wiele bardzo subtelnych struktur jajnika - sprawdza się ich wielkość, położenie i budowę wewnętrzną, ocenia się ilość i wielkość pęcherzyków, w których zachodzi dojrzewanie komórek jajowych. To dobra metoda w wykrywaniu nieprawidłowych tworów w postaci guzów i torbieli.
Od razu stara się ustalić, czy mają charakter łagodny, czy złośliwy. Jest to też podstawą w rozpoznawaniu zespołu policystycznych jajników.
Dzięki temu można wykryć wady anatomiczne, mięśniaki i inne nieprawidłowe guzy. Mierzy się grubość endometrium (błona śluzowa macicy). Jeżeli jest zbyt grube (zwłaszcza u pań po menopauzie) konieczna jest dalsza diagnostyka w kierunku raka.
Za każdym razem sprawdza się również budowę szyjki macicy. Nie jest to jednak dobra metoda do wykrywania nieprawidłowości w tym obszarze. W ten sposób da się uwidocznić jedynie zaawansowany proces nowotworowy.
Przy wykorzystaniu Dopplera można ocenić również przepływ krwi w naczyniach krwionośnych. Ma to duże znaczenie w odróżnianiu zmian złośliwych od łagodnych oraz w czasie ciąży przy ocenie płodu i łożyska.
2. Wskazania do USG ginekologicznego
USG ginekologiczne powinno być wykonywane podczas każdego badania ginekologicznego. Jeżeli gabinet naszego lekarza nie jest wyposażony w aparat USG, powinien nas kierować na to badanie co najmniej raz na rok lub dwa lata.
USG transwaginalne wykonuje się:
- przy nieprawidłowych krwawieniach z dróg rodnych
- w diagnostyce bólów podbrzusza
- przy dolegliwościach związanych z miesiączką - amenorrhoea (brak miesiączki), metrorrhagia (nieprawidłowe plamienie pomiędzy normalnymi krwawieniami menstruacyjnymi)
- przy zaburzeniach miesiączkowania (w tym braku miesiączki);
- aby ustalić przyczynę niepłodności (jako jeden z pierwszych elementów diagnostyki);
- przy podejrzeniu zmian w obrębie jajników (zespół policystycznych jajników, torbiele);
- w celu oceny cyklu miesiączkowego (owulacja);
- przy podejrzeniu wad budowy narządu rodnego
3. USG ginekologiczne jako badanie diagnostyczne
USG dopochwowe jest jedną z podstawowych metod diagnostycznych stosowanych w ginekologii, endokrynologii i onkologii ginekologicznej. Za pomocą badania ultrasonograficznego w ginekologii można ocenić:
- budowę kostną miednicy,
- warunki anatomiczne narządów znajdujących się w miednicy,
- budowę narządów płciowych żeńskich,
- przemiany w narządach płciowych w cyklu miesiączkowym (zmiany w jajniku i macicy),
- nowotwory macicy,
- guzy jajnika,
- nienowotworowe zmiany w narządach płciowych,
- ciążę ektopową,
- rozrosty i nowotwory trofoblastu,
- umiejscowienie wewnątrzmacicznych kształtek antykoncepcyjnych,
- mięśnie miednicy,
- naczynia miednicy takie jak tętnice i żyły biodrowe,
- przebieg moczowodu w miednicy najczęściej jest możliwe tylko w jego odcinku końcowym.
W diagnostyce nowotworów macicy ultrasonografia dopochwowa umożliwia określenie charakteru i miejsca wyjścia oraz rozległości zmiany. Metoda ta jest przydatna w ustalaniu rozpoznania mięśniaków macicy i raka endometrium.
Dopplerowskie badanie ultrasonograficzne dzięki temu, że umożliwia ocenę przepływu krwi w naczyniach, pozwoliło na ogromny postęp w wykrywaniu nawet subtelnych zmian anatomicznych i fizjologicznych, a także w diagnozowaniu guzów miednicy. Oprócz diagnostyki USG dopochwowe jest wykonywane w celach zabiegowych np. podczas wykonywania biopsji czy pobrania komórki jajowej.
4. Przygotowanie do USG ginekologicznego
Do USG ginekologicznego transwaginalnego nie trzeba się specjalnie przygotowywać. Trzeba tylko obliczyć, kiedy był pierwszy dzień ostatniej miesiączki (pierwszy dzień krwawienia). Należy też pamiętać, aby przed badaniem opróżnić pęcherz moczowy.
Z kolei badanie przez powłoki brzuszne odbywa się, gdy pęcherz moczowy jest wypełniony. Dlatego ponad godzinę przed wyznaczonym terminem badania należy wypić od 1 do 1,5 litra niegazowanych płynów i nie oddawać moczu.
