Adrenalina - produkcja, działanie, wpływ na zdrowie, uzależnienie, lek
Adrenalina, inaczej epinefryna, to hormon stresu produkowany w chwilach zagrożenia życia lub euforii. Przygotowuje organizm do stawienia czoła niebezpieczeństwom. Nadwyżka adrenaliny może powodować cukrzycę i chorobę Parkinsona, a także wiąże się z przewlekłym stresem. Czym jest adrenalina?
1. Czym jest adrenalina?
W 1895 roku Napoleon Cybulski, polski fizjolog, wyodrębnił ekstrakt z kory nadnerczy, zwany dziś nadnerczyną. Zawierał on aminy katecholowe, w tym adrenalinę. W 1901 roku otrzymał ją japoński chemik Jokichi Takamine i jako pierwszy związek ten nazwał adrenaliną.
Nazwa ta pochodzi od łacińskich słów ad+renes, co w bezpośrednim tłumaczeniu oznacza "nad nerkami". Co ciekawe, właśnie Japończycy są najbardziej zapracowanym i zestresowanym narodem świata. Mają swoje określenie na śmierć z przepracowania - karoshi.
Destrukcyjne zmiany, prowadzące do wyniszczenia organizmu, co niejednokrotnie kończy się śmiercią, inicjuje właśnie m.in. adrenalina. Z powodu karoshi co roku umiera około 30 tysięcy Japończyków.
Adrenalina to jedna z katecholamin, wytwarzanych przez nadnercza. To hormon stresu, którego poziom znacznie wzrasta w sytuacji nagłego zagrożenia. Jest wytwarzana zarówno przez organizm ludzki, jak i zwierzęcy.
W chwilach zagrożenia ludzie i zwierzęta pokonują wszelkie bariery i wspinają się na wyżyny swoich możliwości. Przykładem może być gazela Granta, która ścigana przez geparda potrafi biec z prędkością 120 kilometrów na godzinę, a gdy nie ma potrzeby ucieczki biega zdecydowanie wolniej.
Innym przykładem może być atak kota na groźnego psa. Nie patrząc na swoje szanse w tej walce potrafi ją czasem wygrać. Impulsem do tego typu zachowań są neuroprzekaźniki - hormony stymulujące pracę organów wewnętrznych i układów u wszystkich kręgowców - w tym także człowieka. Głównym tego typu hormonem jest adrenalina właśnie.
2. Produkcja adrenaliny w organizmie
Gdy do mózgu dotrze informacja o zagrożeniu, wysyła on sygnał alarmowy do wszystkich gruczołów dokrewnych produkujących hormony. Najbardziej uaktywniają się w tej sytuacji nadnercza.
Niewielkie, 10-gramowe gruczoły, ulokowane są tuż nad nerkami - stąd ich nazwa. Kontrolują one poziom potasu i sodu w organizmie, wytwarzają hormony, przez co kontrolują całą gospodarkę wodną organizmu.
Brak nadnerczy uniemożliwiałby rozwój niektórych cech płciowych. Wytwarzają one substancje przeciwalergiczne i przeciwzapalne, w nich produkowana jest właśnie adrenalina. Jest wytwarzana przez cały dzień, jednak to emocje dostarczają nam natychmiastowego wyrzutu adrenaliny.
Zbadano, że najwięcej adrenaliny w ciągu dni produkowane jest ok. godz. 8 rano i to wtedy jesteśmy narażeni na stres i agresywne zachowania. Ponadto, to organizm męski produkuje więcej hormonu niż kobiecy.
Wiąże się to ze stężeniem testosteronu w organizmie – naturalnego wspomagacza adrenaliny. Panie wykształciły również barierę ochronną przed nadmiernym działaniem adrenaliny. Jest to oksytocyna, hormon miłości, który u panów występuje w znacznie mniejszej ilości.
Gruczoły dokrewne w nadnerczach nie tylko produkują adrenalinę, ale też odpowiadają za regulację poziomu sodu i potasu w organizmie, regulując gospodarkę wodną organizmu i kształtując niektóre cechy płciowe.
3. Działanie adrenaliny
Zmysł ucieczki w sytuacji zagrożenia życia, zdenerwowanie spowodowane nieprzyjemnym komentarzem albo przytykiem szefa, a także podniecenie po skoku na bungee – to adrenalina.
Hormon uaktywnia się, kiedy robimy coś ryzykownego, nie możemy się czegoś doczekać, albo musimy bronić się przed agresorem. Adrenalina powoduje przyspieszenie tętna, przypływ energii, rozszerzenie źrenic i gotowość mięśni do podjęcia szybkiej akcji.
W skutek działania adrenaliny mężczyźni szybko się denerwują i stają do walki. Nie bez powodu kobiety są lepszymi negocjatorkami i dążą do ugody – adrenalina działa u nich na odmiennych zasadach niż u ich partnerów.
