Zespół Joubert – przyczyny, objawy i leczenie
Zespół Joubert jest rzadkim zaburzeniem neurorozwojowym, znanym również jako zespół móżdżkowo-oczno-nerkowy. Choć jego objawy są różnorodne i mogą obejmować wiele narządów, typowe jest opóźnienie rozwoju ruchowego, niepełnosprawność intelektualna, ataksja i hipotonia. Jakie są przyczyny schorzenia? Na czym polega jego leczenie?
1. Co to jest zespół Joubert?
Zespół Joubert (ang. Joubert syndrome) jest zespołem wad wrodzonych, który jest zróżnicowany zarówno klinicznie, jak i genetycznie. To rzadkie zaburzenie neurorozwojowe, które obejmuje mózg i pień mózgu, dotyczy od 1:100000 do 1:80000 noworodków.
Nazwa Joubert syndrome pochodzi od nazwiska neurolożki dziecięcej Marie Joubert, która opisała jego rodzinne występowanie. Inne terminy opisujące patologię to zespół Joubert-Boltshausera, zespół móżdżkowo-oczno-nerkowy.
2. Przyczyny zespołu Joubert
Za wystąpienie zespołu Jouber odpowiada ponad 30 genów, których mutacje skutkują powstaniem wadliwych rzęsek pierwotnych, które:
- są odpowiedzialne za wykrywanie środowiska i sygnalizację komórkową,
- biorą udział w odbieraniu wrażeń zmysłowych i kierowaniu ich do mózgu,
- warunkują prawidłową budowę i funkcjonowanie komórek narządów takich jak wątroba i nerki.
Wyróżnia się kilka typów zespołu Joubert. To:
- JBTS1 wywołany mutacjami w genie JBTS1,
- JBTS2 spowodowany mutacjami w genie JBTS2,
- JBTS3 wywołany mutacjami w genie AHI1,
- JBTS4 spowodowany mutacjami w genie NPHP1,
- JBTS5 wywołany mutacjami w genie CEP290,
- JBTS6 spowodowany mutacjami w genie TMEM67,
- JBTS7 spowodowany mutacjami w genie RPGRIP1L.
Zmiany w genach o poznanym związku z zespołem Joubert identyfikuje się jedynie u połowy pacjentów o ewidentnych objawach choroby. Wiadomo, że mutacje te są dziedziczone w sposób autosomalny recesywny lub w sprzężeniu z chromosomem płci. W pozostałych przypadkach przyczyna zespołu jest nieznana.
3. Objawy zespołu Joubert
Zespół Joubert to zaburzenie rozwoju mózgu, które może obejmować wiele narządów. Wyróżniono osiem podtypów zespołu Joubert:
- klasyczny,
- z zajęciem siatkówki,
- z zaburzeniami nerkowymi,
- oczno-nerkowy,
- z chorobą wątroby,
- z zespołem ustno-twarzowo-palcowym,
- z zajęciem obwodowych części kończyn i ciała modzelowatego mózgu,
- z zaciskającą dystrofią klatki piersiowej Jeune’a.
Objawy choroby są różnorodne, niemniej do symptomów charakterystycznych dla zespołu Joubert zalicza się hipotonię mięśniową (osłabienie siły mięśni), opóźnienie rozwoju i niepełnosprawność intelektualną różnego stopnia.
W przebiegu choroby mogą wystąpić również inne nieprawidłowości, takie jak nieprawidłowe wzorce oddychania, niewłaściwe ruchy gałek ocznych (oczna apraksja ruchów i oczopląs ustępują wraz z wiekiem) czy malformacje nerek.
Obserwuje się także charakterystyczne rysy twarzy. Do cech dysmorficznych twarzy dziecka z zespołem Joubert zalicza się szerokie i wydatne czoło, łukowate brwi, opadanie powiek, szeroko rozstawione oczy, nisko osadzone uszy oraz trójkątny kształt ust.
Chorobie towarzyszy charakterystyczny obraz śródmózgowia w rezonansie magnetycznym, przedstawiający objaw zęba trzonowego (wydłużone górne szczyty móżdżku przypominają obrys zęba trzonowego lub zęba mądrości). To skutek hipoplazji robaka (części mózgu odpowiedzialnej za równowagę i koordynację) i deformacja rdzenia przedłużonego (elementu łączącego mózg z rdzeniem kręgowym).
4. Diagnostyka i leczenie
Z uwagi na dużą zmienność kliniczną, zespół Joubert jest trudny do rozpoznania. W diagnostyce należy uwzględnić szczegółowy wywiad chorobowy i historię podobnych schorzeń w rodzinie oraz badanie fizykalne z badaniem neurologicznym.
Zleca się również rezonans magnetyczny, podstawowe badania laboratoryjne krwi oraz elektroencefalogram. Wskazana jest konsultacja neurologiczna, psychologiczna, okulistyczna, nefrologiczna czy hepatologiczna.
W diagnostyce różnicowej należy wziąć pod uwagę:
- choroby z podobnym obrazem MRI (zespół Cogana, nefronoftyzia, zwłóknienie wątroby.
- choroby z podobnym obrazem klinicznym (ciężka dysplazja siatkówkowa, zespół Dandy-Walkera, zespół Meckela).
Z uwagi na etiologię zaburzenia, jest on niewyleczalny. Stosowane są terapie wspierające, celem których jest podtrzymanie i utrzymanie stanu zdrowia pacjenta. Leczenie jest dobierane w zależności od obserwowanych objawów.
Rokowanie w zespole Joubert zależy od stopnia niedorozwoju móżdżku oraz obecności poważnych zaburzeń nerkowych i wątrobowych. Gdy choroba jest zaawansowana, zgon pacjenta następuje najczęściej do kilku lat po urodzeniu. Przyczyną jest niewydolność wielonarządowa lub oddechowa.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.