5. Przebieg USG ginekologicznego
USG ginekologiczne można wykonać w każdym dniu cyklu, również podczas krwawienia miesiączkowego. Bardzo ważne jest także, aby zabrać ze sobą opisy i zdjęcia z poprzednich badań narządu rodnego (USG, tomografia, rezonans, badanie histopatologiczne) lub płodu (USG, badania prenatalne) oraz wypisy ze szpitala, jeżeli były wykonywane jakieś zabiegi w obrębie narządów płciowych.
Do USG ginekologicznego należy się rozebrać od pasa w dół. Przeprowadza się je w pozycji leżącej, na plecach. Sonda jest podłużna i ma grubość około 1-2 cm. Nakłada się na nią jednorazową osłonkę (przypomina prezerwatywę). Na powłoczkę lateksową nakładany jest żel do USG, w celu zminimalizowania nieprzyjemnych doznań związanych z poruszaniem się sondy wewnątrz pochwy.
Następnie lekarz wprowadza sondę do pochwy i za jej pomocą ogląda na monitorze poszczególne struktury układu rozrodczego, a u kobiet w ciąży również dokładnie ocenia budowę zarodka/płodu.
Badanie nie jest bolesne, ale może się wiązać z pewnym dyskomfortem. Trwa od kilkunastu do kilkudziesięciu minut. Na koniec otrzymuje się wynik zawierający słowny opis badania oraz dokumentację w postaci zdjęć lub filmu.
W przypadku USG przez powłoki brzuszne lekarz przykłada sondę do dolnej części brzucha.
6. USG ginekologiczne u dziewic
Aby nie uszkodzić błony dziewiczej, przed rozpoczęciem współżycia raczej unika się badania za pomocą głowicy dopochwowej. W takim przypadku wskazane jest USG przez powłoki brzuszne lub przez odbyt. Jeżeli jednak podczas badania ginekologicznego możliwe jest użycie małego wziernika, czasami udaje dobrać się odpowiednio małą głowicę i wykonać USG przez pochwę. Przed wykonaniem USG lekarz zazwyczaj pyta, czy ginekolog prowadzi badanie przez pochwę, czy odbyt i w zależności od tego wybiera technikę.
7. USG ginekologiczne w czasie ciąży
USG ginekologiczne odgrywa dużą rolę w pierwszym trymestrze. Między 5. a 10. tygodniem ciąży używa się wyłącznie sondy dopochwowej. USG jest wskazane tylko w przypadku podejrzenia nieprawidłowego przebiegu ciąży. Wykonuje się je, gdy istnieje ryzyko poronienia lub ciąży pozamacicznej. Wskazywać na to mogą bóle podbrzusza i krwawienie z dróg rodnych. Badanie takie powinno dać odpowiedź na następujące pytania:
- Czy nastąpiło zagnieżdżenie?
- Czy miejscem zagnieżdżenia jest jama macicy?
- Po której stronie macicy doszło do zagnieżdżenia?
- Czy płód jest żywy?
- Czy rozwój jaja płodowego jest prawidłowy?
- Jaki jest wiek ciążowy na podstawie parametrów stosowanych we wczesnej ciąży?
- Czy płód jest prawidłowo zbudowany?
Rozpoznanie wczesnej ciąży można ustalić na podstawie pojawienia się wielu różnorodnych obrazów, do których należą:
- Powiększenie trzonu macicy.
- Stwierdzenie pęcherzyka ciążowego wraz z płodem.
- Ponadto, wraz z rozwojem jaja płodowego, można wyróżnić kosmówkę oraz zarysy poszczególnych elementów płodu, a także czynność serca i ruchy płodu obserwowane w tzw. czasie rzeczywistym.
Bardzo ważnym momentem w tym okresie ciąży jest stwierdzenie nie tylko prawidłowej budowy jaja płodowego, lecz także potwierdzenie wewnątrzmacicznego życia płodu. Obserwując ruchy lub czynność serca płodu, zwykle udaje się stwierdzić jego życie w 8-9 tygodniu ciąży. Obserwując ruchy płodu, należy zawsze uwzględnić ich charakter, częstość i intensywność.
Z kolei między 11. a 14. tygodniem ciąży ocena ultrasonograficzna rozwoju płodu wykonywana jest sondą dopochwową lub brzuszną. Głównymi celami tego badania są:
- dokładna ocena wieku ciążowego (tydzień i dzień),
- wykrycie ciąży mnogiej,
- wykrycia ewentualnych cech wskazujących na wady genetyczne (np. zespół Downa) oraz ciężkich wad uniemożliwiających kontynuację ciąży (bezmózgowie)
- identyfikacja płodów z wadami strukturalnymi.
W późniejszym okresie ciąży metodą badania jest USG przez powłoki brzuszne.
Za pomocą USG ginekologicznego diagnozuje się również to, czy szyjka macicy jest w stanie utrzymać ciążę do terminu porodu, czyli niewydolność cieśniowo-szyjkową. Badanie jest całkowicie bezpieczne, dlatego może być wielokrotnie powtarzane u kobiet w każdym wieku oraz w czasie ciąży.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.