Zapalenie naczyń krwionośnych – przyczyny, objawy i rodzaje

Zapalenie naczyń to bardzo liczna i zróżnicowana grupa chorób, istotą których jest stan zapalny w obrębie ścian naczyń krwionośnych. Patologia prowadzi do ich uszkodzenia, zwężenia światła, niedokrwienia oraz krwawych wylewów.

Na zapalenie naczyń chorują ludzie w różnym wieku, co ma związek z tym, że za rozwój schorzenia może odpowiadać wiele różnych czynników. Są to zarówno bakterie i wirusy, jak i powikłania po stosowaniu leków, ale i choroby tkanki łącznej, choroby przewlekłe czy nowotwory.

Zapalenia naczyń dzieli się na zapalenia pierwotne (pierwotne systemowe zapalenia naczyń PZN stanowią odrębną grupę chorób o nieznanej etiologii) oraz zapalenia wtórne towarzyszące innym układowym zapalnym chorobom tkanki łącznej, nowotworom złośliwym oraz wywołane przez czynniki zakaźne i chemiczne.

Wyróżnia się wiele rodzajów zapalenia naczyń. Klasyfikacja obejmuje:

Zapalenie małych naczyń:

Związane z przeciwciałami przeciwko cytoplazmie neutrofilów:

• ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń (ziarniniak Wegenera),
• mikroskopowe zapalenie naczyń,
• eozynofilowa ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń (zespół Churga i Strauss).

Związane z przeciwciałami z występowaniem kompleksów immunologicznych:

• choroba z przeciwciałami przeciwko błonie podstawnej kłębuszków nerkowych,
• zapalenie naczyń związane z przeciwciałami IgA (plamica Henocha i Schönleina),
• zapalenie naczyń z krioglobulinemią,
• pokrzywkowe zapalenie naczyń z hipokomplementemią (obniżenie anty-C1q).

Zapalenie średnich naczyń:

• choroba Kawasaki,
• guzkowe zapalenie tętnic.

Zapalenie dużych naczyń:

• olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic,
• zapalenie tętnic Takayasu.

Zapalenia różnych naczyń:

• zapalenie naczyń w chorobie Behçeta,
• zapalenie naczyń w zespole Cogana.

Zapalenie naczyń jednego narządu:

• izolowane zapalenie tętnicy głównej (aorty),
• leukocytoklastyczne zapalenie naczyń skóry,
• pierwotne zapalenie naczyń ośrodkowego układu nerwowego,
• zapalenie tętnic skóry.

Zapalenia naczyń w przebiegu chorób układowych:

• toczniowe zapalenie naczyń,
• zapalenie naczyń związane z sarkoidozą,
• reumatoidalne zapalenie naczyń.

Zapalenia naczyń o prawdopodobnej etiologii:

• kiłowe zapalenie aorty,
• zapalenie naczyń z krioglobulinemią związane z zakażeniem HCV (zakażeniem wirusem zapalenia wątroby typu C),
• zapalenie naczyń związane z zakażeniem HBV (zakażeniem wirusem zapalenia wątroby typu B),
• zapalenie naczyń z odkładaniem kompleksów immunologicznych związane z lekami (polekowe zapalenie naczyń),
• zapalenie naczyń związane z nowotworem,
• zapalenia naczyń związane z lekami związane z ANCA (obecność przeciwciał przeciwko cytoplazmie granulocytów obojętnochłonnych).

Jakie są objawy zapalenia naczyń? Wskazywać na nie może:

• osłabienie, bóle wielostawowe czy stany podgorączkowe,
• zapalenia wielostawowe,
• długo utrzymująca się bądź często powracająca gorączka bez uchwytnej przyczyny, nocne poty,
• nasilone bóle głowy z zaburzeniami widzenia,
• zapalenie zatok z zajęciem dolnych dróg oddechowych, w tym zapalenie zatok przewlekłe, które nie przechodzi pomimo leczenia,
• astma z eozynofilią i występującymi polipami w jamie nosowej, niereagująca na leczenie,
• plamica skóry na podudziach z współwystępowaniem u dzieci bólów brzucha,
• ból żuchwy pojawiający się w czasie jedzenia,
• zwężenia tętnic szyjnych lub przebyty w dość młodym wieku zawał serca,
• podwyższenie stężenia CRP i OB,
• obecność białka lub krwi w moczu,
• znacznie pogrubione ściany naczyń widoczne podczas badania USG.

Jak leczyć zapalenie naczyń krwionośnych? Jak je rozpoznać? Postępowanie zależy od jednostki chorobowej.

Na przykład zapalenie tętnic Takayasu wymaga podawania glikokortykosteroidów, leków immunosupresyjnych oraz leków biologicznych, takich jak tocilizumab. Czasem rozważa się leczenie operacyjne, gdy doszło do zmian w naczyniach.

Aby zdiagnozować ten rodzaj zapalenia naczyń, wykonuje się badanie PET, ocenę stanu zapalnego w badaniu laboratoryjnym. Wskazana jest także echokardiografia, angiografia, rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa z użyciem kontrastu i badanie USG.

By rozpoznać mikroskopowe zapalenie naczyń, wykonuje się badania laboratoryjne, histopatologiczne z wycinkiem tkanek, badanie moczu oraz tomografia komputerowa płuc. Leczenie polega na stosowaniu cyklofosfamidu, metyloprednizolonu, prednizonu czy plazmaferezy.

Ziarniniak Wegenera, czyli ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń rozpoznaje się na podstawie badań laboratoryjnych, bronchoskopii, tomografii i analizy wycinków tkanki (badanie histopatologiczne). W terapii tego rodzaju zapalenia naczyń wykorzystuje się takie leki jak cyklofosfamid, glikokortykosteroidy, rytuksymab, plazmaferezę czy azatioprynę.