Testosteron, wspomagając działanie adrenaliny, przysłania mężczyznom myślenie, stawiając organizm w gotowości do walki. To znakomite odzwierciedlenie angielskiego skrótu nazwy adrenalina – 3F. Fright, Fight, Flight, czyli strach, walka i ucieczka – to te zasady kierują nami po wyrzucie adrenaliny.
U panów poziom hormonu spada tak szybko, jak się pojawia. Kobiety dłużej radzą sobie ze skutkami wydzielania adrenaliny. Produkują dużo mniej noradrenaliny, która niweluje działanie hormonu stresu.
4. Szkodliwy wpływ adrenaliny na zdrowie
Ciągły, przewlekły stres również warunkuje wytwarzanie adrenaliny, może to powodować między innymi:
- wrzody żołądka,
- choroba Parkinsona u mężczyzn,
- powstawanie zmarszczek,
- szarzenie skóry u kobiet,
- podnoszenie ciśnienia,
- zwiększone ryzyko miażdżycy,
- zwiększone ryzyko cukrzycy.
Adrenalina ma także negatywny wpływ na urodę - rozszerza naczynia krwionośne. Kobiety posiadają cieńszą skórę niż mężczyźni, stąd w chwilach zdenerwowania lub innych emocji od razu widoczne są czerwone plamy.
5. Adrenalina jako lek
Adrenalina czy epinefryna to także szybka i skuteczna metoda ratowania życia alergikom. Ugryzienie owada] albo przyjęcie leku, na którego składnik jesteśmy uczuleni jest wskazaniem do skorzystania z ampułko-strzykawki wypełnionej adrenaliną.
Adrenalina działa przeciwkrwotocznie, ułatwia oddychanie w stanach duszności i pomaga sercu szybciej przepompować zakażoną krew. To za sprawą właściwości obkurczających naczynia krwionośne i podnoszących ciśnienie krwi.
6. Przedawkowanie adrenaliny
Jeśli przyjmiemy zbyt dużą ilość adrenaliny, może pojawić się częstoskurcz, podczas którego serce bije z częstotliwością powyżej 120 uderzeń na minutę.
Dla porównania, w normalnych warunkach, uderza ono w granicach od 60-90 razy na minutę. Adrenalina może również zwiększyć poziom glukozy we krwi, być przyczyną udaru mózgu i innych schorzeń.
7. Jak zmniejszyć stężenie adrenaliny w organizmie?
Sytuacje stresowe w dzisiejszych czasach przytrafiają się bardzo często. Nie możemy ich wyeliminować z naszego życia, jednak możemy zmniejszyć ich niszczące skutki.
Zwyżki hormonu możemy redukować ćwiczeniami fizycznymi, które pozostawią po sobie stan euforii, uspokajając organizm. Po chwilowym napięciu organizm ludzki potrzebuje rozładowania i relaksu. Doskonałe w tej roli będą wszelkie formy fizycznej aktywności, jak np. medytacja, joga, tai-chi.
Gdy dopadnie nas stres w miejscu publicznym, czy w pracy, można zastosować prostą sztuczkę: zatykamy palcem prawą dziurkę nosa. Przy zamkniętych ustach oddychamy drugą (lewą) dziurką, błogi spokój powinien ogarnąć nas już po minucie.
8. Uzależnienie od adrenaliny
Od adrenaliny można się uzależnić, dokładnie tak jak od papierosów, kawy, herbaty czy narkotyków. Według badań najczęściej od adrenaliny uzależniają się mężczyźni. Jeśli wciąż szukamy ekstremalnych przeżyć, a nasze życie uważamy na rutynę, może to o takim uzależnieniu świadczyć.
Niezależnie, czy chodzi o skok spadochronowy, grę w kasynie, czy oglądanie horrorów, musimy pamiętać, że organizm przyzwyczaja się do pewnego poziomu adrenaliny. Dlatego, jeśli zechcemy odpocząć i zaprzestać na jakiś czas ekstremalnych przeżyć, może pojawić się tak zwany syndrom odstawienny.
Korzystne działanie adrenaliny jest krótkotrwałe, a euforia przechodzi dość szybko w zmęczenie. Tego typu skoki samopoczucia są niebezpieczne, zwłaszcza regularnie powtarzane.
Należy pamiętać, że każde uzależnienie dotyczy nie tylko osoby uzależnionej, ale również jej otoczenia. Całkowite wyleczenie z tego nałogu jest dość rzadko spotykane. Efekty może przynieść długoletnia psychoterapia, dzięki której zmniejszy się zapotrzebowanie na ogromne dawki adrenaliny.
Ważne jest, aby rodzina uzależnionej osoby pokazywała, jak to niekorzystnie działa na wszystkich jej członków. Powinniśmy pamiętać, że doznania ekstremalne kojarzą nam się zwykle z rozwojem, pasją i zainteresowaniami, a więc wydają się być bezpieczne. Według badań osoby uzależnione od adrenaliny do lekarza trafiają dopiero wtedy, gdy przydarzy im się np. wypadek.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.
