Zespół Joubert – przyczyny, objawy i leczenie

Zespół Joubert jest rzadkim zaburzeniem neurorozwojowym, znanym również jako zespół móżdżkowo-oczno-nerkowy. Choć jego objawy są różnorodne i mogą obejmować wiele narządów, typowe jest opóźnienie rozwoju ruchowego, niepełnosprawność intelektualna, ataksja i hipotonia. Jakie są przyczyny schorzenia? Na czym polega jego leczenie?

1. Co to jest zespół Joubert?

Zespół Joubert (ang. Joubert syndrome) jest zespołem wad wrodzonych, który jest zróżnicowany zarówno klinicznie, jak i genetycznie. To rzadkie zaburzenie neurorozwojowe, które obejmuje mózg i pień mózgu, dotyczy od 1:100000 do 1:80000 noworodków.

Nazwa Joubert syndrome pochodzi od nazwiska neurolożki dziecięcej Marie Joubert, która opisała jego rodzinne występowanie. Inne terminy opisujące patologię to zespół Joubert-Boltshausera, zespół móżdżkowo-oczno-nerkowy.

2. Przyczyny zespołu Joubert

Zobacz film: "Polacy żyją aż 7 lat krócej niż Szwedzi"

Za wystąpienie zespołu Jouber odpowiada ponad 30 genów, których mutacje skutkują powstaniem wadliwych rzęsek pierwotnych, które:

• są odpowiedzialne za wykrywanie środowiska i sygnalizację komórkową,
• biorą udział w odbieraniu wrażeń zmysłowych i kierowaniu ich do mózgu,
• warunkują prawidłową budowę i funkcjonowanie komórek narządów takich jak wątroba i nerki.

Wyróżnia się kilka typów zespołu Joubert. To:

• JBTS1 wywołany mutacjami w genie JBTS1,
• JBTS2 spowodowany mutacjami w genie JBTS2,
• JBTS3 wywołany mutacjami w genie AHI1,
• JBTS4 spowodowany mutacjami w genie NPHP1,
• JBTS5 wywołany mutacjami w genie CEP290,
• JBTS6 spowodowany mutacjami w genie TMEM67,
• JBTS7 spowodowany mutacjami w genie RPGRIP1L.

Zmiany w genach o poznanym związku z zespołem Joubert identyfikuje się jedynie u połowy pacjentów o ewidentnych objawach choroby. Wiadomo, że mutacje te są dziedziczone w sposób autosomalny recesywny lub w sprzężeniu z chromosomem płci. W pozostałych przypadkach przyczyna zespołu jest nieznana.

3. Objawy zespołu Joubert

Zespół Joubert to zaburzenie rozwoju mózgu, które może obejmować wiele narządów. Wyróżniono osiem podtypów zespołu Joubert:

1. klasyczny,
2. z zajęciem siatkówki,
3. z zaburzeniami nerkowymi,
4. oczno-nerkowy,
5. z chorobą wątroby,
6. z zespołem ustno-twarzowo-palcowym,
7. z zajęciem obwodowych części kończyn i ciała modzelowatego mózgu,
8. z zaciskającą dystrofią klatki piersiowej Jeune’a.

Objawy choroby są różnorodne, niemniej do symptomów charakterystycznych dla zespołu Joubert zalicza się hipotonię mięśniową (osłabienie siły mięśni), opóźnienie rozwoju i niepełnosprawność intelektualną różnego stopnia.

W przebiegu choroby mogą wystąpić również inne nieprawidłowości, takie jak nieprawidłowe wzorce oddychania, niewłaściwe ruchy gałek ocznych (oczna apraksja ruchów i oczopląs ustępują wraz z wiekiem) czy malformacje nerek.

Obserwuje się także charakterystyczne rysy twarzy. Do cech dysmorficznych twarzy dziecka z zespołem Joubert zalicza się szerokie i wydatne czoło, łukowate brwi, opadanie powiek, szeroko rozstawione oczy, nisko osadzone uszy oraz trójkątny kształt ust.

Chorobie towarzyszy charakterystyczny obraz śródmózgowia w rezonansie magnetycznym, przedstawiający objaw zęba trzonowego (wydłużone górne szczyty móżdżku przypominają obrys zęba trzonowego lub zęba mądrości). To skutek hipoplazji robaka (części mózgu odpowiedzialnej za równowagę i koordynację) i deformacja rdzenia przedłużonego (elementu łączącego mózg z rdzeniem kręgowym).

4. Diagnostyka i leczenie

Z uwagi na dużą zmienność kliniczną, zespół Joubert jest trudny do rozpoznania. W diagnostyce należy uwzględnić szczegółowy wywiad chorobowy i historię podobnych schorzeń w rodzinie oraz badanie fizykalne z badaniem neurologicznym.

Zleca się również rezonans magnetyczny, podstawowe badania laboratoryjne krwi oraz elektroencefalogram. Wskazana jest konsultacja neurologiczna, psychologiczna, okulistyczna, nefrologiczna czy hepatologiczna.

W diagnostyce różnicowej należy wziąć pod uwagę:

• choroby z podobnym obrazem MRI (zespół Cogana, nefronoftyzia, zwłóknienie wątroby.
• choroby z podobnym obrazem klinicznym (ciężka dysplazja siatkówkowa, zespół Dandy-Walkera, zespół Meckela).

Z uwagi na etiologię zaburzenia, jest on niewyleczalny. Stosowane są terapie wspierające, celem których jest podtrzymanie i utrzymanie stanu zdrowia pacjenta. Leczenie jest dobierane w zależności od obserwowanych objawów.

Rokowanie w zespole Joubert zależy od stopnia niedorozwoju móżdżku oraz obecności poważnych zaburzeń nerkowych i wątrobowych. Gdy choroba jest zaawansowana, zgon pacjenta następuje najczęściej do kilku lat po urodzeniu. Przyczyną jest niewydolność wielonarządowa lub oddechowa.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.