Neuroprzekaźniki – rola, przykłady i znaczenie

Neuroprzekaźniki, inaczej neurotransmitery czy neuromodulatory to substancje chemiczne, które są odpowiedzialne za transmisję sygnału pomiędzy neuronami, czyli komórkami nerwowymi.

Omawiane cząsteczki chemiczne są uwalniane w synapsie. To miejsce komunikacji błony kończącej akson z błoną komórkową drugiej komórki nerwowej lub komórki narządu wykonawczego. Akson, inaczej włókno nerwowe czy neuryt, to element neuronu odpowiedzialny za przekazywanie informacji z ciała komórki do kolejnych neuronów lub komórek efektorowych.

Neurotransmiterami nazywa się substancje endogenne, czyli pochodzące z organizmu, choć może stać się nim również substancja egzogenna naśladująca działaniem swój endogenny odpowiednik. Jest uwalniana jako odpowiedź na pobudzenie neuronu i wywołuje zmiany w komórce postsynaptycznej.

Neuroprzekaźniki stymulują działanie innych komórek występujących w organizmie. Co to znaczy? Neurotransmitery są wydzielane do szczeliny synaptycznej przez komórkę przekazującą (presynaptyczną) i oddziaływające w sposób specyficzny na komórkę odbierającą (postsynaptyczną).

Konsekwencją aktywności jest zmiana potencjału elektrycznego drugiego neuronu i przekształcenie sygnału z chemicznego na elektryczny. Ich oddziaływanie może doprowadzić do pobudzenia lub zahamowania czynności komórki postsynaptycznej.

Naukowcy wyszczególnili ponad 100 neuroprzekaźników, jednocześnie jednak odkrywane są kolejne substancje, które można zaliczyć do tej grupy. Z uwagi ich przynależność chemiczną sklasyfikowano i podzielono je na kilka grup. To:

• peptydy, zawierające łańcuchy aminokwasów,
• aminokwasy, związki zawierające grupę aminową,
• monoaminy, otrzymywane w wyniku przemian metabolicznych aminokwasów, zawierają grupy aminowe,
• adenozyny, zawierają adenozynę bądź jej pochodne,
• acetylocholina, będąca zmodyfikowanym aminokwasem.
• gazy, takie jak tlenek azotu (NO) czy tlenek węgla (CO).

Neuroprzekaźniki różnią się także między sobą rodzajem reakcji, jaką wywierają na synapsę. W myśl tego kryterium podzielono je na dwie grupy:

• neurotransmitery pobudzające, zwiększające potencjał czynnościowy w komórce postsynaptycznej,
• neurotransmitery hamujące, zmniejszające potencjał czynnościowy w komórce postsynaptycznej,

Najbardziej znane neuroprzekaźniki to:

• pochodne aminokwasów: asparaginian, kwas glutaminowy, kwas γ-aminomasłowy, (GABA), glicyna, tauryna,
• aminy biogenne: acetylocholina (ACh), poliaminy (kadaweryna, spermina, putrescyna),
• pochodne fenyloalaniny i tyrozyny: dopamina (da), oktopamina (norepinefryna (ne/noradrenalina, epinefryna (epi/adrenalina),
• pochodne tryptofanu: serotonina (5ht/5-hydroksytryptamina), melatonina (Mel),
• pochodne histydyny: histamina (H),
• pochodne gastryny: gastryna, cholecystokinina (CCK),
• pochodne insuliny: insulina,
• hormony przysadki nerwowej: wazopresyna, oksytocyna, neurofizyna I, neurofizyna II, somatoliberyna (hormon uwalniający hormon wzrostu),
• tlenek azotu (NO), tlenek węgla (CO), siarkowodór (H2S), jony Zn2+, kwas γ-hydroksymasłowy (GHB).

Ponieważ do najbardziej znanych neuroprzekaźników należą hormony odpowiedzialne za dobre samopoczucie, warto wiedzieć, w jaki sposób podnieść poziom endorfiny, serotoniny, oksytocyny czy dopaminy. Nie jest to trudne.

Naturalnym sposobem na podniesienie poziomu endorfiny jest aromaterapia, słuchanie muzyki, śmianie się, jedzenie gorzkiej czekolady, uprawianie seks czy wykonywanie ulubionej aktywności fizycznej. Duże znaczenie ma dieta, zasobna w tryptofan (jego źródłem jest szpina, mleko, sery, łosoś, jajka, soja, orzechy).

Podniesienie poziomu serotoniny umożliwia bieganie, pływanie, jazda na rowerze, ale i medytacja, optymalna ilość regenerującego snu i odpoczynku, utrzymywanie relacji z bliskimi.

Pomocne jest spożywanie produktów bogatych w białko (jego źródłem są ryby, jajka, mleko, orzechy, pestki, sery dojrzewające).

Oksytocyna w organizmie podnosi swój poziom dzięki relaksowi, zabawie z dzieckiem, ale i czworonożnym przyjacielem, bliskości fizycznej z bliskimi (przytulaniu) i kontaktowi skóra do skóry czy przebywanie w przyciemnionym pomieszczeniu.

Z kolei dopamina, hormon przyjemności, wzrasta poprzez uczenie się nowych rzeczy, podejmowanie wyzwań, celebrowanie dnia codziennego i praktykowanie uważności oraz wdzięczności, a także śmiech i poświęcanie czasu na relaks.